Preziydent Qasym-Jomart Toqaev QR Tәuelsizdigining 30 jyldyghyn merekeleuge dayyndyq jónindegi memlekettik komissiyanyng birinshi otyrysyna qatysty. Búl turaly Aqorda sayty habarlady. 

Preziydent ne dedi? Qanday tapsyrmalar berdi? Aqorda aqparatyn qaz-qalpynda úsynamyz...

Preziydent Qazaqstan Tәuelsizdik jyldarynda Elbasynyng kóshbasshylyghymen barlyq qiyndyqtan ótkenin, quatty memleketting irgesin qalaghanyn, endi egemendikting tórtinshi onjyldyghyna qadam basqanyn, búl elimiz ýshin asa manyzdy kezeng ekenin atap ótti.

Memleket basshysy el tarihyndaghy eleuli mereke kezinde qúr danghaza men ysyrapshyldyqqa jol beruge bolmaytynyn, әrbir sharany elge paydasy tiyetin naqty isterge úlastyru qajet ekenin basa aitty. Ekonomika, әleumettik sala, bilim, ghylym jәne basqa da baghyttar boyynsha tyng jobalar qolgha alynatynyna toqtaldy.

– Tútas memleketti qamtityn auqymdy is-sharalardy ótkizgen kezde aiqyn kózqaras, naqty ústanym  boluy shart. Sebebi ónirlerding bәri ortalyqqa beyimdelip júmys isteydi. Sizderden baghdar alady. Tәuelsizdikting 30 jyldyghyn tek mereytoy dep sanaugha bolmaydy. Eng aldymen, búl tarihy oqighagha iydeologiyalyq túrghydan qarauymyz kerek, – dedi Preziydent.

Memleket basshysy qazir zaman basqa, adamdardyng sanasy aitarlyqtay ózgergenin, oghan qosa, býginde barsha әlem júrtshylyghy kýrdeli kezendi bastan ótkerip jatqanyn aitty. Qarjyny ondy-soldy júmsap, úlan-asyr toy jasaytyn uaqyt emes ekenin, tiyimsiz forumdar men konferensiyalar ótkizuding qajeti joqtyghyn qadap túryp jetkizgen Qasym-Jomart Toqaev halyqtyng әleumettik jaghdayyna basa mәn beru keregin, elding túrmysy týzelmese, jetistikterdi maqtan etuding qajeti joghyn atap ótti. Sonymen qatar memlekettik apparat osy senim men ýmitti aqtaugha tiyis dedi.

– Ýkimet mening tapsyrmam boyynsha Áleumettik kodeksting jobasyn dayyndap jatyr. Kodeks azamattardyn, әsirese, kómekke múqtaj adamdardyng súranysyna tolyq say kelui kerek. Búl bizding әdiletti memleket pen ashyq qogham qúru turaly iydeyamyzben ýndesedi. Ministrler men әkimder «Halyq ýnine qúlaq asatyn memleket» qaghidasyn berik ústanugha tiyis. Azamattardyng aryz-tilekterine jedel jauap beru qajet. Eng bastysy, Tәuelsizdikting iygilikterin әrbir otandasymyz kýndelikti tirshiliginde sezine alatyn bolsa – maqsatymyzdyng oryndalghany, – dedi Memleket basshysy.

Preziydent Tәuelsizdikting 30 jyldyghyn osyghan deyin qolgha alghan reformalar ayasynda úiymdastyrghan abzal ekenine toqtaldy. Búl rette sayasy reformanyng ýshinshi kezenin jýzege asyru jalghasady. Sonyng ayasynda qoghamdy demokratiyalandyrugha baghyttalghan birqatar zang qabyldanady. Aldaghy on jylda elding jana kelbeti jәne últtyng jana bolmysy qalyptasuy kerek. Qasym-Jomart Toqaev ekonomikalyq, sayasy jәne әleumettik janghyrudy tabysty jýzege asyra alsaq elge jasaghan eng ýlken syiymyz osy bolatynyn basa  aytty.

– Býginde biz iske asyryp jatqan elimizdi jýieli týrde janghyrtu júmysy adamdardyng qoghamdaghy, ekonomikadaghy, mәdeniyettegi mýmkindikterin ashugha baghyttalghan. Memlekettik josparlau men basqaru salalaryndaghy songhy ózgerister de osy maqsatty kózdeydi. Biz ónirlik dengeydegi tensizdikter men kedergilerdi birtindep joyamyz. Óitkeni bizge quatty Tәuelsiz Qazaqstandy qúru ýshin aimaqtardyng bәsekege qabiletti bolyp, әr auyl men qalanyng túraqty damyghany kerek, – dedi Memleket basshysy.

Preziydent 2025 jylgha deyin bes trillion tengege baghalanatyn memlekettik aktivterdi jekeshelendiru arqyly kәsipkerlik salasynyng әleuetin aitarlyqtay arttyra alatynymyzdy atap ótti. «Halyqtyq  IPO» baghdarlamasyn janghyrta otyryp әrbir qazaqstandyqtyng últtyq baylyghymyzdyng bir bóligine ie boluyna jәne otandyq ekonomikanyng kóshbasshylaryn damytugha óz ýlesin qosuyna mýmkindik jasaymyz. Memleket basshysy adam kapitalynyng sapasyn arttyru biz jýrgizip otyrghan sayasattyng negizgi bóligi ekenin jetkizdi.

Aytuly mereke kezinde atqarylatyn sharalardyng deni jastargha arnaluy – Preziydent qoyghan basty talaptyng biri. Sebebi elde ne jasalsa da, bәrin bolashaq úrpaq ýshin jasaluy tiyis. Qasym-Jomart Toqaev izimizdi basyp kele jatqan buynnyng azamattyq belsendiligi óte joghary, jastardyng qúlshynysy zor ekenin aita kele, osy belsendilikti bәsendetpey, olardy jana maqsattargha júmyldyru qajettigine toqtaldy.

– Jastargha qatysty kelesi mәsele – júmyspen qamtu. Búl, әsirese, ónirlerde asa ózekti. Biz júmyssyz jastargha jol siltep, baghyt-baghdar beruimiz kerek. Olardyng túraqty kәsip tabuyna kómektesuimiz qajet. Qazir júmyspen qamtugha baghyttalghan birneshe baghdarlama bar. Biraq jastardyng kóbi sol sharalar turaly bilmeydi. Memleket úsynyp otyrghan týrli qoldau júmystarynan habarsyz. Búl mәsele tek jalang ýgit-nasihatpen sheshilmeydi. Ýkimet pen әkimder jastardy júmyspen qamtu mәselesimen arnayy ainalysyp, kýndelikti nazarda ústauy qajet, – dedi Memleket basshysy.

Qazir jastar sayasatyna qatysty zandargha qajetti týzetuler engizilude. Endi jergilikti memlekettik organdardy baghalau kórsetkishine «Jastardyng damu indeksi» qosylady. Búl osy baghyttaghy sharalardyng tiyimdiligin arttyrady. Preziydent jastar sayasatyna arnalghan «Tәuelsizdik úrpaqtary» atty birtútas últtyq joba әzirlegen jón ekenin atap ótti. Jýrgizilip jatqan júmystardy jýieleu ýshin әr baghyt boyynsha bytyranqy jýzege asyrylyp jatqan jobalardy bir arnagha toghystyrudy tapsyrdy. Al ony dayyndaugha, odan song talqylaugha býkil jastar jәne studentter úiymdaryn, azamattyq belsendiler men tәuelsiz sarapshylardy tartu kerek.

– Qazaqstan – daryndy jastar mekeni. Erteng elimizding abyroyyn asyratyn da – osy talantty úl-qyzdar. Biz olardyng órisin ashyp, qarym-qabiletin shyndau ýshin bar mýmkindikti jasaugha tiyispiz, – dedi Qasym-Jomart Toqaev.

Preziydent talantty jastarymyzdyng kreativti ekonomika qúrudaghy rólining manyzdylyghyna nazar audardy. Óitkeni kreativti industriya әlemdik ekonomikada eng jyldam damyp jatqan segment. Damyghan memleketterde atalghan sala ishki jalpy ónimning 10 payyzyn qúraydy. Osy rette Memleket basshysy Ýkimetke strategiyalyq túrghydan manyzdy salany keshendi týrde damytu josparyn oilastyrudy tapsyrdy. Preziydentting pikirinshe, onyng negizin qalaushy bólikting biri ghylym, mәdeniyet jәne zamanauy shygharmashylyq salalary boyynsha Últtyq bilim haby boluy qajet. «Talanttar fabrikasy» ispetti búl ortalyq elimizding barlyq ónirlerindegi daryndy jastardyng kәsiby mamandardan bilim alyp, olardyng sheberlik saghattaryna qatysugha jol ashady.

– Biz el damuyna jas talanttarymyzdyng belsene aralasuyna basa nazar audaruymyz kerek. Olardyng әrqaysysy Otanymyz jetken jetistikterge qatysy bar ekenin sezinip, tabystaryn maqtan tútuy kerek, – dedi Qasym-Jomart Toqaev.

Ol ýshin bizding qoghamda da mesenattyq pen qayyrymdylyqtyng dәstýrin birtindep damytu qajet.

Memleket basshysy býkil әlemde újymdyq yntymaqtastyqtyng bir týri retinde kraudfanding baghytynyng tanylyp kele jatqanyn tilge tiyek etti. Ony azamattardyng qoghamdaghy ózekti problemalardy sheshuge qatystyrudyng negizgi baghytynyng biri retinde baghalady. Sonymen qatar Astana Hub tehnoparkining bazasynda birynghay kraudfanding túghyrnamasyn jasaudyng mýmkindigin qarastyrudy úsyndy.

Memleket basshysy qolgha alynatyn sharalardyng barlyghy ózara kómek mәdeniyetin qalyptastyryp, elimizdi damytugha jastardyng tikeley atsalysuyna baghyttalatynyn aitty. Sonymen qatar tәuelsizdik úrpaqtary Qazaqstandy әlemdegi bәsekege qabiletti elderding birine ainaldyratynyna senetinin jetkizdi.

Preziydent 30 jyldyqqa baylanysty sharalar halyqqa ruhany serpilis әkelui qajettigine toqtaldy. Búl rette ruhaniyat salasyndaghy júmys birneshe baghyttan túrady. Últ tarihynda óshpes iz qaldyrghan kórnekti túlghalardyng enbegin nasihattau asa manyzdy júmystyng biri.

– Biylghy mereyli jylgha birneshe atauly data túspa-tús kelip otyr. Jyr alyby Jambyldyng – 175, Alash arysy Álihan Bókeyhanovtyng – 155, kýsh atasy Qajymúqannyng – 150 jyldyghy, taghy basqa birneshe tarihy túlghanyng mereytoyy. Biz byltyr Abay men Ál-Farabidyng mereytoylaryn óte  maghynaly ótkizdik. Olardyng túlghalyq kelbeti men ómir joly, enbekteri halyqqa ýlken oy saldy. Búl tәjiriybeni aldaghy uaqytta da ústanghan jón, – dedi Qasym-Jomart Toqaev.

Sonday-aq biyl Semey poligonynyng jabylghanyna 30 jyl tolyp otyr. Memleket basshysy yadrolyq synaqqa tyiym salu arqyly óz taghdyrymyzgha ózimiz jauap bere alatynymyzdy kórsetip,  elimizding әlemdik antiyadrolyq qozghalystyng kóshbasshysyna ainalghanyn aitty.

Sonday-aq memlekettik nyshandargha qúrmet otanshyldyqtyng kórinisi ekenin, osy orayda, el rәmizderin qoldanu erejesin qayta qaraudy tapsyrghanyn, qasiyetti kók bayraqty ýy syrtyna jәne basqa da kórnekti jerlerge iluge tyiym salugha bolmaytynyn atap ótti.

Qasym-Jomart Toqaev qazaq tilin mengeru  birtútas últ bolu jolyndaghy airyqsha manyzdy qadam dep baghalady. Sondyqtan til ýirenuge talpynghan otandastarymyzdy bәrimiz qoldaugha shaqyrdy.

– Memlekettik tildi biletin әrbir azamat qazaqsha ýirengisi kelgen dosymen, әriptesimen nemese tanysymen óz bilimin bólissin. Múnday iygi is bir-birimizge qamqorlyqty arttyryp, birligimizdi nyghayta týseri sózsiz, – dedi Memleket basshysy.

Preziydent ana tilimizdi damytu jayyndaghy oiyn latyn grafikasyndaghy qazaq әlipbiyimen týiindep, latyn qarpine kóship jatqanymyz Tәuelsizdikting jemisi dep baghalady.

Memleket basshysy eldegi kórikti jerlerding jyl ótken sayyn jútandanyp bara jatqanyna alandap, «Taza tabighat» jobasyn jýzege asyrudy úsyndy. Ekologiyalyq bastamalar jyl sayynghy túraqty júmysqa úlasyp, ómir saltyna ainaluy shart ekenin jetkizdi. Osy rette Úlystyng úly kýnin janasha atap ótu turaly oiymen bólisti.

– Babalarymyz Áz Nauryz kelgende búlaqtyng kózin ashyp, aghash otyrghyzghan. Osy tamasha dәstýrdi jana qarqynmen jalghastyrayyq. Tabighatty tazalap, qorshaghan ortany kógaldandyrudy qolgha alayyq. Múnday sharalardy barlyq aimaqta úiymdastyruymyz qajet. Búl – ata saltymyz әri úrpaqqa ekologiyalyq tәrbie beruding eng tiyimdi joly, – dedi Preziydent.

30 jyldyq belesting mәnin halyqqa týsindiru, aqparattyq júmysty dúrys jýrgizu de manyzdy baghyttyng biri. Tәuelsizdik merekesining tújyrymdamasy «Jasampazdyqqa toly jyldar» dep atalady. Sondyqtan jasampazdyq iydeyasy keninen dәriptelui qajet. Qasym-Jomart Toqaev merekeleu barysynda Tәuelsiz Qazaqstannyng negizin qalaushy Túnghysh Preziydentimizding tarihy róli erekshe atalyp, Elbasy sayasatynyng sabaqtastyghy barlyq is-sharalardyng iydeologiyalyq ózegi boluy shart ekenin atap kórsetti.

– Tәuelsizdikti atap ótkende tәlimdik, tәrbiyelik mәni bar aqparatty úsynyp, júrtty tartatyn jana stilidi, jana formatty kóbirek engizu qajet. Ár jerde ótkizilgen is-sharalar turaly qúrghaq esepting qajeti joq. Elge ózgeris әkelmese, myndaghan madaqqa toly maqalalardan esh qayyr bolmaydy, – dedi Memleket basshysy.

Sózin qorytyndylay kele Preziydent Ýkimetke respublikalyq shtabpen birlesip, atalghan úsynystardy Merekelik jospargha jәne IYdeologiyalyq kartagha engizudi tapsyrdy. Sonymen birge, memleketti nyghaytugha, elimizdi damytugha ýles qosqan azamattargha layyqty qúrmet kórsetiletinin, mereke qarsanynda «Qazaqstan Respublikasynyng 30 jyldyghy» mereytoylyq medali shygharylatynyn aitty.

– Tәuelsizdik – eng basty qúndylyghymyz jәne ol bәrinen qymbat! Bizding mindetimiz – keyingi úrpaqqa kemel jәne quatty Qazaqstandy amanattau, – dedi Qasym-Jomart Toqaev.

Komissiya otyrysynda Memlekettik hatshy Qyrymbek Kósherbaev, Preziydent Ákimshiligi Basshysynyng birinshi orynbasary Dәuren Abaev, Premier-Ministrding orynbasary Eraly Toghjanov, Premier-Ministrding orynbasary – Syrtqy ister ministri Múhtar Tileuberdi, Aqparat jәne qoghamdyq damu ministri Aida Balaeva sóz sóiledi.

Abai.kz