Premier-Ministrding birinshi orynbasary Álihan Smayylovqa deputattyq saual. Deputattyq saualdy Mәjilis deputaty A.Ábildaev joldady.

Qazaqstan halqynyng bankterding aldyndaghy bereshegi kýn sanap artyp bara jatyr.

Qazirgi uaqytta, halyqtyng 27 payyzy – bankterge boryshker. Olardyng ipotekalyq nesiyedegi bereshegi 2,716 trln tengege jetipti. Tútynushylyq maqsattargha alynghan nesie 5,19 trln tenge bolsa, merzimi ótken bereshek 199 mlrd tengeni qúrap otyr.

Elimizde zandy túlghalardyng bankrottyghy turaly zang búrynnan júmys istep keledi. Al, jeke túlghalardyn, yaghny qarapayym azamattardyng bankrottyghy turaly zang joq.

«Aq jol» partiyasynyng deputattary «jar qúlaghy jastyqqa tiymey» búghan deyin «Jeke túlghalardyng bankrottyghy turaly zang jobasy kerek» - dep jýrgenine on shaqty jyl boldy.

Búl bastamany sol kezde Qarjy ministrligi ilip әketkenimen, әli kýnge deyin ýnsiz qalyp, Ýkimetten de qoldau tappay otyrmyz. Al, halyq qaryzgha belshesinen batyp barady.

Álemdik tәjiriybelerge sýiensek, jeke túlghalardyng bankrottyghy turaly zang olarda qoldanysta jýr. Bizding qoghamymyzgha da atalmysh zannyng qajettiligi ótkir bolyp túr.

Tәuelsizdik alghannan keyin, elimizding órkendeuine óz ýlesimizdi qosamyz dep - jalghyz pәterin kepildikke qoyyp, óz isterin bastaghan azamattardyng qazirgi tanda 90 payyzy nesie alyp, talayy ony  qaytara almay bankrot boldy.

Búl jaghday әsirese, valutamen nesie alghandargha tiyesili. Óitkeni 28 jylda ózimizding últtyq valutamyz ondaghan ese arzandap, bankterding tilimen aitqanda jýzdegen payyzgha qúnsyzdandy. Búndaygha qanday kәsipker shyday alady!?

Bankter kepildikke qoyylghan mýlikti ózderining únaghan baghalaryna satyp, qalghan aqshany boryshkerding moyyna iledi.

Ekinshi dengeyli bankter Últtyq Bankting aldynda proviziya tólemeu ýshin sommalardy ózderining banktik jýiesinen shygharyp, kollektorlyq kompaniyalarygha tómengi baghamen satady.

Bankter men mikrokredittik úiymdar halyqqa nesie berip, kómek qolyn sozady, al ol aqshany qaytaru kezinde týsinistikpen qaramaydy. Óz bedelin saqtap, sýtten aq, sudan taza kýiinde qalady da, halyqtan songhy tiynyna deyin sypyryp aludy kollektorlargha berip qoyady.

Fedor Andreevich Sherbin ózining «Kirgizskaya narodnosti v mestah krestiyanskih poseleniy» atty jazbasynda, qazaqtardy - «múnday bauyrmal halyq әlemde neken-sayaq kezdesedi» - degen anyqtama bergen. Sol bauyrmaldylyq qayda?

Al, kollektorlyqtyng qylyqtary barshagha mәlim. Qazirgi tanda olar - janashyrlyq, qamqorlyq bildiretin qúndylyqtarymyzdan júrday bolyp, qaraqshydan da soraqy bolyp barady. Qaraqshynyng ózi songhysyn tartyp alghan. Olar әleumettik kómek pen zeynet aqygha da qol súghyp otyr.

Sonda ol azamat qalay ómir sýrmek? Tek oghan - sharasyzdyqtan óz ózine qol júmsau ghana qalady. Búl ashy da bolsa - shyndyq.

Keshe ghana Memleket basshysynyng tapsyrmasyn oryndau maqsatynda «Qazaqstan Respublikasy Tәuelsizdigining 30 jyldyghyna baylanysty raqymshylyq jasau turaly» Qazaqstan Respublikasy Zanynyng jobasyn qoldadyq.

Ol zang jobasy qylmys jasap sottalghan adamdargha Tәuelsizdikting 30 jyldyghyna baylanysty raqymshylyq jasaugha baghyttalghan.

Al endi, qylmys jasap sottalghandargha raqymshylyq jasap otyrghan memleket -  qanday da bir oqys oqighagha úshyrauynyng saldarynan qarjylyq qiyndyqqa tirelip otyrghan azamattarymyzgha  NEGE qamqorlyq jasamasqa?

Aytarym, qaryzyn tóley almay qan qaqsap otyrghan jandar da, bizding qoghamymyzdyng bir bólshegi emes pe?

Jeke túlghalardyng bankrottyghy turaly zang qabyldamadyq, tym qúryghanda nege olargha da amnistiya jasamaymyz?!

Memlekettik organdar bir nәrseni týsinui kerek: eger osynday jýieli problemany bizder soghan say jýieli jolmen sheshpesek, yaghni, atalmysh Zandy qabyldamasaq – qiyn jaghdaygha úshyraghandar tarapynan búnday nesiyeli amnistiya turaly talaptar jyl sayyn kóterile de, kýsheye beredi.

Osyghan baylanysty, Qúrmetti Álihan Asqanúly, «Aq jol» Demokratiyalyq partiyasynyng deputattary;

- Parlamentke qarau ýshin «Jeke túlghalardyng bankrottyghy turaly zang jobasyn» tezdetip dayarlap, engizudi,

- Nemese Tәuelsizdikting 30 jyldyghyna baylanysty qanday da bir oqys oqighagha úshyrauynyng saldarynan qarjylyq qiyndyqqa tirelip otyrghan azamattarymyzgha raqymshylyq jasaudy,

- Jәne sol Zang qabyldanghansha, kollektorlik kompaniyalardy, yaghny «zandastyrylghan reketti» tizgindeudi súraymyz.

Qúrmetpen, «Aq jol» Demokratiyalyq partiyasynyng deputattary.

Abai.kz