halyqaralyq ghylymiy-praktikalyq konferensiyasy

Tәuelsiz Qazaqstannyng memleket retinde qúryluynyng tabysty tәjiriybesi jәne Túnghysh Preziydent – Elbasy Núrsúltan Nazarbaevtyng memleket tәuelsizdigining qalyptasuyndaghy tarihy róli - 2021 jylghy 10 jeltoqsanda Nazarbaev ortalyghynda (Núr-Súltan q.) ótken «Kóshbasshylyq. Túraqtylyq. Órleu» halyqaralyq konferensiyasynda talqylanghan basty mәseleler.

Konferensiya Qazaqstan Tәuelsizdigining 30 jyldyghyn merekeleuge arnalghan baghdarlamadaghy negizgi is-sharalardyng biri. Oghan tanymal halyqaralyq sayasatkerler, memleket jәne qogham qayratkerleri, ghylymiy-zertteu instituttarynyng basshylary, Qazaqstannyng Túnghysh Preziydenti – Elbasy Núrsúltan Nazarbaevtyng qyzmettesteri qatysty.

Konferensiya ayasynda ótken «Tәuelsizdikting baghdary men belesteri» plenarlyq otyrysynda QR Parlamenti Mәjilisining Tóraghasy Núrlan Nyghmatuliyn qúttyqtau sóz sóilep, Núrsúltan Nazarbaevtyng kóshbasshylyghy tәuelsizdik tanynda әleumettik-ekonomikalyq jәne qoghamdyq-sayasy túraqtylyqty qamtamasyz etkenin, sodan keyin Qazaqstannyng býgingi kýnge deyingi órleui men serpindi damuynyng negizi bolghanyn atap ótti.

«Tútastay alghanda, túraqty júmys isteytin memlekettik instituttar, ishki jәne syrtqy sayasatty tiyimdi jýzege asyru-osynyng bәri býgingi Qazaqstannyng tabysty damuy ýshin berik irgetasqa ainaldy», - dedi Parlament Mәjilisining spiykeri.

N.Nyghmatulinning aituynsha, qazirgi Qazaqstan ózining 30 jyldyq progresining jetistikteri men tabystaryna sýiene otyryp, tórtinshi onjyldyqtyng basty maqsattaryn quatty memleket jәne bәsekege qabiletti últ retinde kóredi. «Búl ýshin biz el preziydenti Qasym-Jomart Kemelúly Toqaevtyng bastamasymen qolgha alynghan sayasi-ekonomikalyq reformalardy jәne qoghamdyq sanany janghyrtu prosesin jýrgizudi jalghastyramyz, uaqyt syn-qaterlerine beyimdelgen sapaly jana últtyq biregeylikti qalyptastyramyz», - dedi ol.

Óz kezeginde, Resey Federasiyasy Federaldyq Jinalysy Memlekettik Dumasy tóraghasynyng birinshi orynbasary Aleksandr Jukov N.Á.Nazarbaevtyng Resey Federasiyasymen kópjaqty dostyq baylanystar men strategiyalyq seriktestikti nyghaytudaghy róli men manyzdylyghyna egjey-tegjeyli toqtaldy. Onyng pikirinshe, «Euraziyalyq ekonomikalyq odaqtyng qúrmetti tóraghasy retinde Elbasy euraziyalyq integrasiya tetikterin jetildiru, ony basqa integrasiyalyq bastamalarmen úshtastyru jolynda qajyrly enbegin jalghastyruda. «Biz qazaqstandyq dostardyng jetistikterin qúptaytynymyzdy atap ótkim keledi. Odaqtastyq qatynastardy nyghaytu men damytu, strategiyalyq әriptestik pen Qazaqstanmen integrasiyalyq baylanystardy terendetu baghytyn berik ústanudy jalghastyramyz», - dep atap ótti spiyker.

QR Konstitusiyalyq Kenesining tóraghasy Qayrat Mәmiy Tәuelsiz Qazaqstannyng memlekettiligining qalyptasuy jaghdayyndaghy qúqyqtyq jýiening damuynyng negizgi kezenderi turaly aityp berdi. Onyng aituynsha, Qazaqstannyng qúqyqtyq jýiesi qalyptasuynyng bastapqy kezeninde is jýzinde qúqyqtyq vakuum jaghdayynda bolghan. Shyndyqtyng jana tarihy ózining últtyq qúqyghyn qalyptastyru qajettiligi turaly mәseleni barynsha ótkir qoydy. Reformalar halyqaralyq qúqyq normalaryn eskere otyryp, Qazaqstanda últtyq qúqyqtyq jýiening negizin qalaugha kómektesti.

Sonday-aq Q.Mәmy Qasym-Jomart Toqaevtyng bastamalaryna, atap aitqanda, sayasy reformalargha toqtaldy.

Qazaqstannyng tәuelsizdik jyldaryndaghy әserli jetistikterin talqylay otyryp, QR Premier-Ministrining orynbasary Eraly Toghjanov QR Túnghysh Preziydentining jeke basshylyghymen qazirgi zamanghy demokratiyalyq memleketting barlyq elementterin qalyptastyrudaghy rólin erekshe atap ótti. «Qysqa merzim ishinde naryqtyq ekonomikanyng júmys isteuining ilgeri zannamalyq bazasy qúryldy, jana banktik jәne fiskaldyq jýie engizildi. Jana sauda-ekonomikalyq baylanystar qúru jәne kәsiporyndardy naryqtyq jaghdaylargha beyimdeu boyynsha sharalar qabyldandy. Otandyq biznesti damytu ýshin jaghday týbegeyli ózgerdi», - dedi E.Toghjanov.

Tәuelsiz Qazaqstannyng halyqaralyq arenadaghy jetistikterin moyyndau onyng Túnghysh Preziydenti Núrsúltan Nazarbaevtyn, tәuelsiz jәne egemen Qazaqstannyng negizin qalaushy, bedelimen jәne jeke qasiyetterimen tyghyz baylanysty. EQYÚ-nyng búrynghy bas hatshysy, BÚÚ Bas hatshysynyng Liviya jónindegi arnayy ókili Yan Kubiysh óz pikirin bildirdi.  «Qazaqstannyng tәuelsizdik alghan alghashqy sәtterinen bastap algha basqan joly pragmatizmmen jәne barlyq sheshimderding evolusiyalyq sipatymen erekshelendi. Osynyng barlyghy qoghamnyng negizgi jalpyúlttyq qúndylyqtary - últtyq birlik, beybitshilik pen kelisim, joghary ruhaniyatpen zayyrlylyq, ashyq dialog iydeologiyasy, toleranttylyq, eldegi etnostyq, mәdeny jәne diny әrtýrlilikti ózara týsinistik pen qúrmetteu negizinde berik ornyqty». Ol Qazaqstannyng eng aldymen yadrolyq qarusyzdanu jәne taratpau salasyndaghy ónirlik jәne jahandyq kóshbasshylyghynyn, sonday – aq Qazaqstannyng 2010 jyly EQYÚ-gha tabysty tóraghalyq etuinin, 2017-2018 jyldary BÚÚ Qauipsizdik Kenesine túraqty emes mýshe boluyn mysal retinde atap ótti.

QR Preziydenti Ákimshiligi Basshysynyng birinshi orynbasary Dәuren Abaev óz sózinde ýzdiksiz damudyng ýsh onjyldyghynyng basty qorytyndysy últ qúrudaghy jetistik bolyp tabylatynyn erekshe atap ótti. «Biz ayaghymyzda nyq túrmyz. Biz ózimizdi ekinshi rólde kórudi doghardyq, kóptegen qorqynysh pen alandaushylyq sezimin joydyq. Biz ózimizdi óz jerimizdin, taghdyrymyzdyn, býginimiz ben bolashaghymyzdyng tolyq iyeleri retinde sezinemiz. Tabystar bizge senimdilik berdi, senimdilik salauatty ambisiyalar, ambisiyalar – batyl úmtylystargha jeteledi», - dedi D.Abaev.

Úly Últtyq jinalystyng búrynghy spiykeri, Týrkiyanyng búrynghy premier-ministri Binaly Yyldyrym Núrsúltan Nazarbaevtyng eren enbegi men Qazaqstannyng Týrkitildes memleketterding integrasiyasyna qosqan zor ýlesine erekshe toqtaldy. Sonymen qatar, onyng aituynsha, Qazaqstannyng Túnghysh Preziydenti kótergen bastamalar halyqaralyq dengeyde keninen tanylyp, Qazaqstannyng halyqaralyq beybitshilik pen qauipsizdikti berik ústanuynyng kórinisi boldy. «Kelesi jyly AÓSShK 30 jyldyghy atap ótiledi, ol da Núrsúltan Nazarbaevtyng qúrlyqtaghy beybitshilik pen qauipsizdikke jәrdemdesuge arnalghan jobasy boldy. Biz panaziattyq yntymaqtastyq pen euraziyalyq integrasiya onyng úly múrattarynyng biri bolghanyn bilemiz», - dedi ol.

«Qazaq últtyq qyzdar pedagogikalyq uniyversiyteti» KEAQ Basqarma tóraghasy-rektory Gýlmira Qanay ana men balany qoldau, genderlik sayasatty damytu, sonday-aq jastardyng róli turaly aityp berdi.

Plenarlyq otyrysqa beynebaylanys arqyly BÚÚ-nyng búrynghy Bas hatshysy, jahandyq jasyl ósim institutynyng preziydenti Pan Gy Mun, Týrkiyanyng eks-preziydenti Abdulla Gýl, Germaniyanyng búrynghy federaldyq kansleri Gerhard Shreder, AQSh-tyng búrynghy memlekettik hatshysy Djeyms Beyker, M.V. Lomonosov atyndaghy MMU rektory Viktor Sadovnichiy qatysty. Álemdik sayasatkerler ózderining qúttyqtau sózderinde Qazaqstannyng tәuelsizdik jyldaryndaghy jetistikterin moyyndap, Núrsúltan Nazarbaevtyng manyzdy rólin atap ótip, býkil Qazaqstan halqyna ósip-órkendeu, túraqtylyq pen qauipsizdik tiledi.

Konferensiya ayasynda otandyq jәne sheteldik ghalymdar men sarapshylar bayandama jasaghan «Tarih sabaqtary», «Qogham jәne qúndylyqtar», «Odan әri damu basymdyqtary» atty ýsh panelidik sessiya ótti.

Anyqtamalyq aqparat

Is-sharany QR Preziydenti janyndaghy Qazaqstan strategiyalyq zertteuler instituty, QR Túnghysh Preziydenti-Elbasy Kitaphanasy, QR Aqparat jәne qoghamdyq damu ministrligining qoldauymen Núrsúltan Nazarbaev Qory, QR Syrtqy ister ministrligi, Núr-Súltan qalasynyng әkimdigi úiymdastyrdy.

Panelidik sessiyalarda sarapshylar retinde sóz sóilegender: Kamal Haraziy - Iran Islam Respublikasynyng halyqaralyq qatynastar jónindegi strategiyalyq kenesining tóraghasy, Anatoliy Torkunov - Mәskeu memlekettik halyqaralyq qatynastar institutynyng rektory (Resey), Suni Chjuanchjiy - Qytay qoghamdyq ghylymdar Akademiyasynyng Resey, Shyghys Europa jәne Ortalyq Aziya institutynyng diyrektory (Qytay), Mihail Lipkiyn - Resey Ghylym akademiyasynyng jalpy tarih institutynyng diyrektory (Resey), Anvar Nasirov - Ortalyq Aziya halyqaralyq institutynyng diyrektory (Ózbekstan), Múratbek Imanaliyev - Qyrghyz Respublikasy SIM Diplomatiyalyq akademiyasynyng halyqaralyq qatynastardy taldau ortalyghynyng diyrektory, búrynghy syrtqy ister ministri, ShYÚ Bas hatshysy (Qyrghyz Respublikasy), Katrin Pujoli - INALCO Últtyq Shyghys tilderi jәne órkeniyetteri Institutynyng Ortalyq Aziya tarihy men órkeniyeti professory (Fransiya), Kristian Gerpfer - «Álemdik qúndylyqtar» zertteu qauymdastyghynyng (WVSA) preziydenti (Avstriya), Oleg Makarov - Belarusi Respublikasy Preziydentining janyndaghy Belarusi strategiyalyq zertteuler institutynyng diyrektory (Belarusi), Abdugany Mamadazimov - Tәjikstan sayasattanushylary Últtyq qauymdastyghynyng tóraghasy, Tәjik últtyq uniyversiytetining dosenti (Tәjikstan), Aleksandr Degtyarev - Resey Federasiyasy Federaldyq Jinalysy Federasiya Kenesi Tóraghasynyng kenesshisi (Resey), Oliga Vidova - Resey Jazushylar odaghynyng mýshesi, Qazaqstan Respublikasynyng Túnghysh Preziydenti – Elbasynyng biografy (Resey), Kristof Mor - Fridrih Ebert atyndaghy qordyng Qazaqstan men Ózbekstandaghy ónirlik ókildigining basshysy (Germaniya), Artur van Diyzen - YuNIYSEF eldik kensesining jetekshisi (Qazaqstan).

Panelidik sessiyalarda belgili qazaqstandyq qogham qayratkerleri, ghylymy úiymdardyng basshylary, sarapshylar sóz sóiledi – Quanysh Súltanov, Múrat Baqtiyarúly, Vera Kiym, Erlan Sydyqov, Serik Seydumanov, Erkin Ábil, Anar Fazyljanova, Bolat Súltanov, Súltan Ákimbekov, Andrey Chebotarev, Sayasat Núrbek, Orazghaly Selteev, Sabina Sadiyeva, Emin Áskerov.

Plenarlyq otyrys moderatory - «QAZAQSTAN» RTRK basqarma tóraghasy Lәzzat Tanysbay, panelidik sessiyalardyng moderatory - QR Túnghysh Preziydenti – Elbasy kitaphanasynyng diyrektory Baqytjan Temirbolat, QR Preziydenti janyndaghy Qazaqstandyq strategiyalyq zertteuler institutynyng diyrektory Zarema Shaukenova, Núrsúltan Nazarbaev Qory atqarushy diyrektorynyng orynbasary Álkey Marghúlanúly.

Abai.kz