Sәuir aiynyng betin ashqan búl apta qazaqstandyq qogham ýshin sensasiyalyq habarmen bastaldy. Búghan deyin búqpantaylap kelgen Aqorda Reseyding Ukrainadaghy agressiyasyna qatysty ashyq pikirin jayyp saldy. QR preziydenti әkimshiligi basshysynyng orynbasary Timur Sýleymenov europalyq aqparat jelisi – Euractiv saytyna bergen súhbatynda «Ukrainanyng aumaqtyq tútastyghyn qoldaytynyn», soghysty – soghys dep ataytynyn jәne sanksiya salynghan tauarlardyng Reseyge ótip ketpeuine bar kýshin salatynyn mәlimdedi.

Reseyding agressiyalyq sayasatyna qatysty múnday batyl pikir Aqordanyng ritorikasynda qalay payda boldy? Búl Ukrainadaghy soghysta qansyrap qalghan Reseyding dәrmensizdigin sezinip, Kremliding «ekinshi maydan» ashugha qauhary kemidi degen senimning saldarynan tughan qazaqstandyq biylikting óz ústanymy ma?

Qalay bolghanda da, búl – Qazaqstan qoghamy kópten kýtken batyldyq edi. «Búgha berseng – súgha beredinin» kebin biylikten búryn ashyq aitqan qogham әsirese Reseyding «úlyderjavalyq shovinizmine» jauap qatugha susap jýrgeni anyq. Búl rette Aqordanyng ayaq astynda «minez kórsetui» qogham tarapynan qúptarlyq әreket edi.

Alayda jogharydaghy qos súraqty múqiyat zerdeleytin bolsaq, búghan deyingi mojantopay Aqordanyng astarly batyldyghyna kýmәn keltiruding reti bar. Birinshiden, «jylandy qyryq ret kesseng de, kesirtkelik qauhary qalady» degen qazaqy tәmsilding týp-tórkinin týsinetin Toqaevtyng әkimshiligi aidy aspannan shygharuy kýlbilte kýdikke jeteleydi. Qalay desek te, Aqorda «jaraly» Kremliding kәrin esepke almauy mýmkin emes.

Osy túrghydan alghanda, Aqordanyng «batyldyghy» Putinmen payymdas boluy әbden mýmkin. Ol payymnyng maqsaty – qaytkende de sanksiyalardy «aynalyp ótudin» amaly. Yaghni, Qazaqstan sóz jýzinde Reseyding soghys sayasatyna qarsylyq bildiru arqyly Batystyng aldynda «angdyng apanynan» irgesin aulaq salady.

Al is jýzinde әzirge sanksiyadan sau qalghan Qazaqstan Resey ýshin tyiym salynghan sheteldik tehnologiyalyq búiymdardy elge erkin engize alady. Reseyding avtoóndirisinen bastap, qantarylyp qalghan soghys qaru-jaraq ónerkәsibine deyin ol búiymdar «qany jerge tambay» túrghan qajettilik. Tipti býginde qarapayym dýnie bolyp qalghan elektrondy «chiptin» ózi Resey ýshin sheteldik importqa tәueldi bolghanyn eskersek, Kremli Qazaqstangha Sýleymenovtyng auzymen ózin «soyyp salugha» rúqsat bergen synayly.

Múnday tújyrym dalbasa dolbardyng nobayy emes. Mәselen, byltyrdan beri Qostanaydyng tónireginde reseylik investisiyanyng negizinde mashina jasau zauyty salynyp jatyr. Atauy aityp túrghanday, búl qazaqstandyq-mys kәsiporynda mashina jasau detalidary men jekelegen avtoqondyrghylar óndirilmek. Búl qúrylysqa «KamAZ» aksionerlik qoghamynyng diyrektorlar kenesine tәuelsiz mýshe bolyp taghayyndalghan Imanghaly Tasmaghambetovtyng qatysy boluy mýmkin degen derek bar (búl turasynda alda arnayy jurnalistik zertteude aitamyz).

Al kýrdeli mashina týgili, qarapayym baltanyng basyn shygharmaytyn Qazaqstan ýshin tereng tehnologiyalyq qondyrghylar ne ýshin qajet? IYә, týsinikti, sol qondyrghylargha qajet tehnologiyalyq detalidar shetelderden alynady da, Qostanayda qúrastyrylghan qondyrghy, mәselen, «KamAZ» ben brondy mashinanyng gidrotejegishi Reseyge eksporttyq ónim retinde «satylady». Biz búl zauyttyng qiytúrqy qisyny turasynda búghan deyin de jazdyq.

Bir qaraghanda, Qazaqstan ýshin jana júmys oryndaryn ashugha yqpal etetin búl zauyttyng qúpiyasyn nege jayyp salyp otyrmyz? Biz qauip qylghannan aitamyz. Búdan basqa Oral, Aqtóbe jәne Talghar qalalarynyng manynda da dәl osy siyaqty óndiris oryndary Reseyding qarjylyq investisiyasy esebinen salyna bastady degen derek taghy bar. Búl insayd aqparattyng anyq-qanyghyn aldaghy kýnderi aitylady.

Al qazirgi aitpaghymyz – sol salynar zauyttar shygharatyn ónimge qajet tehnologiyalyq bólshekter Qazaqstangha taghy da «sanksiyany ainalyp» kelui ghajap emes. Eger bitting ishindegini kýnshilik jerden bilip otyratyn amerikalyq «SRU» qazaqstandyq «aynalma amaldyn» ailasyn sezip qoyar bolsa, sanksiyanyng kókesi sonda bolady! Bizding aitpaghymyz osy ghana.

Ermúrat Bapiy

Abai.kz