Ádilet ministri arnayy brifing ótkizip, preziydent Toqaevtyng superpreziydenttikten arylu iydeyasy qúqyqtyq túrghydan qalay jýzege asatynyn aityp berdi.

Ministr biraz jaytty jayyp saldy, men bolsam, osy bastamanyng bir túsyna ghana toqtalayyn.

Sonymen, endigi jerde preziydentting tuystary sayasy basshylyq pen kvaziymemlekettik sektorda basqaru qyzmetterinde bola almaydy.

Tamasha iydeya!

Auzy kýigen ýrip ishedi, 30 jyl boyyna Nazarbaevtyng otbasy mýshelerining biylik pen ýlken bizneste tapjylmay otyryp alghanynan әbden zapy bop, zardap shekken júrtshylyq búghan qol shapalaqtap jatyr.

Men de qoldaugha qosylamyn.

Biraq, sonymen birge, kónildegi týitkilderdi de aitpasam bolmas.

Birinshiden, superpreziydenttik jýieden yqpaldy parlamenti bar preziydenttik jýiege kóshu osynday biren-saran ózgerispen shektelmeui tiyis.

Ol ýshin, eng bastysy, jýieli janaru qajet.

Eng aldymen, biylikting ýsh tarmaghynyng – zang shygharushy, atqarushy jәne sot -  ózara tepe-tendigin qayta qúru kerek. Onday basymdyq әli de kórinbeydi.

Kóp nәrse saylaugha kep tireledi emes pe? Sondyqtan, Ortalyq saylau komissiyasynyng tóraghasyn preziydent emes, kóppartiyalyq parlament balamaly negizde saylasa, saylau әdil de ashyq ótuine myqty alghyshart bolar edi.

IYә, preziydent OSK tóraghasy partiya mýshesi bolmasyn degen úsynys aitty. Biraq, bizding jaghdayda ol partiya mýshesi bolmasa da, preziydentke tәueldi bop qalady emes pe? Sodan baryp, saylaudagha bylyq-shylyq oryn alady.

Osy talapty jergilikti dengeydegi saylau komissiyalaryna da engizse, núr ýstine núr bolar edi. Óitkeni, búrmalaushylyqtyng kókesi sol auyl-aymaqta bop jatady ghoy. Ondaghy saylau komissiyalarynyng tóraghalaryn kóppartiyaly mәslihattar sayluap aluy tiyis.

Ekinshiden, preziydentting jaqyndary tek onyng tuysqandary ghana emes. Mәselen, Reseydegi Putinning eng jaqyn dostary - basshy qyzmetterde, memlekettik monopoliyalardyng jetekshileri. Bәrining shyqqan jeri – KGB.

Songhy kezde bizding de kadr sayasaty «diplomattanyp» bara jatyr.

Sondyqtan da sayasy basshylyq  men kvaziymemlekettik sektordaghy basqaru qyzmetterine kadrlardy irikteuge tek qana preziydent emes, kóppartiyaly parlament te belsene at salysuy shart. Sol kezde biz kadr sayasatyndaghy subektivizm men voluntarizmnen, tamyr-tanystyq pen topshyldyqtan, jershildik pen rushyldyqtan birjolata qútyla alamyz.

Ýshinshi mәselenin, әsirese, auyl-aymaqtaghy aghayyngha tikeley qatysy bar. Memlekette bas túlgha preziydent bolsa, bizding oblys, qala, audan, auylda «әy deytin әjesi, qoy deytin qojasy joq», aimaqta ashsa alaqanynda, júmsa, júdyryghynda ústap, biylep-tóstep otyrghan birden-bir qojayyndar – superәkimder!

Preziydent óz tuystaryn basshy qyzmetterge qoya almaytyn bolsa, sol talapty endigi jerde әkimderge nege qoymasqa?! Áytpese, kóptegen jerde (bәri dep aitu úyat bolar, biylikte ary taza, bylyq-shylyqqa salynbaghan әkimder de barshylyq) әkimning tuystary, jaqyn-júraghaty, qúda-jekjaty, tamyr-tanystary ghana qyzmette ósip-ónip, aimaqtaghy bas biznesterdi iyelenip alghan joq pa?!

Qazir tiyisti zang jobalary әzirlenip jatyr.

Meninshe, superәkimderdi tәubasyna keltirip, auyl-aymaqqa әdilettik prinsipterin ornyqtyratyn uaqyt pisip-jetti.

Bәlkim, oblys, qala jәne audan әkimderin halyq ózi saylap alatyn jaghdaygha jetkende ahual ózinen-ózi týzeler. Al әzirshe tek osynday qatany zandar arqyly ghana superәkimderding sayasy jәne biznes tәbetin shekteuge bolady.

Basqa amal joq!

Ámirjan Qosan

Abai.kz