5 mausym kýni elimizde referendum ótedi. Konstitusiyany ózgertuge baghyttalghan referendum aragha 27 jyl salyp, ekinshi mәrte úiymdastyryluda. Referendumgha qatysty qogham óz oiyn bildirude. Dauys beruge baramyn deytinder men dauys berudi jón sanamaytyndar әleumettik jelide óz pikirin jazyp, qyzu talqy jasauda. Kez kelgen saylaudyng taghy bir ajyramas bóligi, ol baqylaushylar ekenin sózsiz. Baqylaushysyz ótken saylaudy zandy, әdiletti әri shynayy dep aitugha bolmaydy. Referendumgha baylanysty el boyynsha baqylaushylyq atqaratyn úiymdar men bastamashyl toptardyng sany artuda. 

Solardyng biri sayasatanushy Ashat Qasenghaly men jurnalist Núrgeldi Ábdighaniyúly Almaty qalasynda «Jas baqylaushy» jobasyna arnalghan konferensiya ótkizdi. «Jas baqylaushy» - alda kele jatqan Konstitusiyany ózgertuge baylanysty jalpyhalyqtyq referendum kezinde qyzmet etetin tәuelsiz baqylaushylardy dayarlaugha arnalghan joba. Búghan deyin, bastamashyl top joba turaly iydeyany ózderining Facebook paraqshasynda jariyalaghan bolatyn.

5 mausymda ótetin referendumda Ata Zannyng 33 babyna engizilgen ózgeris halyqtyng tandauyna týsedi. Ózderinizge tanys, elimizdegi 2019 jylghy Preziydent saylauy kezinde saylau uchaskelerindegi zang búzushylyqtargha jol bermeytin tәuelsiz baqylaushylar toptary payda boldy. Búl ong ýrdisterding biri bolyp sanalady. «Jas baqylaushy» da sol ong ýrdisting jalghasy bolyp sanalady.

Ashat Qasenghali:

- Búl jobany bastaghan sebebimiz, jastardy sayasy nauqandaghy baqylaushylyqqa tartu. Elimizding jas azamattary men azamatshalary sayasy nauqan prosesining qalay ótetinin kórsin, eng bastysy-referendumnyng әdiletti ótuine ýlesin qossyn degen niyetpen jobany «Jas baqylaushy» dep atadyq. Qazirgi tanda jobany jýzege asyru qarqyndy jýrgizilip keledi. Toqsangha juyq jasty jobamyzdyng ayasynda oqytyp shyghardyq. Áli de oqytamyz.

Bizde 5 mausymgha deyin uaqyt bar. Sondyqtan bizding qatarymyzgha kelip qosylyp, baqylaushylyqqa ózining ýlesin tiygizuge niyettenip otyrghan jastar bolsa bizding esigimiz ashyq. Quana-quana qarsy alamyz. Bizge senim bildirmey jatqan azamattar bolsa, kelip kórinizder degim keledi. Sizderdi de qabyldaugha dayynbyz.

Alayda bir nәrseni eskeru kerek. Bizde qarjylyq qamtamasyz etu mәselesi sheshilmegen. Osy uaqytqa deyin qúr qol otyrmay, әriptesim Núrgeldi jәne iydeyamyzdy qoldaushy dostarymyz kәsipkerlerge, kompaniyalargha demeushilik beruge qatysty hat jazdyq. Shynyn aitu kerek, barlyq hattargha jauap kelmedi. Keybir hattargha kelgen jauaptarda sәttilik tilegender boldy. Biraq naqty qarjylyq qoldau kórsete almaytyndaryn jetkizdi. Qarjylyq qamtamasyz etu mәselesinde osynday qiyndyqtar tuyndap túr. Sondyqtan baqylaushygha qanday da bir qarjy tóleymiz dep aita almaymyz. Týsinemiz, kapitalistik zamanda adam altyn uaqytyn bólip qyzmet etken son, onyng enbegine say jalaqysy berilui kerek dep oilaymyn. Búl naryqtyq qoghamdaghy dúrys týsinik. Alayda biz qarjy mәselesin sheshe almaghandyqtan, baqylaushygha qarajat bere almaytynymyzdy naqty aitamyz. Bizde onday mýmkindik әzirge bolmay túr. Biraq sizderge erekshe este qalarlyq kýn men memlekettik manyzy bar sayasy nauqangha qatysu mýmkindigin syilay alamyz dep anyq aita alamyn. Keybiriniz kónesizder, keybiriniz kónbeysizder. Búl әrkimning óz qúqyghy. Kelispeytin jastargha da alghysymyz sheksiz. Sebebi, osy jobagha qyzyghyp, kelip, әr nәrseni detalidi týrde anyqtap súrap jatqandaryna dәn rizamyz.

Núrgeldi Ábdighaniyúly:

- Joba ayasynda naqty qansha baqylaushy dayyndap shyghatynymyz әzirge belgisiz. Búl bizge «Baqylaushy bolam», dep talaptanyp kelgen jastardyng sanyna baylanysty bolmaq. Ári ortalyq saylau komissiyasymen de júmys isteu manyzdy. Ózderiniz bilesizder, osy uaqytqa deyin ótken saylaulardyng bәri әdiletti dep aita almaymyz. Sondyqtan aldaghy referendumgha halyq seninkiremeydi. Búl týsinikti jaghday. Óz tarapymyzdan da senimsizdik bar. Osy kónildegi kýdikti seyiltudi qolgha alyp, dauys beru barysynda zang búzushylyqtar men aila-sharghylargha jol berilmeu ýshin biz jastardy baqylaushylyqqa tartyp otyrmyz. Qazir 90 baqylaushy dayarlyqtan ótti. Taghy da qatarymyzgha kelem deushiler bolsa, qúba-qúp bolar edi. Sondyqtan qatarymyzgha qosylam deushiler bolsa nemese referendum kýni baqylaushylardyng jol-púlyn, tamaq pen suyn qamtamasyz etem deushi demeushiler bolsa bizding esigimiz әrdayym ashyq.

Eshqanday demeushilik bolmaghan kýnning ózinde biz qolgha alghan jobamyzdy iske asyrugha mýddelimiz. Jobanyng qamtityn aumaghy – Almaty qalasy, әsirese ortalyq audandar. Mýmkindigimizge qaray Almaly, Bostandyq, Áuezov, Medeu siyaqty audandardy kózdep otyrmyz. Ortalyq audandarda aqparat taratu jaqsy jolgha qoyylghan. BAQ ókilderi, sayttar, televiydenie ókilderi uchaskelerge kelip súhbattar alsa, sujet týsirse, biz ózimizding atqaryp jatqan júmysymyz turaly aitsaq, ol da bir ýlken jetistik bolar edi. Al, jobany bolashaghyna kelsek, keleshekte jalghasyn tabady ne bolmasa bir rettik qana joba dep kesip aita almaymyz. Barlyghy isting barysyna, jastardyng belsendiligine, referendum nәtiyjesine, Ortalyq saylau komissiyasynyng kózqarasyna baylanysty bolmaq. Eger bastama oidaghyday ótip jatsa, nege aldaghy Parlament saylauyna, Preziydent saylauyna qatysyp kórmeske?.. Elimizde ýlken ózgerister bolyp jatyr. Sondyqtan baqylaushylardy osynday manyzdy isterge qatystyryp kórsek degen niyetimiz bar.

Qaztay Janerke Jandosqyzy

Abai.kz