«AMANAT» partiyasynyng fraksiya mýshesi, deputat Nartay Sәrsenghaliyev Premier-ministr Álihan Smayylovqa deputattyq saual joldady.

Býgingi deputattyq saualym qarapayym halyq isher as, kiyer kiyimge jarymay jýrgende budjetting býiirin tespey soryp otyrghan saladaghy bylyqtar turaly. Ol sport. «Sport – densaulyq kepili» deymiz  әlimsaqtan, biraq Qazaqstannyng sportyna bólinetin qarajat densaulyqtyng emes, bәzbireulerding sheksiz bangynyng kepilindey kórinedi maghan. Memleket basshysy juyrda sportshylarmen kezdeskende bylay dedi, sitata: «Kәsiby sporttaghy joghary jetistikting bolmaghany memleketten bólinetin qarajattyng nәtiyjesiz júmsaudyn, budjetti jan jaqqa shashudyng sebebinen»- dedi Preziydent.

Endi esepti qaranyzdar, Qazaqstan Joghary jetistikter sportyna  budjetten 775 million dollar bólip otyr. Mynau ne masqara? Halyq kedeyshilikting qúzyna qúlap jatqanda sportqa 775 million dollar bólu sau adamnyng aqylyna siya ma?

Eng soraqysy, qisapsyz aqsha bólsek te, jetken jetistigimiz joq. Mysaly, 2021 jyly Tokioda ótken Jazghy olimpiada oiyndarynda Qazaqstan qúramasy bar-joghy 8 qola medali iyelenip 92 memleketting ishinde 83-shi oryn aldy. Sonda әlgi 775 million dollargha jetken jetistigimiz osy ma? Endi salystyryp aitayyn, Joghary jetistikter sportyna 41 million dollar bólgen Niyderlandy Tokiodaghy olimpiadada 10 altyn, 12 kýmis, 14 qola medali aldy. Al Joghary jetistikter sportyna 46 million dollar bólgen Daniya Tokioda 3 altyn, 4 kýmis, 4 qola medali aldy. Biz 775 million dollardy sportqa bólip 8 qolamen keldik.

Juyrda Qytayda ótken Aziya oiyndarynan 11 orynmen oralghanymyzdy jәne qosynyz búghan. Búl bir.

Ekinshi mәsele, Qazaqstandaghy sportqa jauapty ministrlik 180-nen astam sport týrin resmy tirkep, oghan budjetten qyruar aqsha bólip otyr. Sonyng tek 50-ge juyghy ghana jazghy olimpiada oiyndarynyng tizimine engen. Qalghan 100-den astam sport týrine ministrlik ne ýshin budjetten aqsha bólip otyr? Salystyryp aitayyn, Úlybritaniya Olimpiada baghdarlamasyna kiretin tek 15 sport týrine budjetten qarjy bóledi, Germaniya 18 sport  týrine qazynadan aqsha beredi, al kórshimiz Ózbekstan tek 17 sport týrine budjetting qarjysyn júmsaydy. Bizdiki ne shashpalyq? Qazaqstan qazynadan aqsha beretin 180 sport týrining ishinde Penchak silat, Sporttyq balyq aulau, Biatl, Triatl, Petank, Tekbol, Unifayt, Cherliding degender jýr. Búl   ataulardy búryn estigender bar ma ózi? Aytpaqshy Qazaqstannyng budjetinen qarjy bólinetin jәne bir sport týri bar, sport na pilone degen. Izdep qaranyzdar, ministrlik búghan qalay qarjy bólip otyr dep jagha ústaysyzdar sosyn?

Al Últtyq sportymyzdyng hәli neshik degenge keleyik. Últtyq sport týrlerin qoldaugha 2024 jylgha bar bolghany 10 million 460 myng tenge bólu josparlanghan. Óte az. Múny qalay týsinuge bolady? Ol azday, Qazaq kýresin mazaq qylyp turnur úiymdastyryp, ony jahangha jariyalap jýrgender jәne bar.

Taghy bir mәsele,  Sport jәne turizm ministrligining budjetin qaraghanda qújattyng 311-shi baghdarlamasynda: «jeke jәne zandy túlghalargha, onyng ishinde sharua, fermerlik qojalyqtardy subsidiyalaugha 54 milliard tenge qarastyrylypty. Ministrlik sharua qojalyqtary men fermerlik qojalyqtargha ne ýshin qarajat bermekshi? Búl saualdy komiytet otyrysynda qoydyq, biraq jauap ala almadyq.

Úsynystar:

Ministrlik bekitken 180 sport týrin shúghyl qysqartu qajet. Memleket basymdyq beretin baghyttarda olimpiadalyq, últtyq, odan keyin, para jәne surdolimpiadalyq sporttar qaluy tiyis. Olimpiadalyq sporttardyng barlyghy birdey  jemis berip jatqan joq. Sondyqtan saraptama jasap, jýlde әkeletin týrlerine ghana basymdyq beru kerek.

Kәsiby sport klubtaryna beriletin aqshany shekteu qajet. Mysaly, «Astana» futbol kluby, «Barys» hokkey kluby, «Astana» basketbol kluby men «Astana» velokomandasyna jylyna «Samrúq-Qazyna»-dan 65 million dollar bólinedi. Búl asyp-tasu, týptep kelgen ol aqsha «Samrúq-Qazyna»-nyng emes halyqtyng aqshasy.

Legionerlerge budjetting esebinen ailyq tóleudi toqtatu kerek. Nege biz qazynadan sheteldik sportshyny asyrauymyz kerek. Legioner shaqyra ma, onyng ailyghyn demeushilerding esebinen tólesin sporttyq klubtar.

Jergilik sport federasiyalary tikeley ortalyqqa baghynuy kerek. Áytpese qazir әrkim bilgenin istep ketti. Saldarynan nәtiyje joq.

Sport salasyna «monitoring» degen týsinik engizu kerek. Óitkeni qúzyrly vedomstva aimaqtaghy jaghdaylardan beyhabar, tekserip te bara almaydy. Atalghan úsynystardy neghúrlym tez jýzege asyru qajet. Sebebi juyrda Parij Olimpiadasy bastalady, sol kezde taghy úyatqa qalmau kerek.

Osy deputattyq saualgha zannamada belgilengen merzim ishinde jazbasha jauap kýtemiz.

Abai.kz