Zýlkәpilding Múraty. Sanadan saulaghan sary núr (basy)

 

Zýlkәpilding Múraty 1984 jyldyng 21 nauryzynda Altay aimaghy Jemeney audanynda dýniyege kelgen. Shynjang uniyversiyteti Elektr injeneryasy pakulitetin 2008 jyly tәmәdaghan. Arghy bettegi jyr sýier qauymgha esimi jaqsy tanys jas aqynnyng ólendegi órnegi bólek. Qazirge deyin onyng ólenderi men syn-zertteu maqalalary әdeby basylymdarda ýzdiksiz jaryq kórip keledi. Aqyn birneshe dýrkin jyr múshayrasynyng jenimpazy da atanghan.

Aliber Kamudyng «Bóten» hikayatyn, Akutagava Runeskemen Hemingueydyng bir bólim әngimelerin sonday-aq qytay aqyny Beydaudyng ólenderin tәrjimalaghan.

Qazir Zýlkapilding Múraty  Altay aimaqtyq Mәdeniyet basqarmasynda qyzmette.

 

* * *

Tamshylatyp qanatynan bir kýidi,

Kókjiyekte jyl qústary syrghyidy.

Al, jerdegi jylan qúlqyn – uaqyt,

Mening tútam ómirimdi qylghidy.

 

Kelip edi amal neshik serpilgim?! .

                                          

Zýlkәpilding Múraty. Sanadan saulaghan sary núr (basy)

 

Zýlkәpilding Múraty 1984 jyldyng 21 nauryzynda Altay aimaghy Jemeney audanynda dýniyege kelgen. Shynjang uniyversiyteti Elektr injeneryasy pakulitetin 2008 jyly tәmәdaghan. Arghy bettegi jyr sýier qauymgha esimi jaqsy tanys jas aqynnyng ólendegi órnegi bólek. Qazirge deyin onyng ólenderi men syn-zertteu maqalalary әdeby basylymdarda ýzdiksiz jaryq kórip keledi. Aqyn birneshe dýrkin jyr múshayrasynyng jenimpazy da atanghan.

Aliber Kamudyng «Bóten» hikayatyn, Akutagava Runeskemen Hemingueydyng bir bólim әngimelerin sonday-aq qytay aqyny Beydaudyng ólenderin tәrjimalaghan.

Qazir Zýlkapilding Múraty  Altay aimaqtyq Mәdeniyet basqarmasynda qyzmette.

 

* * *

Tamshylatyp qanatynan bir kýidi,

Kókjiyekte jyl qústary syrghyidy.

Al, jerdegi jylan qúlqyn – uaqyt,

Mening tútam ómirimdi qylghidy.

 

Kelip edi amal neshik serpilgim?! .

Oy ishinde tútap shyqqan órtim myn!

Janar aldy — kýdigi mol túl әlem,

Jalghyz saual túr aldymda — men kimmin?

 

Sol saualgha jauap tappay toryqtym,

Taghdyr ـ dariya ýrley salghan kóbikpin.

Júrt ishinde sýiretilip sýldem jýr,

Búlt ishine súlay ketti sónip kýn!

 

Kókjiyekte jyl qústary... (týs syndy! ..)

Qanday baqyt kózge ilmeydi eshkimdi.

Au, men bolsam jautandaumen kýn keshtim,

Qara ólenim, kýbirimdi ish múnly.

 

* * *

Qaladaghy kónilsizdeu tas bólme.

Synghan shaynek...

Syry kóshken kóne ýstel...

Jәne bir shoq hosh issiz gýl (ash keude! ..)

Solyp qalghan habar kýtip beyishten.

 

Sóilemeytin televizor,

Chemodan,

Bosap qalghan bótelkesi sharaptyn.

Erkindikting erke elesin tonap ap,

Toqtap qalghan

Qúr qanqasy saghattyn...

 

Taghy ne bar?

Shang qaptaghan kitaptar...

Kózge iliger barsha baylyq sol ghana.

Qayta-qayta temekisin tútatqan,

Búrysh jaqta bireu otyr

Sorlaghan.

 

Al, әlgi adam... El siyaqty týp-týzu, .

Momyn tirlik keshe almaydy...

Qarashy!

Kózderinen ot shashyrap qyp-qyzyl,

Kók bóriler kezedi-au kep sanasyn!

 

* * *

Qalay ómir sýrgen bop jýr basqalar?

Qalamyz da qala emes-au,

Tas qamal!

Kóshe kezgen baltyryna qyzdardyn,

Úyatsyzdau sýikenedi-ay mas samal.

 

Tandayyna sóz oralyp tym qyshqyl,

Jýregindi janyshtaydy súrghylyt mún.

«Kel, kele ghoy» deydi nәpsihanasy,

Kýlmisi iysin mýnkitip san qylmystyn...

 

Bir búryshta jaudyrap myng qarashyq,

Bir búryshta kólenkeler adasyp...

Bir búryshta qabyrghalar syzdanar,

Basqang emes, aqshanyzben sanasyp.

 

Qalamyz da qala emes-au,

Áttegen! ..

Men, әsili, jyr jazam dep jetken em.

Aq qaghazdy ayap túrmyn sarghayghan,

Tas qamalda tumaydy endi jaqsy ólen.

 

* * *

Múng jauyp túr qalagha — janbyr emes,

Jalghyz ayaq jol jatyr — danghyl emes,

Kele jatam...

Sýiedi-ay kólenkemdi,

Qara kóilek kiyingen taghdyr ـ eles!

 

Jalghyz ayaq jol jatyr kókke sinip,

Kóz jasyndy, ótinem, tókpeshi búlt!

Kele jatam...

 (Jýrisim asyghystau!)

Álde neden qalghanday kóp keshigip.

 

Búl saparym bastalghan tym әriden,

Jattamappyn kiyeli dúghany men.

Baq tabamyn degen oy janymdy órtep,

Attaghanym jyqpyl men jyra kilen.

 

Múng jauyp túr qalagha...

Túmandanyp,

Kókirekti túr jalghyz súrau qaryp:

Nege jalghyz ـ jarymmyn,

Beyuaqytta

Úiyqtap týgel qalghan ba mynau halyq?

 

Alghashqy múng emes qoy búl jaughan da,

Taghdyr eles biyleydi...

Jyndanghan ba?!

Saghan qayta oralam,

Tughan jerim,

Qara kóilek agharar kýn bolghanda.

 

* * *

Shalqar Qanykey úlyna

Myna qala aiyqpapty-au túmannan,

Kókeyim de tazarmady kýmәnnan.

Kóshelerin shimaylaghan izimmen,

Jazylghan ed talay tilsiz shygharmam.

 

Osynda ótti ne bir asyl jyldarym,

Armandarym, saghynyshym, múndarym.

Endi mýlde tas úmytqan siyaqty,

Keshe mendey bir balanyng túrghanyn.

 

Jatqanyn-ay, tym suyqtau qarsy alyp,

Aramyz da alystapty sonshalyq.

Mening mynau jýregime týn týsti,

Onyng anau kirpigine qonsa ymyrt.

 

Men emes em, oghan túman tóndirgen,

IYә, ol emes...

Kýmәngha oidy jendirgen.

Avtobustan, ayaldama, baqtardan,

Uaqyttyng tozghan týrin kórdim men.

 

Kórdim sosyn,

Múz qyzdar men tas úldy...

Kórsetpeyin eshkimge ystyq jasymdy,

Dedim – daghy,

Altayyma asyqtym,

Asqaq ústap auyrlaghan basymdy.

Myna qala aiyqpapty-au túmannan...

 

* * *

Búl qalada uaqyt aghar mәngirip,

Sýlde bitken bey-bereket qanghyryp.

Kýbirleydi kóktemgi inir:

«Hosh-hosh» dep,

Oralmaytyn shyghar endi ol mәngilik.

 

Dos taba almay milliondaghan kisiden,

Jalghyzdyqtyng zapyranyn iship em.

Býgin taghy úqsay almay ózime,

Shyghyp kelem bir kabaktyng ishinen.

 

Qala lapyt, odan ótken kónil kir,

Qarayyp túr kókjiyegim kógildir.

Aqyl-essiz tabandardyng astyna,

Janshyludan zapy bolyp ómir jýr.

 

* * *

Esh alaqan sipay almas ayaly,

Ghúmyrymday

Shalqaq tughan ai, әni!

Janaryma sinip jatyr, sary kýz,

Jamalyna júqqan mezgil boyauy.

 

Beu, sary kýz,

Azap az ba men kórgen?

Kólenkedey kóppen birge sendelgem ـ

Pәny tirlik alghan shaqta mazamdy,

Shygha almay-aq jazmysh syzghan shenberden.

 

ShENBER ... ShENBER ... Qayda barsam bir ShENBER...

Ne isteyin, jylasam ba, kýlsem be?

Mening «menim» arasynda ShENBERDIN,

Jel aidaghan japyraqtay býrsender.

 

Jana da emes, kóne de emes múndaghy әn...

Beu, sary kýz...

Qaldyng nege múndana? !

Sen ketesing — eshtene etpes,

Men bayqús

Shalqaq aigha óleng oqyp... jyndanam.

 

 

QANGhYLES

 

Kóp jýrdim kóshede sendelip,

Jan sezbey emi joq dertimdi.

Áuelde jaratqan pende ghyp

Allagha tapsyryp erkimdi.

 

Jylytpaydy qalanyng shamdary,

Múzdaghan tústaryn kónildin.

Adamzat balasy aldady...

Jýregim, ne bildin, ne bildin?

 

Ashty bir jas shyqty janymnan,

Basyma jymysqy endi mún.

Búl — lauhyl-mahfuzgha jazylghan

Bolmasa ne qylsyn... Songhy týn?.

 

Jas dәuren!..

Ótedi ol asyghyp,

Keshe edi-au kelgeni qút bolyp!

Ádemi anary ashylyp,

Ay jatyr... Aspanda týs kórip...

 

* * *

Bir týrli... Týnning óni qabaruly...

Týzey almay jýrsing sen qabaghyndy.

Kýn boyy tynshy ketken búralqy jel,

Tisteleydi qynsylap balaghyndy.

 

Ay da joq...

Ornynda jyn kýledi,

Dýnie kóz aldynda dýrligedi.

Bir úly óleng jazuyng kerek edi,

Erteng taghy ne bolar kim biledi?

 

Tolyp jýr ghoy pendening aqymaghy...

Sayqal ـ eles silendi qatyrady.

Sanannyng jyqpyly mol týkpirinde,

Ash bayghúz qayta-qayta shaqyrady.

 

Dos — suyq,

Syrtyn bergen marqasqa agha...

Ýnin-daghy shyghady jarqashtana.

 

Tynysh úiqy býgin de bola qoymas,

Mazandy taghy alady-au alqash qala!

 

 

DAGhDARYS

 

Ay syzdanyp, shytynap túr shyny týn...

Ýzilmeshi, qylday nәzik ýmitim!

Búl әlemde bir tensizdik bary ras,

Az saldym ba janymdy otqa jyr ýshin?!

 

Aghayynnyng yndynyna ýnilem,

Ýnilem de ... shoshyp ketem, týnilem!.

Óleng izdep sharq úrghanym beymezgil,

Álde, bos bir dalbasa ma, shinimen?

 

Aqylym men jýrek qúrghyr kýnde araz,

Kimge ókpelep, aita alasyng kimge naz?

Tirligimdi qayta bastan bastar em,

Kónbedi ghoy... Kónbedi ghoy súr qaghaz.

 

Meni osylay júta ma әlde jayyn mún?..

Tang da atpady qabyghynday qayynnyn.

Aytshy, kýnim, ne isteyin jalghangha,

Kók tiyndyq qúrmeti joq shayirdyn?!

 

 

JOLDANBAYTYN HAT

 

Aspangha audy ansarym,

Tabylmay jerden keregim.

Qyzyq em keshe — tarqadym,

Aynaldym ugha — bal edim...

 

Adasyp ketken armannyn,

Azabyn tarttym kýn búryn!

Jýrekte — kiri jalghannyn,

Shaya almay... Qúrydy dyghdyrym!.

 

Jarylqaghyng kelse ózing bil,

Ótinem senen, qas qylma.

Lypasyz janym tonyp jýr,

Býrsendep aidyng astynda.

 

 

ÚIQYSRAU

 

Joq dep eshkim aita almas izimde min,

Jazym ba edin, beu ómir, kýzim be edin?!

Qangha jerik qandyqol bolyp shyqty,

Bir aghany kep edi «qyzyr» degim.

 

Qily qylmys kýshiktep tóniregim,

Ár sәt sayyn tauyp jýr senim ólim.

Bәtshәghargha ainalyp shygha keldi,

Bir qaryndasqa bermekshi em kónil órin!

 

Qoyghan ne kýsh kýnagha enteletip?

Júmsasam ba tilimdi semser etip?!

Nashaqor bop kóshede mәngirip jýr,

Bir inini jýrushi em erkeletip.

 

Bir tanysym bay boldy úrlyqpenen,

Myrza atandy bir dosym qulyqpenen.

Bir myqtyny asyghyp maqtaghan em,

Kózderinen onyng da súmdyq kórem.

 

Ómir keshpeu mýmkin be jalghyzsyrap?

Kimnen ishem em súrap, jalbyz súrap?!

... Myna úiqydan oyanbay óler boldym, .

Týisigimdi tondyryp san múz súraq...

 

* * *

Auyq-auyq ishtegi dertim úlyp,

Ómir keshtim on ólip, on tirilip.

Tau qúbylyp ainaldy tóbeshikke,

Shalshyq sugha ainaldy kól qúbylyp.

 

Qúbyluda...

Barlyghy qúbyluda,

Tirlik degen kúnagha qúnyghu ma?

Balalyghym ainaldy saghynshqa,

Baba múnym ainaldy býgin ugha..

 

Qalam edim jyr ýshin kóp úshtalghan,

Aynalsam ba qylyshqa...

O, qús jalghan!

Jomart dalam ainaldy qu tatyrgha, 

Tas tabytqa ainaldy jemisti orman.

 

«Qara taudyng basynan kele me kósh?..»

Kólegeyler kózimdy bólek eles.

Keshirinder, kinәsiz súr qaghazgha,

Sora aghyzyp otyrmyn ـ óleng emes.

 

* * *

Ýrkip keter peshenennen Tәniri,

Ey!

Múnday oidan qashyp shyghu — abyroy.

Maghan ashty shylym syilap otyryp,

Ishine myng súmdyq búger jadygói...

 

Kezi azday-aq kónilimdi qaltyrghan,

Shygha keldi mine taghy qarsymnan.

Auyzynan ajal iysi búrqyrap,

 «Mahabbat joq!» ـ dep kóitiydi antúrghan!

 

 «Aqyndyqtan kim bar deysing baq tabar?

Dilindi sat,

Tilindi sat aqshagha!

Biraq, óleng tatymaydy tiyngha

Zaman solay!» ـ deydi tantyp bәtshaghar!

 

Qay әzәzil qoyghan múny sayratyp?

Qabaghymnan bara jatyr ay batyp...

Shirkin-ay, bir almas qylysh kem bop túr,

Súrqyany salu ýshin jayratyp!

 

Jýre almaydy, jýrse edi ghoy jónimen,

Qan kóremin onyng әr bir sózinen.

Tolqyn-tolqyn ashu menen yzagha,

Toghytylyp tang aldynda kóz ilem.

 

* * *

Ou, qu Ertis, tolqyndaryn tonatqan,

Jaghanda, beu, qúlazidy sholaq tal!

Sholaq talgha sýiep qoyyp arqasyn,

Bir jan otyr ـ jan tynyshyn joghaltqan.

 

IYә, әlgi jan ansay-ansay óz «menin»,

Kókjiyekke qadady-au bir kózderin.

Shәshiratyp songhy qyzghylyt sәulesin

Úyasyna kirgen kezde «kezbe» kýn!

 

Sonau tústa — babasynyng sýiegi,

Odan beri — әje jatyr kiyeli.

Qarghalargha pana bolghan anau tam ـ

Bala kýngi qútty meshin ýii edi.

 

Qúshaghynda ـ qúlay sýigen lәilisi,

Siyaqty edi bes qaruy say kisi.

Biraq, nege sholaq talgha sýringen,

Jetim jelge aityp otyr qayghysyn?

 

 «Bәri ózgergen...

Kisiner me tang qúlan?..

Ou, qu Ertis, erteng kýning nar kýmәn!»

Dep kýbirlep ay solaqay tughanda,

Qúsqa ainalyp úshyp ketti әlgi jan.

 

* * *

Eles ishi — tym suyq...

Qajybek Aydarqan úly

 

Kómgenin kórdim shyndyqty...

Kómgenin kórdim,

Lapyldap túrghan ot edi ol ـ sóngenin kórdim.

Janym auyrdy,

Súp-suyq eles ishinen,

Jalghandyq deytin mystannyng órmegin kórdim.

 

Kýlgenin kórdim qylmystyn, kýlgenin kórdim,

Dýrmegin kórdim,

Qynsylap, ýrgenin kórdim.

Jýrek syzdady,

Súp-suyq eles ishinen,

Súlulyqtyng sharshaghan sýlderin kórdim.

 

Álemim mynau ـ qontorghay kýide kýn kórgen,

Ólenim mynau ـ ymyrttyng iyleuinde óngen.

Ruhym jaurady,

Súp-suyq eles ishinen,

Beyamal ghúmyr keshuge ýirenip jýrgen

Ózimdi kórdim...

(Jalghasy bar)

Abai.kz