Qazirgi zamanda tәuelsiz qazaq elinde qazaq últy kimge bolmasyn әbden mazaq bolyp bitti. Ol turaly qayda bolmasyn aitylyp ta, jazylyp jatqanyn jaqsy bilemiz. Ondaylargha qarsy aiqaylap shyqsanyz, sonynda óz biyiligimiz qazaqty ózgening tabanyna jyghyp berip, berisi aipúlyn salyp, arghysy týrmege sýngitetinine boyymyzda ýirenip qalghanday. Jaraydy, múnday qúqaylarymyzdy aita bersek, zarlap tauysa almaymyz.

         Hosh, sonymen ózimiz kuә bolghan myna bir mazaqqa kónil audarayyq. Qúdaygha shýkir, qazirgi zamanda aqshang bolsa, dýkenderde bәri bar. Búl kýnde bәibishelerimiz de, qyzdarymyz da qamyr iylep, etting jayma nanyn, sorpanyng kespesin de dayyndaudan qalyp bara jatqany shyndyq. Bәri dayyn, kez kelgen dýkenge kirip shyqsan, qalaghanyndy alasyng da dorbalap tasy beresin.

Qazirgi zamanda tәuelsiz qazaq elinde qazaq últy kimge bolmasyn әbden mazaq bolyp bitti. Ol turaly qayda bolmasyn aitylyp ta, jazylyp jatqanyn jaqsy bilemiz. Ondaylargha qarsy aiqaylap shyqsanyz, sonynda óz biyiligimiz qazaqty ózgening tabanyna jyghyp berip, berisi aipúlyn salyp, arghysy týrmege sýngitetinine boyymyzda ýirenip qalghanday. Jaraydy, múnday qúqaylarymyzdy aita bersek, zarlap tauysa almaymyz.

         Hosh, sonymen ózimiz kuә bolghan myna bir mazaqqa kónil audarayyq. Qúdaygha shýkir, qazirgi zamanda aqshang bolsa, dýkenderde bәri bar. Búl kýnde bәibishelerimiz de, qyzdarymyz da qamyr iylep, etting jayma nanyn, sorpanyng kespesin de dayyndaudan qalyp bara jatqany shyndyq. Bәri dayyn, kez kelgen dýkenge kirip shyqsan, qalaghanyndy alasyng da dorbalap tasy beresin.

         Ómir boyy jayma nandy, kespeni qolymen iylep, dayyndap kele jatqan bizding bәibishemiz de bir kýni osyndaylardyng dayyn ónimderin kórip qyzyghyp ketse kerek, birnesheuin ala salypty. Dәmdep, kespe dayyndayyn dep әlgining qorabyna bir kóz jýgirtpey me. Syrtynda últtyq dәstýrdegi etek-jeni on-órnektelip әdemi kómkerilgen qamzol, basyna sәukelekiygen qazaqtyng súlu qyzy, qolynda úsynghan bir-eki kesek qyp-qyzyl shiyki et siyaqty salynghan, astynda kespesi bar shaghyn tabaq. Sol jaghynda da әlgi tabaqty ýlkeytip jayyp qoyghan shiyki etimen. Ózderinshe qazaqylyqty kórsetkensip, qazaqtardyng tәbetin tartqansyp jarnamalaghan týri shyghar. Múnysy meyli, talaydan beri solay satylyp keledi búl ónim. Al endi ortasyndaghy jazuyna kózimiz týskende әlgi kespesi týskir tamaghymyzgha keptelip qalghanday boldy. Badyraytyp «YSTALGhAN ShOShQA ETI DÁMI BAR KESPE» orysshasy «LAPShA SO VKUSOM BEKONA» degenin kórgende naghyz mazaq osy ma dedik. Basynda kespesi men shoshqa etin aralastyrghan ba, qalay desek, әiteuir ishindegi týiir qaltashasynda shoshqa etining úntaqtalghan sorpasy bar kórinedi.Qaltashasynda shoshqa toraylardyng jypyrlaghan suretteri basylghany bar edi, birden qoqysqa laqtyryp jiberipti. Mine, qazaqtargha arnalghan shoshqa eti dәmi bar tamasha sorpa kespe osy ma dersin. Ekinshi syrtyndaghy KZ qazaqshasyn oqysanyz da auzynyzdyng silekeyin shúbyrtady. «Kóje jәne garnirge arnalghan qaqtalghan jas shoshqa etining dәmi bar kespe»(Taza qazaqshalasaq «Kóje men garnirge arnalghan toray etining dәmi bar kespe» boluy mýmkin, «jas shoqa» degendi estip pe ediniz) dey kelip, taghy da «tabighigha (osylay jazylghan) úqsas «Qaqtalghan jas shoshqanyng eti» hosh iyistendirgishi (9%), keptirilgen: búrysh, sәbiz, aqjelek» dep (qatesin ózderiniz bayqay berinizder) týsindiredi qazaqtildilerge. Dayyndau әdisin de ózderinshe úghyndyryp jazghan bolady. Biraq aldynda da, artqy jaghynda da «trehminutka», «variti 3 minuty» degenderdi әri-beri qarap memlekettik tildegi núsqasyn taba almadyq.

         Al oryssha mәtinin qarasanyz «sviniya» degendi taba almaysyz. Tipti «porosenka» degen de joq, qaydaghy bir «bekon» deydi. Nemisshe, aghylshynsha da «bekon» depti. Jaraydy, «bekon» degeninning sol shoshqanyng әr jaq, ber jaghy ekeni belgili.

Desek te, osynday mәdeniyetsizdikke jol berip, últtyq ar-namysqa tiyip otyrghan qanday ónim óndirushi, gәp sonda. Onyng ýstine «Qazaqstanda jasalghan» dep taghy jarnamalap qoyady. Sóitsek, Óndirushi «KEMMIY» JShS-i, Qazaqstan Respublikasy, 140011, Pavlodar qalasy, Siolkovskiy k., 120A dep mekenjaylaryn jazyp kórsetedi. Bәri zandy týrde bolsyn-aq delik.Osy ónim shetelden, sonyng ishinde Reseyden shyghyp jatsa qoldy silky salugha bolar edi. Sonda búl «KEMMIY» kәsiporny qay elde júmys istep jatqanyn, onyng bayyrghy halqyna degen qúrmetti úmytsa kerek. Álgi kespesin (kepiyet qylmasyn) onyng ýstine dóngeletip tek orys tilinde ghana «Iz elitnyh sortov pshenisy KAZAHSTANA 100%» dep qoyady betteri býlk etpey nanymyzdy jep otyryp.

Osylaysha tek «halal» ónim ghana jeymiz dep dabyl qaghyp jýrgende, kespemiz men jayma nanymyzdyng arasyna shoshqa etining úntaghyn tyqpalaghan «KEMMIY» óndirushining qaghanaghy qarq, saghanaghy sarq bolyp qala bereri sózsiz. Óitkeni oghan sózimiz ótpeui de mýmkin. Sebebi «KEMMIY» eldi jarylqap otyrghanónim óndirushi retinde ony biylik basynan sipap, «sol qazaqtardy qoyshy, ýre beredi» dep tipti kókke kóterip jatyr-au. Al olar tútas bir qazaq halqyn, elding negizin qúraytyn músylman tektilerding salty men dәstýrin, tarihy bolmysyn, diny senimin adyra qylypty búl «KEMMIY». Sonda deymiz-au, talaydan beri milliondap óndirilip shyghyp jatqan osy ónimdi qazaqtyng aru qyzynyng qolymen úsynylghan suretine mәz bolyp «ystalghan (birese qaqtalghan) shoshqa etining dәmi bar kespesin» soraptap jatqanymyzdy bayqamaghanymyz ba. Búl taghy da osy qazaqtardy mazaq qylyp kóreyik degen KEMMIY-ding qylyghy ma?! Nede bolsa osynyng artynda qasaqana jasalghan pighyl jatqan siyaqty.

Al endi osy aighay-sherindi kimge baryp aitarsyn, mәsele taghy sonda. Ákimge me, әleuetti zang oryndaryna ma әlde qadaghalaytyn tiyisti atqarushy organdargha ma? Olardan qayyr bolsa jaqsy. «Halal» dep aighaylaghan aghayyndar qayda jýr eken. Qazaqstan músylmandary basqarmasy búghan ne deydi? Jazuyn bayqamay, taza dindarlarymyzdyng talayy búl kespeni úntaghyn salyp jiberip, terlep-tepship iship alsa kýnәsi kimge qalmaq.

Sonymen últtyng ar-namysyna tiyetin osy әreketti tiyisti zan, atqarushy oryndar qalay qabyldap, qanday sharalar qoldanady eken. Óitkeni, halyqtyng qolyna kýnde tiyip jatqan múnday soraqy kórinister Konstitusiyanyng birneshe baptaryna (20-3, 22-1, 39-2) sәikes últtyq, diny qozdyrushylyqty ýgitteu, ar-ojdan bostandyghyn ayaqqa taptau, últaralyq tatulyqty búzu siyaqty zor qatelikterge bastap otyr dep aitugha bolady.

Sonymen halyq bolyp qanday shara qoldanamyz aghayyn!

P.S. Osy pikir-maqalany jazyp bola berge kýndelikti kelgen basylymdardy qarap otyrsam,2014 jylghy 10 qantardaghy «Egemen Qazaqstan» gazetining alghashqy aiqara betindegi suret kózime ottay basyldy. «Ótimdi ónim» degen qúlashtay madaqtalghan maqala basylypty. «KEMMIY» kәsiporny men onyng bayaghyda Germaniyagha kóship ketip, ol jaqtan «bekonyn» («torayyn»desek te bolady) alyp qaytyp kelgen Andrey Kriyger degen diyrektoryn aspangha kótere jazady. Qazirgi qazaqtyng jayma nany men kespesining bәri Kriygerge qarap qalghan tәrizdi. Ony maqaladaghy óz sózinde A. Kriyger de bylay dep moyyndapty. «...Biz etke jayma nan salyp jeytin, kespe kóje jasaytyn qazaqtar arasynda óstik qoy. Jergilikti jerde («qazaqtar» degeni ghoy – avtor) makaronnan góri jayma nan men kespege súranys bolatynyn isti bastamay jatyp-aq bildik», - dedi Andrey» deydi. Al onyng istep jatqany mynau.

Abai.kz