Semeylikter atom elektr stansiyasyn salu mәselesi boyynsha sarapshylardy tyndap, óz pikirlerin aitty

8 tamyzda Semey qalasynda Qazaqstanda atom elektr stansiyasyn (atom elektr stansiyasyn) salu jónindegi josparlar jariya talqylandy.

Is-sharagha oblystyq jәne qalalyq mәslihattardyng deputattary, jergilikti atqarushy organdar men qoghamdyq kenesterdin, ekologiyalyq úiymdardyng ókilderi, energetika salasyndaghy jetekshi sarapshylar, ghalymdar men oblys ortalyghynyng belsendi túrghyndary jinalyp, atom elektr stansiyasynyng qúrylysyna qatysty óz pikirlerin bildirdi.

Úiymdastyrushy Qazaqstannyng Azamattyq aliyansy boldy, sarapshylar retinde Energetika ministrliginin, "Qazaqstandyq atom elektr stansiyalary" JShS, Últtyq yadrolyq ortalyq jәne Yadrolyq fizika institutynyng ókilderi shaqyryldy.

Spiykerler sóz sóileu barysynda Qazaqstanda atom energetikasyn damytudyng josparlary men perspektivalaryn, sonday-aq AES qúrylysynyng qauipsizdigi, ekologiyalyq taza jәne ekonomikalyq tiyimdiligi mәselelerin úsyndy.

Qogham ókilderi men oblys túrghyndary AES qúrylysy turaly óz pikirlerimen bólisti jәne spiykerlermen onyng qorshaghan ortagha әseri mәselelerin talqylady.

Qoghamda tuyndaghan negizgi mәseleler, atap aitqanda, atom elektr stansiyasynyng qúrylysyn qarjylandyru mәselesi boldy. Sonymen qatar, oblys túrghyndary AES-ten paydalanylghan sudy kәdege jaratu, qaldyqtardy kómu, atom elektr stansiyasyna qyzmet kórsetu ýshin qajetti qúzyretti mamandardyng boluyna qyzyghushylyq tanytty.

Sarapshylar atalghan súraqtargha tolyq jauap berdi. Atap aitqanda, qúrylys qúny mәselesi boyynsha atom elektr stansiyasyn salugha ketetin aitarlyqtay shyghyndar obektining úzaq qyzmet etu merzimimen birge ony paydalanudyng tómen qúnymen óteletini atap ótildi. AES elektr energiyasynyng qúny elge baylanysty kVt*saghatyna 2-den 12 sentke deyin auytqidy.

Sarapshylar sonymen qatar AES reaktorlaryn salqyndatu ýshin sudy paydalanu algoritmin egjey-tegjeyli týsindirdi. Sarapshylardyng pikirinshe, búl ýshin kóp mólsherde sudyng qajettiligi taghy bir miyf. Mysaly, eger AES Balqash kólining suyn salqyndatu ýshin paydalanatyn bolsa, onda shyghyn jylyna 63 mln.m3 aspaydy – búl kól betinen sudyng tabighy bulanuynyng 0,3% - y, búl kólding su balansyna is jýzinde eshqanday әser etpeydi. Sudy kәdege jaratugha keletin bolsaq, shyn mәninde reaktor tizbekterindegi su eshqayda ketpeydi, biraq búl tizbekterde ýnemi ainalady.

Qaldyqtardy kәdege jaratu mәselesi boyynsha: quaty 1200 MVt reaktor júmys istegen kezde jylyna 50-60 m3 radioaktivti qaldyqtar týziledi. Qazir JEK-ten aiyrmashylyghy, múnday qaldyqtardy qauipsiz óndeu ýshin tiyimdi tehnologiyalar bar, onda jabdyqty kәdege jaratu jәne qorshaghan ortany qalpyna keltiru qarajaty esepke alynbaydy. Paydalanylghan yadrolyq otyn qaldyqtargha jatpaydy, óitkeni onda janbaghan uran qalady jәne odan әri plutoniy týziledi – yadrolyq otynda qoldanylatyn taghy bir element. Paydalanylghan yadrolyq otyndy óndegennen keyin mamandar odan da ýlken energetikalyq komponenti bar jana otyngha shiykizat alady.

Mamandardyng boluyna keletin bolsaq, obektini salu shenberinde vendorlar jergilikti kadrlardy belgili bir uaqyt ishinde oqytudy qamtamasyz etuge mindettenedi.

Alynghan týsindirulerden keyin Semey qalasynyng júrtshylyq ókilderi eldegi beybit atom energetikasyn damytugha qatysty óz pikirlerin bildirdi.

Oblys qoghamdyq kenesining mýshesi Abay Nikolay Isaev:

"Atom elektr stansiyasynyng qúrylysy turaly aitatyn bolsaq, men ony qoldaymyn. Bir kezderi biz yadrolyq poligondy jabudy jaqtadyq, biraq búl basqa әngime. Biz – qogham qayratkerleri-atom elektr stansiyalaryn salu mәseleleri boyynsha halyqaralyq konferensiyalargha qatysyp, elderinde stansiyalary bar adamdardyng pikirlerin estidik. Búl Fransiya, AQSh. Olardyng barlyghy atom elektr stansiyasynyng paydasy ziyannan әldeqayda kóp, eger bar bolsa. Qazir Japoniyada 17 blok iske qosyluda, onyng ishinde 2 jana blok. Qauipsizdikke qarasaq, III jәne III + buyn stansiyalary is jýzinde mýldem qauipsiz. Qorshaghan ortanyng lastanuy túrghysynan tipti kýn batareyalary ziyandy zattardy shygharady. Óz atom elektr stansiyalarynan tolyghymen bas tartqan jәne ekonomikanyng ósu qarqyny aitarlyqtay tómendegen Germaniyanyng mysaly. Tipti atom elektr stansiyasynyng qúrylysyna qatty qarsylas bolghan Polisha da qazir óz pozisiyalaryn qayta qarady".

Últtyq yadrolyq ortalyqtyng bas diyrektory Erlan Batyrbekov:

"ÚYaO júmysynyng baghyttarynyng biri Qazaqstan Respublikasynyng atom energetikasyn damytu bolyp tabylady. Býgingi tanda elimizding atom energetikasynda qoldanylatyn barlyq әzirlemeler bizding zertteulerimizding ayasynda ÚYaO-da jasalghan. Atom elektr stansiyasynyng qúrylysy, әriyne, kóptegen salalardyng damuyn tartatyn joghary tehnologiyalyq prosess. Qúrylystyng mulitiplikativti әseri ghylymnyng ózi, ónerkәsip, kadrlar dayarlau ýshin de sózsiz bolady. Atom elektr stansiyasynan eshqanday ziyan bolmaydy, óitkeni býgingi kýni III jәne III + buyn reaktorynyng qúrylysy úsynylady. Búl reaktorlar belsendi jәne passivti zamanauy qauipsizdik dengeylerimen jabdyqtalghan. Reaktor qalypty kýiden shyqqan jaghdayda, qauipsizdik jýiesi ony ontayly júmys rejiymine qaytarady".

"Komiytet poligony 21" QB mýshesi Rafail Hazipov: "biz býgin eshqanday sheshim qabyldamaymyz, atom elektr stansiyasyn salu mәselesin talqylaumen ainalysamyz. Alda memleket Halyqpen kenesetin referendum bolady. Búl óte demokratiyalyq. Qúrylys turaly týpkilikti sheshim tek referendum nәtiyjeleri boyynsha qabyldanady. Jeke ózim atom elektr stansiyasyn saludy qoldaymyn. Birinshiden, biz uran óndirisi boyynsha әlemdik kóshbasshylarmyz. Biz ony әlemning kóptegen elderine satamyz jәne búl otyn júmys isteydi. 40 jyldan astam uaqyt boyy Semey yadrolyq synaq poligony júmys istep, ónirge orny tolmas ziyan keltirdi. Biraq biz ghylym aldyq, bizde Kurchatov qalasy jәne Últtyq yadrolyq ortalyq bar, onda mamandar osynday mәselelermen ainalysady. AES-ten qorqudyng qajeti joq. Yadrolyq synaqtar boldy, biz olardan óttik. Atom elektr stansiyasy synaq emes, búl býkil әlemde qoldanylatyn joghary tehnologiyalyq prosess. Jýzdegen atom elektr stansiyalary júmys isteydi. Al qatty otyndy paydalanudy jalghastyru-arhaizm".

Talqylaugha shaqyrylghan sarapshylar atom elektr stansiyalaryn salu ýshin qarastyrylyp otyrghan tehnologiyalar qauipsiz ekenin atap ótti, óitkeni III jәne III+buyndarynyng reaktorlaryn paydalanu josparlanuda. Reaktorlardyng búl týri barlyq qauipsizdik talaptaryna jauap beredi jәne ekologiyalyq kórsetkishteri jaqsarady. Búl atom elektr stansiyasynyng radiasiyalyq fony joq degendi bildiredi, al atmosferagha SO2 shygharyndylary minimaldy (sol JEO-men salystyrghanda).

Abai.kz