Esimi el auzyna erterek ilingen Múhamedjan Tazabekov. Kәdimgi siz biletin aitysker. Qazirgi islami-aghartushylyq «Asyl arnanyn» basshysy. Múhamedjan myrza www.abai.kz aqparattyq portalynyng oqyrmandaryna arnap bergen súhbatynda «anyq Islamgha hәm sýnnetti mindet dep bilgen júrt sanasyna selkeu týsiruge tyrysushylyq bolghan, bola da beredi» deydi.

-  Keyingi kezderi siz basqaryp otyrghan «Asyl arna» men ózinizding jeke basynyzgha aqparattyq shabuyl jiyilep ketkendey. Múnyng sebebi nede dep oilaysyz? Kimning ayaghyn basyp kettiniz?

Esimi el auzyna erterek ilingen Múhamedjan Tazabekov. Kәdimgi siz biletin aitysker. Qazirgi islami-aghartushylyq «Asyl arnanyn» basshysy. Múhamedjan myrza www.abai.kz aqparattyq portalynyng oqyrmandaryna arnap bergen súhbatynda «anyq Islamgha hәm sýnnetti mindet dep bilgen júrt sanasyna selkeu týsiruge tyrysushylyq bolghan, bola da beredi» deydi.

-  Keyingi kezderi siz basqaryp otyrghan «Asyl arna» men ózinizding jeke basynyzgha aqparattyq shabuyl jiyilep ketkendey. Múnyng sebebi nede dep oilaysyz? Kimning ayaghyn basyp kettiniz?

-  Qay kezde de jaqsy nәrsening birden qabyldanbaytyny belgili. «Asyl arna» telearnasy bizding qoghamda qardy jaryp shyqqan gýl sekildi, búlttan shyqqan kýn sekildi bolghandyqtan, el nazaryn birden ózine audardy. Halyq Allanyng osynday syiyn, meyirin qabyl alugha layyq boldy ma, bolmady ma, bilmeymin. Biraq tosyn qabyldaghany anyq. Janashyrlyqpen de, bilmestikpen de әrtýrli pikirlerding aitylyp jatqany da ras. Synaushylardan kóri quanushylar, shýkirshilik qylushalar kóp. Sondyqtan qazir «Asyl arnagha» qatysty qanday pikir aitylsa da, siz aitqanday aqparattyq shabuyl jasalsa da, barlyghyna týsinistikpen qaraugha tyrysamyz. Sebebi, bizding niyetimiz әueli Allagha mәlim. Ekinshiden, algha qoyghan maqsatymyz ózimizge de, ózgege de paydaly ekenine tolyq kózimiz jetip otyrghandyqtan, onday sózderge asa mәn bere qoymaymyz. «Bilmegendi keshirmesen, bilgendiging qayda?» degen babalar ósiyeti bar emes pe?

Islam nasihaty - payghambarlardan miras bolyp kele jatqan nәrse. «Asyl arnanyn» maqsaty - qazaq júrtyna kerekti jaqsylyqtardy jetkizu. Onyng ishine imandylyq ta, meyirimdilik te, izgilik te kiredi. Osy túrghydan alghanda, biz turaly qattyraq aityp jatqan bauyrlarymyz bolatyn bolsa, bizge degen janashyrlyqpen aityp jatqan shyghar, bizdi búdan da jaqsy bolsa eken degen niyettes peyili shyghar dep esepteymin. Al artyq ketip jatqan jerleri bolsa, jeke basymyzdan, bizding atqaryp jatqan júmysymyzdan, ruhany bolmysymyzdan tolyq maghlúmaty joqtyghynan dep oilaymyn. Ári biz bireuding ayaghyn basyp, bireuge kedergi keltiretindey sipatta emespiz. Óitkeni, biz ómirde qanday jaghday tuyndasa da, mәselening sheshuin әueli Qúrannan, sosyn payghambarymyz Múhammed (s.gh.s.) sýnnetinen izdeymiz. Al sol payghambarymyz (s.gh.s.) Alladan kelgen aqiqatty adamdargha jetkize bastaghanda da barlyq júrt birden qúshaghyn ashyp, Islamdy ruhany temirqazyghy etip ala qoyghan joq. Eger adamzattyng abzaly Múhammed payghambarymyzgha (s.gh.s.) basqa túrmaq tughan-tuystyrynyng ózi senbey, «baghytymyzdy búzyp jatyrsyn» dep kinә artqan bolsa, jetpis jyl boyy ruhymyz taptalyp, namysymyz janshylyp, bir birimizding etegimizden tartugha әbden etimiz ýirenip, qazaq ekenimizge, músylman ekenimizge úyalatynday jaghdaygha jetkende, «Asyl arna» sekildi telearna shyghyp, ruhany ózegimizdi sonau tamyrynan kóktetkisi kelip, jaqsylyqtargha jarshy bolyp jatqanda da keybir adamdar men toptardyng bizge negizsiz syn aituyna da týsinistikpen qaraugha tiyispiz. Óitkeni, biz kýnәsi men kemshiligi jetkilikti kóp beybaq pendening birimiz. Ilgeride bir ghúlama «Ya, Rabbym! Sening mindettegen qúlshylyqtaryndy layyqty týrde jasay almay jatyrmyz. Sening uәde etken jәnnatyndy tek sen jibergen synaqtargha sabyr qylu arqyly ghana ýmit ete alamyz» degen eken. Sondyqtan, keyde bireuden artyq sóz estimesek, kónilimiz renjiytin kórinisterge kóndikpesek, pendeshilikter men kýnәlardan qalay arylmaqpyz?

Ári qazirgi qoghamda ózgeden qatty sóz estu ýshin kinәli bolu shart emes. Sondyqtan, biz jayly qisynsyz sózderdi jan dausy shyghyp aityp jatqandar bolsa, olargha aitarym - Qúranda Alla Taghala «Biliming bolmaghan nәrsening sonyna týspe» deydi. Bir adam jayly pikir aitu ýshin sol adammen birneshe mәselede synaluyng kerek: úzaq saparda birge bolghan boluy kerek, sauda-sattyqta, dýnie mәselesinde synaluy qajet, kórshi túrghan boluy kerek nemese shәkirt bolyp, ilim ýirengen boluy tiyis. Al bizge qatysty aityp jýrgen adamdardy men osy qaghidalardyng eshqaysysyna sighyza almaymyn. Olar da elding qamynda jýrgen azamattar ghoy. Qaytalap aitayyn, janashyrlyqpen, biraq bilmestikten aityp jatqan sózderi bolar.

-  Qazir qarapayym júrt «oybay anau uahab, mynau sopy» dep sol sózderding maghynasyn bilmey jatyp ýreylenetin boldy. Taratyp aityp berinizshi. Búl qaydan shyqqan «terminder»?

-  Búl «terminder» jayly aitpas búryn biz keybir qaghidalardy jәne din jolynda úly ústaz bolyp ótken Múhammed payghambarymyzdyng (s.gh.s.) ómirinen habardar boluymyz qajet. Sonda kóp nәrsening jauaby ózinen ózi sheshiledi. Qarapayym halyqty aqiqat jolyna týsirmeu ýshin Islam dúshpandary adamdardy qorqytatyn iydeologiyalardy oilap tabumen keledi. Osy túrghydan alghanda, biz Allamyzdy dúrystap tanymay jatyp, dinimizdi ózimiz bekem ústanbay túryp, bireudi kinәlaugha, bireuden kinә izdeugha asyqpauymyz kerek. Tóniregimizden jau izdeumen ainalysatyn bolsaq, әlbette kóp mәseleden kende qalamyz. Óitkeni, óz ishki dýniyemizge ózimiz ýnilip, ózimizdi, syrtqy dýniyemizdi týzetuge uaqyt qalmaydy.

Qazaqstannyng negizin qúraytyn - músylman qazaqtar. Sol músylman qazaqtyng kóbeymeui ýshin, alauyz bolyp, yntymaghy bolmay, bir-birin dúshpan tútuy ýshin syrtqy kýshterding atsalysatyny beseneden belgili. Sondyqtan, múnday «terminderdin» shyghu tarihy әueli syrtqy dúshpandardyng aila-sharghysynan bolsa, ekinshiden, ózimizding din qaghidalaryn bilmeuimizden. Mәselen, kóshede kindigin ashyp bara jatqan kez-kelgen bir qyzdy men jezókshe dep kinәlasam, qay qisyngha siyady? Sol siyaqty saqal qoyghan, din ústanghan adamdy ózine únamaghan sipaty ýshin «onbaghan uahab, artta qalghan sopy» dep aidar taghyp kinәlasaq, erteng Alla aldynda jauap beruge tura keledi. Al onday sózderdi bireulerdi arandatu, aralaryna ot jaghu maqsatynda aitatyn bolsa, onyng kýnәsi odan beter kóbeyedi. Sondyqtan bizge kólenkemizden qorqyp, kóp ishinen jau izdegennen kóri adamdargha aqiqat joldyng abzaldyghyn aityp  nemese óz imanymyzdy kórkemdeumen ainalysqanymyz jaqsy.

-  Jaqynda «Ýsh qiyan» gazeti «Asyl arnany» sәlafiylik saryndaghy telarna ekenine dәlel keltirip jatudyng qajeti joq» dep jazdy. Bir avtor siz ben Shorabek Aydarovty «qyp-qyzyl uahab» dep atady. Shynynyzdy aitynyzshy, búl ne qylghan paradoks? Óziniz uahab, telearnanyz sәlafiy...

-  «Ýsh qiyan» gazetin qolyma týskende oqyp túramyn. Últtyng bolashaghy ýshin kýizeletin, qazaq mәdeniyeti, ruhaniyaty ýshin baryn salatyn jigitter basylymnyng basy-qasynda jýrgen sekildi. Biraq din mәselesine kelgende tolyq bilmeytin, tolyq zerttemegen jayttary turaly asyryp jazatynyn joqqa shygharmaymyn. Al men turaly «qateligi bolsa, týzelse eken, jaqsylyghy bolsa, odan sayyn artsa eken» degen janashyrlyqtary bolsa, Alla razy bolsyn. Osy niyetpen jazatyn shyghar dep oilaymyn. Al meni bir jamandyqtan saqtandyrghysy kelip jýrse nemese meni adasyp jýr dep oilap, tura jolgha salghysy kelse, әueli ózime jolyqsyn, pikirimdi tyndasyn. Men bir sozyp qol, jýrip ayaq jetpeytin adam emespin. Sóitip baryp oilaryn tiyanaqtasa, dúrys bolar edi dep esepteymin.

Búl jaghdaygha baylanysty bir mysal eske týsedi. Ilgeride bir kisinin

ýiindegi balghasy joghalypty. Ári izdep, beri izdep tappay, kórshi ýy jaqqa qarasa, kórshining balasy kózine týsipti. Álgi bala óz-ózinen quystanyp jýrgendey kórinipti. «Balghamdy osy bala aldy ma eken?» degen oy kelipti oghan. Óitkeni bala sabyryn joghaltyp jýrgendey de bolyp kórinipti. Taghy biraz jiti qaraghannan keyin «balghamdy alghan anyq osy bala» degen oy týiedi. «Búl balanyng aiybyn betine basayyn» dep qadam basa bergende balghany qayda qoyghany esine týsipti. Sóitip, balghasyn óz ýiinen tauyp alyp, kórshi balasyna qayta qarasa, tipti de úry keypinde emes, typ-tynysh jýrgen bala bolyp kórinedi. Sonda әlgi adam óz-ózinen úyalghan eken. Sol sekildi bir adam ekinshi adamnan jamandyq, qate izdep túratyn bolsa, shaytan laghnetolllagha da keregi sol. Sizge «ol adam - anyq sonday jaman adam» dep jýreginizdi mórley týsedi. Onsyz da az qazaqty qalay birikteremiz, óz dinine, mәdeniyetine qalay qaytaramyz dep jýrgende, shaytan jaman oy salu arqyly jaulastyryp jiberedi. Al gazet tilishilerimen eshqanday bas arazdyghym joq. «Qyp-qyzyl uahab» dep aitatynday búl taqyrypta sóilesken kisim emes. «Asyl arnanyn» sәlafiylik saryndaghy telarna ekenine dәlel keltirip jatudyng qajeti joq» dep sarqylyp jazatynday olardyng eshqaysysy telearnada bir saghat júmys istep kórgen joq.  Múhammed payghambar (s.gh.s.) Mekkede uaghyz aityp bastaghanda, «ol - anyq siqyrshy, búghan dәlel keltirip jatudyng keregi joq» degendi óz tuystary aitqan edi. Biraq solar keyinnen aqiqatty moyyndady. Payghambarymyzdyng (s.gh.s.) ózine sonday sózder aitylghan bolsa, Rasulallahtyng (s.gh.s.) qasynda biz kimbiz? Qanday pikirdi bolsa da, sózdi bolsa da estip jýruge moyynsúnghan Allanyng bir qúlymyz da.

-   «Ýsh qiyan» demekshi, osy basylymnyng jazuynsha, siz salt-dәstýrge qarsy adam ekensiz...

-  «Kisi tanymaghanyn syilamas» degen. Múnday pikirdi «Asyl arnany» kórmek týgili kórgisi kelmeytin adamnan ghana estuge bolady. Áytpese, 13-14 jasymnan bastap qazaqtyng salt-dәstýrining ishinde tóltumasy aitystyng ruhany dengeyin kóteruge qyzmet etken bolsam, Jambyldyng rólin oinap, qazaq kino ónerinde kishkentay bolsa da iz qaldyrghan bolsam, «Asyl arnada» ónegeli analarymyzgha arnalghan «Shuaqty analar», últty tәrbie besiginde terbetken qyz-kelinshekterge baghyttalghan «Aq jaulyq», «Iman gýli» baghdarlamasyn ashqan bolsam, qazaqtyng qúsbegilik, atbegilik jәne qolónershileri jayly «Saltyndy saqta, dәstýrindi dәripte», adam balasy ómirge kelgennen dýniyeden qaytqangha deyingi jón-joralghylar jayly «Ruhany ómir», jas úrpaqtyng boyynda últtyq sipattardy saqtaugha baylanysty «Bolar elding balasy», «Ayna» jәne Islam qaghidalarymen bite qaynasqan, býtindey qazaqy ómirding qaynaryna ainalyp ketken qúndylyqtardy nasihattaytyn «Islam jәne mәdeniyet» sekildi arnayy baghdarlamalardy jaryqqa shygharugha atsalysqan bolsam, yaghni, qazaqtyng býkil dәstýrin kógildir ekrannan kýnde nasihattap jatqan bolsam, onda men qalay salt-dәstýrge qarsy adam bolamyn? «Salt-dәstýrge qarsy adam» dep aruaqqa syiynu men syilaudyng arasyn ajyratugha qatysty, yrym men aqiqat senim jayly aralasyp ketken pikirlerdi ajyratu jayynda aitqandarym ýshin aityp jatsa - jansaq sóz. Biz Allagha syiynyp, aruaghyn syilaghan halyqpyz.

-   Áuliye, aruaq jayly. Siz aitqan syiynu men syilaudyng ara-jigi qay jerden ajyrau kerek? Mysaly, Beket ata, Rayymbek batyr basyna baryp jatqandar bar ghoy.

- Jalpy, Allanyng әuliyeleri - bar. Olar qay kezde de bolghan, qiyamet kýnine deyin bola da beredi. Oghan dәlel Qúran jәne sýnnette jetkilikti. Uәly - «Allagha jaqyn, Allanyng dosy» degen sóz bolsa, әulie - «Allanyng dostary» degen maghyna beredi. Yaghni, kópshe týrde. Áulie ghana emes, jay adamnyng qabirin ziyarat etu de sauapty amalgha jatady. Múhammed payghambarymyz (s.gh.s.) «búryn senderdi qabirge barudan tyighan bolsam, endi qabirdi ziyarat etuge rúqsat etemin» dedi. Búryn tyiyp, keyin nege rúqsat berdi? Óitkeni, Islam qanat jaymay túryp, payghambarymyz (s.gh.s.) adamdardy ólgen adamgha syiynyp ketuden saqtandyrdy. Al adamdar Islamdy týsingen kezde qabir basyna barugha rúqsat etti. Óitkeni, Rasulallah (s.gh.s.) bizge qabirge baruda eki nәrseni maqsat etip berdi. Birinshi, qabirge baryp, ólgen adamgha dúgha qylu, Alladan onyng jarylqanuyn tileu. Ekinshi, qabir basyna baryp, aqyretti eske týsiru, pendelik kókiregindi pәseytu, ómirding qayda baryp tireletinin, ólim degen eki dýnie arasyndaghy esikti oilau. Sol arqyly Qúdaygha degen qúlshylyghyn arttyru. Al jay adam nemese әulie týgili Múhammed payghambardyng (s.gh.s.) ózinen jәrdem tileu, syiynu - Islamda tyiym salynghan. Alla Taghala qasiyetti Qúrannyng bәrimizge belgili «Fatiqa» sýresining songhy ayatynyng songhy sózinde «do liyn», yaghni, «adasqandardyn» jolynan bizdi saqta deydi. Adasqandar dep otyrghany kimder? Hristiandar. Al olardyng adasuynyng eng basty sebebi nede? Hristiandar Isany (a.s.) Qúdaydyng balasy dep payghambargha syiynyp ketti. Payghambargha syiynudy Alla Taghala adasqandar dese, jay adamgha syiynu degen tipti soraqylyq bolmaq. Álemde Islamnan artyq aruaqty syilaytyn din joq. Sebebi, músylmanshylyqta tiri adamnan kóri ólgen adamdy ghaybattau auyr sanalady emes pe? Tiri adamnyng syrtynan nashar sóz aitsanyz, keshirim súrap, tatulasugha bolady. Al ólgen adam jayly auyr birdene aitsanyz, onymen aqyret kýninde Allanyng aldynda bir-aq jolyghugha, eseptesuge tura keledi. Biz qúrmeti biyik Beket atanyng ózinen jәrdem súraghannan kóri, ol kisining artyna tastap ketken ósiyetinen azyq izdegenimiz dúrys. Óitkeni, Beket ata qazaq tarihyndaghy óte ýlken túlghalardyng biri. Qiyan-qystaudan, jalanash-jartastardan «Allanyng dinin saqtap qalayyn, úrpaghymdy imannan ajyratpayyn» dep meshit, medrese saldy. Al biz sonday amal jasamaq týgili, ýiimizding irgesinde salynyp, jyly su aghyp, edeni jylyp túrghan meshitke bas súghugha erinemiz. Babalar jolyna, babalargha degen adaldyghymyz osy ma? Babalarymyzdy syilasaq, olardyng aruaghyn qúrmettesek, olar bizge ne aitqysy keldi? Olar qaldyrghan ósiyetterding ýdesinen shyghugha tyrysuymyz kerek emes pe? Sonda ghana aruaq, baba syilaghan, babalar ústanghan qasterli jolda jýrgen bolyp eseptelemiz.

- Qazir dәstýrli Islam degen týsinik bar. Sonda Islam dәstýrli, dәstýrsiz bolyp bóline me? Jalpy Islam men dәstýrdi biriktirip túrghan ne?

- Dәstýrli Islam dep aitylyp jýrgeni - ata-babamyzdyng bizge dindi jetkizu joly dep esepteymin. Babalarymyz bizge dindi jetkizdi. Biraq sol dinge qayshy kelmeytin dәstýrlermen birge órip jetkizdi. Keshe 70 jyl ruhany mektebimizden ajyraghan kezde dinning ne ekenin, dәstýrding ne ekenin aiyra almaytyn jaghdaygha týstik  Qay dәstýrding dinnen shyqqanyn, qaysybir jerde dinimizding ornyna dәstýrdi alghanymyzdy ózimiz ajyrata almay qaldyq. Islam dinining iyesi bir Alla bolghandyqtan, adamzatty baqytty ghúmyr sýru ýshin Alla jaratqandyqtan, Alla Taghala qanday da bir adamnyng nemese últtyng baqytty ómir sýrui ýshin qanday bir jón-joralghy bolatyn bolsa, onyng bәrine rúqsat etken. Sol últqa paydasy joq, tek ziyanyn әkeletin nәrse bolsa, Alla Taghala sodan ghana tyighan. Allanyng jibergen qúlshylyq ghibadatymen birge halyqtyng dinge qayshy kelmeytin jón-joralghysyn qatar alyp jýru - dәstýrli Islam.

- Orta Aziya júrty Imam Aghzam Ábu Hanifa mazhabynda ekeni belgili. «Asyl arnanyn» efir sayasaty osy mәzhabqa negizdelgen be? Telearnanyng bas iydeology mýfty Ábsattar qajy ekeni ras pa?

- Búl telearnany ashu iydeyasy kelgen kýni-aq eng birinshi sol Ábsattar qajy Derbisәli aghamyzdyng aldyna barghanbyz. Ol kisi «telearna memleket ústanyp otyrghan iydeologiyagha qayshy kelmese, Qazaqstan Músylmandary Diny Basqarmasynyng (QMDB) ústanyp otyrghan jolyna tura keletin bolsa, qoldaymyz» dep óz niyetin bildirgen. Sodan beri bizding baghyt berushimiz de, basty iydeologymyz da - Ábsattar qajy. Tek mýfty ghana emes, ol kisi basqaryp otyrghan QMDB-nyng barlyq imamdary men diny bilgirleri shama-sharqynsha «Asyl arnanyn» Ábu Hanifa mәzhabynda boluyna barlyq kýsh-jiger, aqyl-oyyn salyp otyr. Biraq keybireuler, ókinishke qaray, diny basqarmagha bizden boyyn aulaq salugha nasihat aitady. Búl - el ýshin de, memleket ýshin de óte qaterli pighyl dep esepteymin. Kerisinshe, biz Qazaqstanda din nasihatyn jýrgizgisi keletin kez kelgen jeke túlgha nemese toptyng QMDB-men birge boluyn, sol baghytta әreket etuine ýgitteuimiz kerek. Sonda ghana auyzbirshilik, ruhany kenistikte tolyq bereke bolady. Sebebi, ýsh myngha tarta meshitting basyn biriktirip, qoghamnyng nәzik tamyrlaryna deyin ruhany nәr jýgirtip otyrghan QMDB júmysy -elimizdegi músylmandardyng ruhany kórsetkishi. Biz synarezulenip synay bergennen kóri sýbeli amaldarymyzben kelip ortaq arnany toltyruymyz kerek.

- Kýlkili nәrse, әriyne. Biraq sizge min taghushy jazarman «uahabiyler Abaylar siyaqty saqal-múrtyn qatar ósirmeydi. Saqalyn ósirip, múrtyn tyqyrlap alady» deydi. Saqal-múrttyng «sadaqqa» ilinu sebebi nede?

- Birinshiden, búl jerden eshqanday iydeologiyalyq nemese dúshpandyq baghyt izdeuding qajeti joq. Kez-kelgen hadis kitabyn ashsanyz, payghambar Múhammed (s.gh.s.) «saqaldaryndy jiberinder, múrttaryndy qysqartyndar» degen. Sondyqtan saqaldyng úzynyraq boluy, múrttyng meylinshe qysqa boluy, eringe týsip, tamaqqa aralaspauy - gigiyenalyq túrghydan da, tazalyq, jarasymdylyq túrghysynan da jaqsy. Sonday-aq payghambarymyz (s.gh.s.) «ózge din ókilderine úqsamandar» degen. Ózge bir dinbasylardyng múrty auzyna týsip, ernining qayda ekenin, iyegining qayda ekenin bilmeysin. Demek, músylmandardy basqa din ókilderinen erekeshelep túratyn syrtqy bir belgi - múrtymyzdyng qysqa boluy. Ári týbine may qúiyp, manyz berseniz de múrt saqaldan úzyn bolmaydy.

- BAQ-ta sizding jeke basynyzgha da biraz auyr sóz aitylyp jatady. Azamattyq qúqyghynyzdy zang arqyly qorghaghynyz kelmey me?

- IYә, zanmen qorghanugha qúqym da bar edi, zang meni qorghap shyghatynday meni kýstanalaghan sózder de joq emes edi. Biraq ózi ainaldyrghan azghantay qazaq, onyng ishinde qazaqtyng eki dýniyesi dep jýrgender tipti az. Sol az qazaq bir-birimen sottasyp jýrse, qalghan.el qayda qarap boy týzeydi? Ekinshiden, QMDB-nyng aqparattyq nasihat tobymen Manghystauda bolghanymyzda aitqan sózderimning paydasyn alatyn el aldy. Rahmet aityp, batasyn bergen el jetip artylady. Sondyqtan, kózim jetip, kókiregim sezinip qaytqan nәtiyjelerdi «maghan jýz adam bata bergen edi, eki jýz adam riza bolghan edi» dep júrt aldynda maydalanghym kelmeydi. Al men fitna tughyzatyn paydasyz sózder aitqan bolsam, sol jerdegi qúzyrly organdardyng qyzmetkerleri de, diny basqarma ókilderi de, jergilikti әkimshilik de ay qarap otyrghan joq shyghar.

- Siz jayly ashy pikir aityp jýrgenderdi «bilmestikpen aityp jatqandar» deysiz. Múnday kemshilikterden arylu ýshin ne isteu kerek sonda?

- Alla Taghala qasiyetti Qúranda «Bauyrlaryng turaly kýmәndandanbar, olardyng keybiri - kýnә» deydi. Payghambarymyz (s.gh.s.) «Eger senderge bir adam bir jaman habar jetkizse, sony tolyq tekserip almay, senbender» deydi. Sondyqtan bizge bir bauyrymyz turaly bir jaman oy týsti me, tolyqqandy, býtindey tekseruimiz kerek. Óitkeni, ol - adam taghdyry. Jaraydy, bizding jaman sózimizden ol adamgha osy ómirde kólenke týser. Biraq sol aghat sózimiz ýshin erteng Alla aldynda jauap beruimizge tura keledi. Mәselening auyrlyghy sonda. Músylmanshylyqta sol qolmen tamaqtanugha tyiym salynghan. Mysaly, bir adam sol qolymen tamaq iship túr delik. Biraq salghan jerden ol kisini haram is jasap túr dep jazghyrmay, bәlkim, bir qoly qimyldamaytyn shyghar,nemese ong qolynda jarasy, aqauy bar shyghar dep aqtaugha tyrysuymyz, yaghni, jaqsy oy oilaumyz kerek. Al eger eshqanday sebebi bolmasa, sonda  ghana bauyrymyzgha jýregine tiymeytindey etip júmsaq nasihat aituymyz kerek. Sol siyaqty sәjdege basyn qoyyp, Allagha, aqyretke iman keltirgen adam turaly pikir aitqanda, payghambar (s.gh.s.) sýnnetine say әreket jasauymyz kerek. Áytpese, bireuge qastandyqpen qara jaghudyng nәtiyjesi «bireuge or qazba, ózing týsesin» degen siyaqty ózimizge qayta ainalyp soghady.

- Syn aitylmay túrmaydy ghoy. Balama pikirlerding bolghany da dúrys. Áytkenmen, synaushylardan bólek siz basqaryp otyrghan arnagha degen ong kózqarastaghy adamdar da, Allagha shýkir, jetkilikti. Kórermen yqylasyn ózderiniz de sezinip jatqan shygharsyzdar?

- Tәuelsizdik alghan jyldary qazaqtyng ruhany әl-ahualy jan saqtau bóliminde jatqan adam siyaqty boldy. Qazir qarasanyz, meshitterge aghylghan jastardy kóresiz. Olardyng birin әke-sheshesi qolynan jetektep apardy nemese mektepte uaghyz tyndap baryp jatyr dey almaysyz. Alla Taghala jastardyng jýregin ashyp, meyirimdilikting jolyn kórsetip jatyr. Bylaysha aitqanda, әr adamnyng ruhy ózining tamaghyn izdep jatyr. Ár adam ózin qanaghattandyratyn ruhany qazynasyn izdep jatyr. Osy kezde sol qazynany alystan izdemey, qazaqy qalpynda halyqqa berudi qolgha alghan bolatynbyz. Búl - «Asyl arna» jobasy. Izdegenge - súraghan degen siyaqty, halyqtyng jan-dýniyesining súraghany imandylyq bolsa, sol imandylyq teledidar arqyly әr shanyraqtyng otynyng basy, oshaghynyng qasyna enip jatqan bolsa, halyq әlbette «Asyl arnany» jaqsy kóredi. Búl әri tabighi, әri zandy nәrse. Biz bolmasaq ta búl joba bәribir jaryqqa shyghatyn edi. Múnday jobany jaryqqa shygharudy Alla bizge nәsip etipti. Ózimizding qazaqtar ghana emes, eshqanday Islam nasihaty jetpegen qalada túratyn mysyq pen kýshik qúshaqtaghan ózge júrt ókilderining ózi Qúrannyng oryssha audarmasyn tyndau arqyly ruhany izdegenin tapqanyn aityp jatyr. Balalary tastap ketip, meyirimge shóldegen orys halqynyng qarttary da bizge qonyrau shalyp jatyr.

Bizding telearna ashyp, júmys isteudegi maqsatymyz - Allanyng aqiqatyn aghayyngha jetkizu ghana. Dinning egesi - Alla. Bizsiz de dinin Alla aqyretke deyin  saqtaydy. Din tónireginde adamdardyng pikiri aluan týrli bolghanmen, aqiqat din ózgermeydi. Árkim ózin qútqaru ýshin dinine, ózining jәne últynyng eki dýniyesine qyzmet etui kerek. Al aqiqatyn aityp, әrkimning esebin berushi Alla ghana. Pendelerding pikiri alynady, tastalady. Adamdardyng tolyq rizashylyghyn alghan eshkim joq.

- «Asyl arnanyn» demeushisi kim? Bizde qazir artynda alpauyt bireu túrmasa, auqymdy júmys jýrgizu qiyn ghoy. Qarjy-qarajat qaydan?

- Áriyne, әueli bizge keletin býkil rizyq-nesibening jalghyz egesi jaratushy Alla ghoy. Áytse de, qarjy keybir júrt oilaytynday arabtan, týrikten nemese parsydan kelip jatqan joq. Ózimizding halyqqa tiytimdey bolsa da imandylyqtyng sәulesi týsse eken degen qamkónil qazaq azamattarynyng qamqorlyghymen iske asyp jatqan dýniye. Olar atyn atasaq ta, «e, bәlenshe eken ghoy» dep júrt elendeytin sayasy túlghalar emes. Biraq «osy arnagha qamqorlyq jasap jatyrmyn» dep ózderine jarnama jasaghysy kelmeytin namysty, yqylasty azamattar. Shirkin, baylarmyzdyng barlyghy aqshasyn shetelding bankine salyp qoymay, halqynyng qajetine jaratsa, qanshama tirlik osylay óz jolyn tabar edi.

Súhbattasqan - Erlan Ábdirúly.

P.S.

Adamdy amalyna qarap baghalau - payghambardan qalghan ózgermes ýlgi. Qazirgi uaqytta «Asyl arna» elimizding iri qalalary ghana emes, shalghay aimaqtaryndaghy shaghyn eldi mekenderge deyin sputniktik, kabelidik jolmen taraluda. Yaghni, әr qazaqtyng shanyraghyna iman núryn seuip jatyr. Jogharyda aitqan payghambar ýlgisimen qarasaq, «asylarnalyqtardyn» amalyn alghashqy qatargha qongha әbden bolady eken.