Elorda masalardan tazaratyn boldy. Astana qalasy tútynushylar qúqyghyn qorghau departamenti basshysynyng orynbasary Fedor Peev: «Júmystyng osy týrlerine qosymsha qarajat qarastyru ýshin, smeta jasap, aldyn ala esebin shygharyp qoydyq. EKSPO halyqaralyq kórmesi qarsanynda elordadada birde-bir masa qalmaydy.  

...Búl óte manyzdy. Sebebi sheteldik delegasiya ózderining búqaralyq aqparat betterinde Astanada masa kóp dep jazsa, búl bizding tarapymyzdan dúrys bolmaydy, әri imidjimizge núqsan keledi—deydi.  (elektrondy aqparat qúraldarynan alyndy).

Býgin Bas qalamyzdyng bas kensesinde tótenshe basqosu bastaldy. Kýn tәrtibindegi mәsele-«Sary masamen soghys jәne onyng tәsilderi» dep atalady.

Túlghasy týiening jarty etindey departament bastyghy syranyn  bóshkesi sekildi qarynyn әreng sýiretip, eki iyininen dem alyp, minbege zorgha shyqty. Bora-bora bolyp aqqan terin sýrtip, esin әreng dep jinap, otyrghandargha bir qarap aldy da, qolyndaghy qaghazyna ýnilip:

–Joldas... keshirinizder, ...myrzalar, ózderiniz bilesizder, aldymyzda ýlken nauqan-EKSPO-nyng qúlaghy kórinip  túr. Oghan shet elderden milliondaghan meymandar kelmek. Biraq ózderiniz bilesizder, bizde bir qiynshylyq bar, ol sary masalar... Erteng alystan kelgen qonaqtardy sary masa talap jatsa, ol elimiz ýshin úyat qoy... Sosyn olardyng ekinshi qaytyp bosaghamyzdy attamay qoyy mýmkin...

Bastyq kenet sózin kilt ýzip, ózining betin ózi sart etkizip bir úrdy. Andausyzda qúlaghynyng týbine qona qalghan sary masa bastyqtyng qanyn ayausyz sorghan boluy kerek, bir jaq beti әp-sәtte qyzyl ala qan bolyp shygha keldi.

–Mine, kórdinizder me, jiyrmasynshy qabattaghy kensemizge deyin kirip ketipti, zaraza.., keshirinizder... Búl jóninde elbasynyng arnauly tapsyrmasy bar, memleket qazynasynan milliardtaghan qarjy bólinip otyr, sony bir tiynyn qaldyrmay iygeruimiz kerek. Týsindinizder ghoy? Tak, qane, kimning qanday úsynysy bar?-dedi,betin әri-beri sýrtip tazalap alghan departament bastyghy.

Qalanyng bas sanitarlyq dәrigeri ornynan túrdy:

–Qúrmetti Pәlenshe Pәlensheevich, Astanada qazir milliongha juyq halyq túrady. Bólingen qarjyny júmsap, olardyng barlyghyna bir-birden masa soqqysh alyp beruimiz kerek. Sosyn әr adamgha qansha masa óltirui kerek ekeni jóninde arnayy tapsyrma beremiz. Sóitip, býginnen bastyp qys-jaz demey óltire bersek, EKSPO-gha deyin bir de masa qalmaydy. Bitti sharua. Qarjyny da iygeremiz...

Mәjilisting jinalystarynda ýnemi bet-auzyn boyaumen әure bolyp, ózimen-ózi otyratyn bir deputat әiel de osy otyrysqa kelgen eken. Qolyn kóterdi.

–Da, deystviytelino, ony ocheni bolino kusayt, Pәlenshe Pәlensheevich. Poetomu vot moe pred... keshirinizder, men aitar edim, qalada sary masalardyng truptaryn..., keshirinizder, qazaqsha qalay deydi..?

–Jemtikterin...

–Ólekselerin...

 –Ólikterin...

–Vot, vot, ólikterin qabyldaytyn punkt ashu qajet. Y kajdyy masanyng óligine aqsha tóleu kerek. Sonda, znaete, bir de masa qalmaydy. Pomniyte, bir kezde Qytaydy torghaylardy osylay qúrtyp edi ghoy?

–Men búnyng barlyghyna qarsymyn!-dedi bir belsendi partiyanyng ókili órekpip. –Búl memleket aqshasyn dalagha shashu degen sóz. Eng tiyimdi tәsil-bet-auzymyzgha, kiyimimizge jelim jaghyp alyp jýruimiz kerek. Sonda shagham dep qonghan masa ózinen ózi jabysady da qalady. Osynday jolmen ghana Astanadaghy barlyq masany qúrta alamyz.

–Jaqsy, joldastar.., toyys, myrzalar, jaqsy. Búl úsynystardyng barlyghy ýkimetting arnayy otyrysynda qaralady. Barlyghyn nazargha alamyz. Endi býgin aramyzgha belgili tarihshy, akademik Rusýigish Jýzbaev myrza kelip otyr eken. Búl kisining «Ruym menin-úranym, jýzim menin-maqtanyshym» degen kitabyn bilesizder. Osy sary masalar turaly bastama qolgha alynghaly Rekeng «Qazaqtar men sary masalardyng arasynda mәngilik maydan» degen zertteu kitabyn jazyp jatyr. Endeshe osy aghamyzgha sóz bereyik!

Minbege shyghyp, shanyraqtay kózildirigin bir týzep alyp sózin bastaghan tarihshy shynynda da búl taqyrypty kóp zerttegen sekildi.

–Sizder bilmeysizder, qazaqtyng sary masadan kórmegen qúqayy joq. Bir ghana mysal aitayyn, qazaq jonghar soghysy kezinde, anyghyraq aitsam, 1735 jyly, 20 shildede, saghat 12-den 10 minut ketkende bizding Shombal degen batyrymyz ben qalmaqtyng Donghal degen batyry jekpe-jekke shyghady. Bizding batyr nayzasyn endi sala berem degende, betine bir torghayday, ol kezdegi masalardyng ýlkendigi sonday bolghan sary masa qonyp, sony qagham dep bógelgende, qalmaqtyng batyry nayzasyn búryn salyp jiberipti.

Zal shulap ketti:

–Qap! Sary masanyng kesiri...

–Ras  eken ghoy...

–Qúrtu kerek onda!...

–Qarashy, әi!

Departament diyrektory:

–Mine, kórdinizder ghoy, tarihshylar jaydan-jay aitpaydy. Halqymyzdyng eng birinshi jauy—sary masa eken. Al, Reke, qúndy dereginiz ýshin sizge kópten-kóp rahmet. Shynyn aitqanda, siz bizding kózimizdi ashtynyz. Endi ortymyzda otyrghan taghy bir belgili adamdy tanystyrayyn sizderge. Ol—ataqty aqyn Jaghympaz Sóztabarúly. Byltyr ghana jogharydaghy bir kisige arnaghan «Men sening mәngilik qúlynmyn!» degen poemasy ýshin búl aghamyzgha memlekettik syilyq berilgenin bilesizder. Qane, Jәke, keliniz, keliniz!

Júlqynyp minbege kóterilgen aqyn bir qoly aspangha kóterip:

–Bauyrlar, elimizdegi kez-kelgen bastama eng birinshi aqyndardyng jýregi arqyly ótedi ghoy. Men de osy memlekettik manyzy bar sharadan tys qalghym kelmedi. «Sary qazaq jәne sary masa» degen ýlken dastan jazyp bastadym. Shynyn aitu kerek, auylda tuyp, bala kezimnen sary masanyng qorlyghyn kórip ósken adammyn. Shirkin, osyny bir jazsam ba dep jýrushi edim, endi mine, zamana tolghaghy bәribir ózi әkelip tiredi osyghan. Sol shygharmamnan bir-eki shumaq oqyp bereyin sizderge!

«Sary masa ne qylmady sary qazaqqa,

Ghasyrlar boyy ony saldy azapqa.

Jazamyn men osyghan býgin ólen,

Qúrtamyz sary masany týbimenen!

Aqyngha serik bolghan óleng be eken,

Ólenim terenderden keler me eken.

Aghayyn, sary masan óleng ettim,

Bir syilyq taghy bizge berer me eken?!».

–Al, qalay eken?!-dep sosyn kópshilikke qarady aqyn.

–Keremet, keremet!

–Aytary joq!

–Aqyn bolsa, osynday bolsyn!

–Súmdyq!

Shulaghan eldi departament bastyghy toqtatty:

–Qúrmetti Jәke! Rahmet, rahmet! Siz sekildi aqyny bar eldin—baqyty bar!. Al endi janaghy emeurininzdi de týsindim. Bәri de bolady. Tarihshy Rekeng ekeuinizge qomaqty qalamaqy men syilyq әperu mening mindetim. Sizder tek jazynyzdar! Al, endi myrzalar men hanymdar, otyrysymyz osymen ayaqtaldy. Aytatyn úsynystarynyz bolsa, habarlasa jatarsyzdar. Sizder qanday úsynys aitar eken dep, ýkimet basshysy da abyrjyp tosyp otyr. Sizderding býgingi aitqandarynyzdy sol jaqqa jetkizemin. Sosyn, sary masalarmen bitpeytin maydan bastalady. Sol maydanda birge bolayyq, aghayyn!

Abai.kz