Júma, 29 Nauryz 2024
Alashorda 6206 0 pikir 23 Nauryz, 2016 saghat 01:19

QAZAQTAR JAYLY: PATShALYQ RESEY TYNShYLARYNYNG MÁLIMETI

HIH ghasyrdyng basynda patsha ókimetining tapsyrmasymen qazaq dalasynyng qúnarlyghyn, halqynyng әdet-ghúrpyn, salt-dәstýrin zertteu maqsatynda úiymdastyrylghan ekspedisiyany basqarghan Feodor Andreevich Sherbina ózining «Kirgizskaya narodnosti v mestah krestiyanskih poseleniy» atty jazbasynda qazaqtardyng 13 týrli kemistigi men 12 týrli jaqsy sipattaryn atap kórsetipti. (Búl derekti Ghany Abayúly degen adam ertede jariyalaghan kórinedi, osyny kezinde qazaq aqyny Múzafar Álimbaev kóshirip alghan). Sonymen: Qyrghyzdyng (qazaqtyn) jaghymsyz jaghynan minezdeytin 13 qadyr-qasiyeti. Atap aitqanda:

 

  • Ózine shynayy sýiispenshilikting joqtyghy;
  • Tabansyzdyq;
  • Sózdegi ainymalylyq;
  • Jalghanshylyq;
  • Sóz qúmarlyq, (myljyndyq);
  • Paydakýnemdik;
  • Anqaulyq;
  • Aryzqoylyq;
  • Dauqúmarlyq;
  • Danghoylyq;
  • Aylakerlik;
  • Qúmarpazdyq;
  • Maqtanshaqtyq.
  • …Biraq, osy jaghymsyz jaqtarymen qatar qyrghyzdyng ózine tәn jaqsy qadyr-qasiyetteri bar, atap aitqanda:

  • Diny kózqarasta qyrghyz fanat emes jәne erikti dinshil (dinde erikti);
  • Sauda jәne ekonomikalyq salada ol adal jәne óz sózine tabandy
  • Aqyl-oy jaghynan qyzyqqysh jәne biluge qúmar;
  • Qyrghyzdar ózining parasattylyghymen (salauattylyghymen) qatty erekshelenedi.
  • Maskýnemdik jәne spirtti ishimdikke qúshtarlyqtyng joqtyghy
  • Balalaryna sýiispenshiligi óte joghary
  • Ótinishti jerge tastamauy (tikeley audarsa – ótinish jasaugha onaylyq)
  • Ýlkenderdi qúrmetteu – aqsaqaldardy, sonday-aq, halyqtyng tanymal ókilderin qúrmetteu;
  • Tanghajayyp beybitsýigishtigi, soghystyng tútanuynan jasqanatyny – qyrghyz halqyn eng jaghymdy jaghynan beyneleydi
  • Mýmkin onyng ýnemi tabighatpen qarym-qatynasta boluynyng arqasynda shyghar, qyrghyz shyn mәninde aqyn.
  • Ol әn saludy jәne poetikalyq әngimeler men anyzdardy tyndaudy sýiedi;
  • Dene bitimi jaghynan qyrghyzdardyng densaulyghy jaqsy әri qatty shynyqqan;
  • Qysqasy, búl halyq qalay bolghanda da dәl qazirgi jaghdayda, mysaly, qalmaqtar, bashqúrttar jәne t.b. búratanalar siyaqty qúryp ketpeydi, әli ósip-ónedi jәne jetile beredi.

Beken Qayratúly

namys.kz 

0 pikir

Ýzdik materialdar

Alghys aitu kýni

Alghys aitu kýni jәne onyng shyghu tarihy

Jomartbek Núrman 1570
Alashorda

Qojanov mejeleu nauqanynda (Jalghasy)

Beybit Qoyshybaev 2265
Ghibyrat

Qaysar ruhty ghaziz jan

Múhtar Qúl-Múhammed 3564