Búl - 80-jyldardyng ayaghy edi. Qazaq televiydeniyesi baspa basshylaryn, osy salagha jauapty adamdardy shaqyryp әngime ótkizdi. Múny sol kezdin  "tikeley efiyri" deuge bolady. Telefon shalushynyng súraghy qaghazgha týsirilip, jauap berushige jetkiziledi. Abyr-sabyrdyng ýstinde baspagerler  "birauyzdan" baspa qorjynynda senzuragha baylanysty jatyp qalghan birde - bir qoljazba joghyn mәlimdedi... Osy arada studiyagha bir súraq kelip týsti. Mazmúny shamamen mynanday: "Mústafa Shoqay turaly әdil sóz qashan aitylady? Onyng enbekteri kitap bolyp shygha ma?"  Tariyhqa yntyzar qarapayym adamnyng qarapayym súraghy. Búl shaqta Mәskeuden bastap  "aqtandaqtar" aitylyp-jazyla bastaghan-dy.

Adresaty  "beymәlim" súraqqa sol kezde jasy eluge taqaghan әri zertteushi, әri baspager adam bylaysha sart etip jauap berdi: "Búl súraqty qoygha qalay úyalmaysyz? Mústafaday jaudy biz eshqashan baspaymyz"...

Tәuelsizdik túsynda aqsaqal jasyna shyqqan sol zertteushi  "Alash ýshin kýidim, Alash ýshin jandym" dep jýrdi. Allanyng әdildigi sonda, riya jan riya kýiinde qalady eken. Al Mústafa Shoqay ýshin biz úyalmaytyn boldyq, enbegin de maqtanyshpen jariyalap, nasihattaymyz.

Búl - 80-jyldardyng ayaghy edi. Qazaq televiydeniyesi baspa basshylaryn, osy salagha jauapty adamdardy shaqyryp әngime ótkizdi. Múny sol kezdin  "tikeley efiyri" deuge bolady. Telefon shalushynyng súraghy qaghazgha týsirilip, jauap berushige jetkiziledi. Abyr-sabyrdyng ýstinde baspagerler  "birauyzdan" baspa qorjynynda senzuragha baylanysty jatyp qalghan birde - bir qoljazba joghyn mәlimdedi... Osy arada studiyagha bir súraq kelip týsti. Mazmúny shamamen mynanday: "Mústafa Shoqay turaly әdil sóz qashan aitylady? Onyng enbekteri kitap bolyp shygha ma?"  Tariyhqa yntyzar qarapayym adamnyng qarapayym súraghy. Búl shaqta Mәskeuden bastap  "aqtandaqtar" aitylyp-jazyla bastaghan-dy.

Adresaty  "beymәlim" súraqqa sol kezde jasy eluge taqaghan әri zertteushi, әri baspager adam bylaysha sart etip jauap berdi: "Búl súraqty qoygha qalay úyalmaysyz? Mústafaday jaudy biz eshqashan baspaymyz"...

Tәuelsizdik túsynda aqsaqal jasyna shyqqan sol zertteushi  "Alash ýshin kýidim, Alash ýshin jandym" dep jýrdi. Allanyng әdildigi sonda, riya jan riya kýiinde qalady eken. Al Mústafa Shoqay ýshin biz úyalmaytyn boldyq, enbegin de maqtanyshpen jariyalap, nasihattaymyz.

Ras, Mústafany biz endi tanyp jatyrmyz.  "M.Shoqay kim?" degen súraqqa oilanbay jauap beruge bolmaydy. Bile - bilsek, búl qayratkerding taghdyry - belgili dәrejede qaytalanyp otyratyn taghdyr. Jýsipbek Aymauytúlynyng Djek Londonnan tәrjimelegen bir audarmasynda mynanday taghylymdy joldar bar:  "Ghajap is: hәr kez bir adam oyanyp, ilgeri qaray qadam basayyn dese, ónkey jalqau onday adamdy "keri ketirgeli jýr, óltiru kerek" dep, du ete týsedi. ... Onday adamdy tas atyp óltirip, aqyrynda ózderi aqymaq bolyp qalady".

Osyny eskerip, Mústafanyng ózi aitqanday, adam taghdyryn hәm últ taghdyryn entomologiyalyq kolleksiyagha (mysaly, kóbelek kolleksiyasy) ainaldyrugha bolmaydy. Bizge qayratker taghdyrynyng jasandy nemese  "týk aitpaytyn" beynesi emes, jandy jәne múng men sher, senim men ýmit arqalaghan sabaghy qajet. Koniunkturanyng jeteginde ketip, ótirik-shyn  "Keshegi Mústafa!" dep eljiregennen góri asyl azamat isining jalghasuyn oilap  "Býgingi Mústafa!" degen - anaghúrlym imandy, anaghúrlym kisilikti niyet bolmaq. Al Mústafa Shoqaylardy tarih enshisine qaldyryp, últ taghdyryn oilaghan qazirgi qayratkerlerge kýdikpen qarasaq - qatqan kóbelek bylay túrsyn, otqa týsken kóbelekting (pәruana) kebin qúsharmyz...

Sonymen, Mústafa Shoqay kim?

Marqúm Aytan Nýsiphannyng manday terimen býgingi oqyrmangha jetken qayratker múrasyn bajaylay otyryp, mynanday oigha keldik: Mústafa - iman men ardyn, tazalyq pen namystyng qazaq hәm býtin týrik tәjiriybesindegi airyqsha qúbylysy. Múny qarapayym tilmen týsindirip kórelik. Mysaly, adam - әueli pende desek te, jýreginde imandylyqtyng úshqyny bar jan argha jýginbey túrmaydy. Biraq iyt-tirlik ony әrkez argha jýgindirmeydi. Danyshpan Abaydyn  "... Eng bolmasa aiynda bir, ózinnen ózing esep al" degen sózining astarynda osy iman men ar qajettigi aitylady. Al, endi Mústafanyng jazghanyna jәne prinsipti isine qarap, ony - ar-namystyng rәmizi der edik. Tipti M.Shoqay jәne Alash ziyalylary - qazaq ýshin tazalyq pen últqa qyzmet etuding jiyntyq aty bolyp qaldy desek qatelespespiz. Endi bayyptap kóriniz: siz pendeshilikpen ketip, ar-namysty ne kýnine, ne aptasyna, ne aiyna bir-aq ret oilaysyz, al bir qandasynyz ony ómir saltyna ainaldyrghan. Mәselen, býgingi aqsaqal jasyndaghy oqyghandardy alynyzshy. Bireuimiz bilmesek ekinshimiz bilemiz, osylardyng nesheui eldik prinsiypimen ómir sýredi?.. Ózine ne balasyna qyzmet, ataq, aqsha, ýi-mýlik berip, kez-kelgen mazmúndaghy hatty aldyna tosynyz, qol qoyar ma eken?.. Nemese jastardy-aq alayyq. Qalyptasyp jatyr dep, keshirimmen-aq qarayyq. Eldik turaly oilau bylay túrsyn, aram aqsha ústaghan "sponsordyn" qúly, dastarqan jayyp aldausyratqan  "batagóidin" balasy bolyp jýrgender qanshama? Mysaly, mәdeniyet salasynda jilikti ústap dýrkirep, qorbandap bireu jýr. Ózi memlekettik qyzmette, biraq aqshashyl, sauyqshyl - saunashyl. Dýdәmal aqsha kemerinen assa kerek, qazir  "maghan kim dissertasiya jazyp beredi?" dep, qaltasy tesik ghalym izdep otyrghan kórinedi...

Mynanday súraq tuady: osynday nәpsining qúldary Mústafa zamanynda boldy ma eken? Bolghanda qanday! Jalpy M.Shoqaydyng 1918 jyly elden amalsyz ketuine týrtki - imandy nәpsining jenui der edik. Áriyne, ol - Alash taghdyrynyng bir joly. Eldi arbaghan nәpsimen Mústafa syrtta jýrip kýresse, emigrasiyadan sanaly týrde bas tartqan Álihandar kenes  "shenberinen" shyqpay-aq teketiresti.

Iman men nәpsining maydanyna  "Jas Týrkistanda" basylghan (1936-1937) M.Shoqay estelikterindegi ómirlik negizi bar qily taghdyrlardy mysalgha keltiruge bolady. Mәselen, ar kózimen sipattalghan aqmeshittik Erәli Qasymúly men Húsan Ibrahim әlpetin alayyq.

Audarylyp-tónkerilgen 1917 jyl. Jappay biylikke úmtylys. Tendik úranyn kóterip búrynghy otarlanushy da, otarlaushy da, adal da, aram da jýr. Ádildikti izdegender, әriyne, әdil adamdy iydeal tútady. Osynday jaghday ózi biylik izdemegen Erәlini Últtyq kenes tóraghalyghyna әkeledi (Uaqytsha ýkimet túsy. Aqmeshit). E.Qasymúly turaly M.Shoqay býy deydi: "Onyng ruhany tazalyghyn, dýniyege, aqshagha qyzyqpaghanyn, azghyndyq jolyna týspegenin zor senimmen aita alamyn. Ol óte dinshil kisi edi. Dәretsiz bir qadam baspaytyn. Jalghan sóileudi - kýnә, parany - aram dep esepteytin. Para alghan mqsylmannyng dinnen aiyrylyp, kәpirge ainalatynyna senetin. Sondyqtan búl kisi eshqanday qyzmetke kóterilmey, bayaghy otyrghan jerinde otyra beretin. Orys mekemesine berik ornalasyp, bastyqqa jaghynyp, onymen qosyla tughan halqyn talaudan, óz bauyrlarynyng qanyn sorudan basqa oiynda týk joq qanaghatsyz imansyzdar Erәlini basa-kóktep, joghary qyzmetterge kóterilip alghan edi. ... Aqmeshit túrghyndary Erәlini Últtyq kenes tóraghalyghyna saylady. ... Tilmashtar Erәlige jappay qarsy shyqty. Búl zandy edi. Óitkeni olar búrynghy qojayyndarynyng arqasynda tauyp jýrgen onay oljasynan, bay mýmkindiginen aiyryldy. Olar ... qaltalaryn toltyratyn bir kýsh izdedi".

Ýzindini oqy otyryp, taghdyr-talayyn hәm tarihtaghy ornyn bir qúday ghana biletin Erәlige ishiniz jylidy. Dýnie tónkerilse de iman biyik túratynyna senesiz.

Al,  "kimning tarysy pisse, sonyng tauyghy" Húsan Ibragimge kelsek, búl pysyq - sol kezde Aqmeshit júmysshy-soldat deputattary kenesining basshysy. M.Shoqay onyn  "Samarqand oblystyq zang basqarmasynan paraqorlyghy men jalghan audarmasy ýshin quylghanyn" da eskertedi. Búl - bir, ekinshi - Húsannyng arqasynda  "tilmashtardyng arasyndaghy talay súrqiya tehnikalyq qyzmetker retinde Orys júmysshy-soldat kenesine kirip alghan". Osy qoy terisin jamylghan jyrtqyshtar ne istedi deysiz ghoy. Búl jóninde M.Shoqay býy deydi:  "Sauatsyz qaruly soldattar tilmashtarmen birge auyldardy aralap, jergilikti úiymdardyng júmys jaghdayyn teksere bastady. Múnyng bәri dýnie jinaudyng qamy bolyp shyqty. Olar halyqty ashyqtan-ashyq talady. Bayaghy pristva-jandarm zorlyghy mynamen salystyrghanda balanyng oiyny siyaqty kórindi. Júrt qatty qoryqty".

Baylyq pen biylik ýshin aryn satyp, orys otarshyldarymen de, qandykóz soldattarmen de auyz jalasqan Húsan Ibragim siyaqtylargha últtyq hәm adaldyq prinsiypi anyq emes Serәli Lapin tәrizdi qazaq oqyghandary qalay qarady eken? M.Shoqaydy osy súraq ta tolghandyrypty. "Bir onasha kezdeskenimizde, men odan:  "El arasynda abyroyynan aiyrylghan Húsan Ibrahimmen sonshalyq aralasuynyzdyng jóni qaysy?" - dep súradym. Búghan Serәli, Leninning Zinoviev turaly  "Osynday jeksúryn duanalar sizge nege kerek?" degen súraqqa: "Qaryq bolghan kemening tesigine tyghugha jaman jalba da jaraydy", - dep jauap bergenin aitty".

Endi osy mәseleni býginge audarayyqshy. Halyq auzyna qaqpaq bola almaymyz, týrli dәrejedegi әkim-qaralardyng janynda alayaqtardyn, imansyzdardyn, әsire últsyzdardyng jýruin nemen týsindiremiz? Olardyng mingeni qay keme? Búlar tesetin kýshti qay jaqtan kýtedi? Qaupi ne?

Ákim-qara bylay túrsyn, qazir әrbir dýmdi úry-qarynyng bir qora aqyn-jazushysy, bir top jurnaliysi bar. Kim biledi, zaman men túrmys ornyqqanda, shәkirtterimizge  "HH ghasyrdyng sonyndaghy mafiozdar turaly poeziyalyq jәne prozalyq shygharmalar" degen taqyryp berip, zerttetetin shygharmyz...

Zertteu degennen shyghady, búl salagha da bilim-bilik qanday kerek bolsa, iman-ar da sonday kerek. Qazir zeyindi azamattarymyz:  "Árbir el óz tarihyn arghy-bergi imandy isin tarazylap, eldik mýddesine say jazady" degen oy aityp jýr. Bizdinshe, búl - qúptarlyq payym. Tayauda tarihshylardyng bir konferensiyasyna qatynastyq. Álgi oidyng manyzyn sol jiynda taghy bir týsindik. Oryssha shýldirlegen kóp qazaq  "planetarlyq oilaudy" sýisine qoldap, meyirlene taldap, aq ter-kók terge týsti de qaldy. Dәl sol jerde bizding jadymyzda últ tarihyna marksizm múnarasynan qaraghan jyldar janghyrdy. Myna  "tarihshy - sabazdar" osy qarqynmen qay ústanym  "sәndi" bolsa, sol ústanymmen tarihynyzdy audaryp-tónkerip bermek... Óz basymyz osy oraysyzdyqtyng basty sebebin - tamyrsyzdyqtan (ruhaniyat, til, tariyh, t.b.) kóremiz. Qazir  "Mәskeudi kórdik" degen biraz әdebiyetshi Ahmet Baytúrsynúlyn - M.Bahtinmen, Maghjan men Jýsipbekterdi - ortasy, tegi, talghamy, mýddesi bólek orys jәne Europa aqyn-jazushylarymen  "bәsekelestirip", býirekten siraq shygharyp jýr. Olardang jazghandaryna ýnilseniz, ónin ainaldyrghan bayaghy shemashyldyqty, taptauryn  "ramkagha saludy" bayqaysyz.

Ótkendi zerdeleuge qatysty prinsipti oy silemin biz M.Shoqay enbekterinen úshyrastyramyz. Qayratker býy deydi:  "... Auyldasym Qonyratbay:  "Bir halyqtyng ómirine layyqtalyp jasalghan zang ekinshi bir halyqtyng mýddesine qyzmet etui mýmkin bolar qoyar ma eken?" degen edi. Álipti tayaq dep bilmeytin Qonyratbay osylay degen bolatyn. Halyqtyng naghyz túrmysynan habary joq markstik ghalymdar múnday payymdaulargha bara almaydy".

Múny Mústafa Sanjar Aspandiyarúlyn saraptaghan maqalasynda aitqan-dy. Enbekti әri qaray oqiyq:  "Ol ateistik talaptan shygha otyryp, islam tarihy haqynda kóptegen orynsyz nәrseler jazdy. Sanjar orys missionerlerining aitqandaryn qaytalap, Múhammed payghambardy  "jana tuyp kele jatqan arab kapitalisterining agentinen basqa eshkim de emes" dep te sandyraqtady. ... Ómir shyndyghymen betpe-bet kelip qalghan Sanjar aldymen  "lenindestirilip", artynan  "stalindestirilip", eki mәrte ainyghan marksizm teoriyasymen tughan halqynyng tarihyn týsindirmek bolyp әurege týsti".

Shematizm degen osy. M.Shoqaydyng obektivtiligi sonda, ol әiteuir qaralaudy kózdemeydi, bardy bar kýiinde aitady. Sanjardyng qiyn kezdegi oquy, qyzmetke aralasuy, kýreste qay jaqqa shyqqany - bәri-bәri sipattalady. Biraq tónkeris túsynda onyng tandaghan joly Mústafany oilandyryp-qamyqtyrady.  "Ol tónkeriske biz úqsap últtyq kýres, últtyq baghdarlama arqyly kelgen joq. Júmysshy jәne soldat deputattarymen birge solshyl tónkerisshil retinde keldi. ... Sanjar bizding últtyq forumdarymyzdyng eshbirine qatyspady. ... Sanjardyng qasireti tym auyr. Ol halyqqa tónkeris arqyly jaqyndaghysy keldi. Biraq halqymen birge bola almady, halqyn týsinbedi. Ol orystyng qazan tónkerisindegi bolishevik shovinizmin de kóre, seze almady," - deydi qayratker.

Sóitken S.Aspandiyarúlynyng taghdyry keyin ne boldy desenizshi. Taghy da Mústafa maqalasyn oqimyz: "Eng sonynda Sanjar -  "Mústafa Shoqaydyng sybaylasy" bolyp shyqty. Qalay? Qaytip?.. Nәtiyjesinde ol orys bolisheviktik shovinizmining qúrbany boldy. Týrkistan ony últ-azattyghy jolynda qúrban bolghandardyng qataryna qosa qoyar ma eken? Búl da bir bólek mәsele".

M.Shoqaydyng búl sózine týsinik beru artyq dep oilaymyz.

Tarihty búrmalau - qasiyetsizding isi. Jalghan jazyp, sonynan kýn ýshin múny ótirik  "týzetu" - amalsyzdyng isi emes, ayardyng isi. Qalam ústaghannyng kóbi biledi, әigili 86-jylghy Qazaq kóterilisi ótisimen, birer tarihshy  "Búl pәlening tamyry Alash kýresinde jatyr" dep, totalitarlyq ókimetten tartu-taralghy aldy. Arada 10 jyl ótken son, olar týk bolmaghanday búrynghysyn 180 gradusqa búryp, birdene-sirdene jazdy. Búghan tәuelsiz Qazaqstan ókimetinen tartu-taralghy aldy. Ol shirkinderding ayarlyghy sonda,  "búrynghym qate edi" demedi-au. Osyndayda Mústafa-jýrekti, shyndyqty taysalmay aitatyn azamat bolsa dep armandaytynymyz ras...

1935 jyldyng mamyry. Kenestik Qazaqstannyng 15 jyldyghyna oray ótkizilui josparlanghan aghartu salasy qyzmetkerlerining qúryltayy. Minberge kóterilgenderding bәri qatelik-kinәni  "qazaq últshyldary men aqymaq-qyrt Goloshekin basqarghan kóne partiya basqarmasyna artumen tyndy". Osynyng barshasyn respublikalyq gazetterden oqyp-bilip otyrghan M.Shoqay bylaysha bayyptama jasaydy: "Isaúly Oraz, Qúramysúly Izmúqan jәne Jýrgenúly Temirbek tәrizdi  "qyzyl sәurikterdin" bәri de sol aqymaq Goloshekinning qasynda jýrip eseygender ekenin bolishevikter esinen shygharyp alghan siyaqty. Olay bolsa, Goloshekin ótkizgen qylmystardyng bir bóligi olargha da tәn. Osyghan qaramastan búl adamdardyng jauapty ornynda otyrghan kýii qala beruin Qazaqstandaghy orys proletariaty diktaturasynyng olardy  "óz adamy" dep esepteuimen ghana týsindiruge bolady. ... Sóilegen sheshender arasynda Qazaqstannyng kóne últtyq kadrlaryna bәrinen kóp jala japqan - Jýrgenúly bolyp shyqty. Bolishevikter dәuren sýrip túrghan kezde últshyldardy qaralaudan basqa taghy qanday mәdeniyet bolushy edi?!".

Oqyrmannyng taghy esine salamyz: sóz bolyp otyrghan uaqyt - 1937 jyl emes, 1935 jyl. Yaghni, búl shaq - Alash ziyalylarynyng bir aidalyp (atylmay) kelgen shaghy-tyn. Endi M.Shoqayúly maqalasyna ("Orys missionerleri") ýnileyik:  "T.Jýrgenúly... aldymen Álihan Bókeyhangha jala jabudan bastaydy (Álekeng alghashqy aidaudan aman qalghany belgili - D.Q.). Onyng sózine qaraghanda, (ótken jyldyng jazynda Stalin Mirzoyangha Álihan turaly bylay depti) 1919 jyly Álihan Stalinning qasyna kelip: "Qazaq halqy - joyylyp ketuge tiyis halyq" depti-mis. Stalinnin: "Siz nege olay dep oilaysyz?" degen súrauyna Á.Bókeyhan:  "Óitkeni búl halyqtyng sózdik qorynda orystardyn  "dviyjeniye" degen úghymyn jetkizip bere alatyn sóz de joq" depti-mis.

Álihandy az da bolsa biletin adamgha múnday sózderding qyp-qyzyl jalghandyghyna kóz jetkizu tipti de qiyngha týspeydi. Álihan ghana emes, múnday sóz jalpy esi dúrys týrkistandyqtardyng auzynan shygha qoymaydy. Olay bolatyn sebebi, birinshiden, orys tilindegi  "dviyjeniye" (әreket) qazaq tilinde - qimyl. Múny qazaqsha biletinderding bәri biledi.  Ekinshiden, eger Álihan óz halqy turaly shynymen Jýrgenúly aitqanday pikirde bolsa, onda ol birinshi orys tónkerisinen - 1905 jyldan bastap búl halyqtyng últtyq tónkerisining basynda túrmaghan bolar edi. Ýshinshiden, Qazaq últtyq partiyasy "Alashtyn" negizin qalaghan, Alash baghdarlamasynyng avtory bolghan, Alashorda ýkimetin basqarghan Álihannyng auzynan múnday sózding shyghuy qalay dese de aqylgha syimaydy. Óitkeni, kez-kelgen halyq ýshin sayasy partiya degenimiz - sol halyqtyng sayasy qimyly (әreketi) jәne onyng ómiri men bolashaghynyng baghyt-baghdaryn tandauy bolyp tabylady. Tórtinshiden, Álihanday sanaly adam birdi-ekili atauly sózderding bir halyqtyng ishinde bolu-bolmauy sol halyqtyn  bolashaghyn aiqynday almaytynyn jaqsy biledi. Mәselen, "revolusiya", "sosializm", "proletar",  "diktatura" jәne osylar tәrizdi búl kýnde bolishevikter ýshin  "asa qasiyetti" bolyp otyrghan sózder orys tilining sózdik qorynda atymen joq. Biraq soghan qaramastan Reseyde proletariat diktaturasy ornady.

Álihan basqasha aitqan. Ol Stalinge  "Qazaq halqynda proletarlyq qozghalys joq. Qazaq dalasynda proletariat diktaturasynyng ornauy qazaq halqyn apatqa dushar etedi" degen. Biz múny óte jaqsy bilemiz".

Úzaq ýzindiden kórgenderinizdey, Mústafa Alash ziyalylarynyng kózi tirisinde búrmalanghan tarihy faktini qalpyna keltirgen. Onyng aforizmge bergisiz bir sózin oqyp edik:  "Men eshkimge advokat bolghan emespin, men - zangermin" degen. Jogharydaghy taza sózder haq núryna bólengendey...

Koniukturagha búidalanghan T.Jýrgenúly 1935 jylghy bayandamasynda Shoqan Uәlihanovty  "missionerlik mәdeniyetting jemisi" degen kórinedi. Búghan M.Shoqay G.Potanin estelikterin dәiekke ala otyryp, uәj aitady. Osy túrghydan kelip ol:  "T.Jýrgenúly men sol tektester óz halqyn Shoqansha sýie alar ma eken? ... Shoqan Uәlihanovty synaugha tek bizding ghana húqymyz bar. Al, ózderi orys bolishevizmi men orys diktaturasynyng missioneri bolyp otyrghandardyng húqy joq. ... Missioner, shoqynghan  Jangeldin (Ivan Stepanov) - býginde Qazaqstan Ortalyq atqaru komiyteti tóraghasynyng orynbasary. Asylynda, halyq arasyna tek din taratushy ghana emes, jat mәdeniyet taratushylar da missionerler bolyp sanalady. ... Jýrgenúly Temirbek te jәne  Mәskeuding sol tektes agentteri de - missionerler", - deydi.

Endi oqyrman tóreligin aitsyn: jogharydaghylardy -  "ashu ýstinde aitylghan sóz" dep, jaba toqiyq pa, joq M.Shoqaydyng prinsiptiligi ýshin, ar tazalyghy ýshin taldap-tarazylayyq pa?..

Biz bir kisining ghúmyrynday uaqytty ótirik maqtaumen, jalang sóileumen, әsire jaghympazdyqpen ótkizdik. Sayasatta, ómirde, otbasynda - bәrinde-bәrinde...

Danyshpan qayratkerdin: "Ar-namysy kem últ - óspegen últ" degenine qalay qaraymyz? Osy rette Mústafa Shoqay sózi, elshildigi, prinsipshildigi bizge ne aitady?

Dihan QAMZABEKÚLY, professor