Býgin saytymyzdyng elektrondyq poshtasyna memlekettik tilding janashyry Ruza Beysenbayteginen ýshbu hat kelip týsti. Mәselening aq-qarasy anyq boluy ýshin Ruza hanymnyng jazghan hatyn sol qalpynda redaksiyalamay, týpnúsqada nazarlarynyzgha úsynyp otyrmyz:

«Qazaq jornalshylaryna! Ratel.kz atty aqparattyq portal әrbir maqalanyng astynda (obzor kazahskoyazychnoy pressy degeni bar) shovinistik pighyldaghy, qazaqtildi sayttardy, jornaldardy qaralaytyn, kelemejdeytin pikirlerdi qoyady da, oghan qarsy uәj aitqandardy qoymaydy.

Mysaly, «7777»: «Nekotorye kazahskie sayty nachaly otkryvati stranichky na russkom yazyke. Populyarnosti kazahskih saytov niyje plintusa. Chtoby kak to uvelichiti chislo prosmotrov, kazahskie sayty vynujdeny dobovlyati kontent na russkom yazyke. Krome togo u mnogih saytov problema s kazahskim kontentom, na kazahskom yazyke vse menishe interesnogo chtiva, v osnovnom psevdoistoriya, nasionalizm y religiya», dep jazghan. Osyghan qatysty men tómende óz pikirimdi keltirdim. Alayda sayt moderatory mening pikirimdi jariyalaghan joq. 

Menin: «7777» degen pikirshige jazghanym: Kto vyshel na mitingy po zemlyam? Kto protestoval, sobiral podpisy protiv zamesheniya shk. y VUZovskih predmetov na angliyski, protiv udaleniya istoriy Qazaqstana s VUZov? Kto vystupaet protiv kitaizasiy strany, esly eto vyraziti odnim slovom? Ne kazahskoyazychnoe ly naselenie v osnove svoey? Y kto eto v pervuY ocheredi, v nekotoryh sluchayah v ed. chisle osveshal? Eto poslednie sobytiya. Kto piyshet, razmeshaet statiy - dovody o davno nazrevshey reforme ekonomiki, nedopustimosty hotya by dalineyshego zagryazneniya territoriy RQ raznymy geptilami, yadernymy othodamy y proch.? Kto biet trevogu o posledstviyah vrode massovoy giybely jivotnyh, osveshaet ekspedisiy po nim (kstaty chleny-kazahskoyazychny toje) iy.t.d. Kto postoyanno poroy ocheni ostro kritikuet praviytelistvo y preziydenta za vse ety dela? Ne kazahskoyazychnaya pressa v pervuy ocheredi? Tak chto uvajaemyi, 7777, ne nado priravnivati Kazahskoyazychnui pressu na status vashey chtivosty ee na kazahskom yazyke.

Ókinishke oray búl pikirim jariyalanghan joq.   Sosyn portaldyng Almatydaghy kensesine habarlastym. Hatshysymen tildestim. Ol kisi maghan «govoriyte na russkom» dep әzer jauap qayyrdy. Bas redaktory men orynbasary da últy qazaq jigitter eken. Jogharydaghy jәittardyng barlyghyn derlik býkpesiz aittym. Ózin bas redaktormyn dep tanystyrghan Marat esimdi jigit  qazaqsha sóilep túrghanymen, mening talabym eskerusiz qaldy. Sayttyng moderatory ózi eken. Ózi aitty.

Sodan keyin men; «nelikten bizding salyq tóleushilerding qaltasynan ómir sýrip otyryp, 70 payyz qazaq últyn,  qazaq tildi jornaldardy tildegen, kelemejdegen pikirlerdi ghana qoyasyz?! Menikin de qoyynyz» dedim. Qoymady. Biraq óshirip tastady. Skriyngha týsirip ýlgerdim.  Endi búlardy almatylyq jornalshylar sotqa berui kerek dep oilaymyn. Búl býkil elding qazaq jornalshylaryn basynyp otyr! Búlardyng ýstinen «últaralyq qatynasqa syna týsirushi» degen aiyp taghugha bolatyny 100 payyz dep oilaymyn!».

Reseyding memlekettik tilinde aqparat taratatyn «Ratel.kz» portaly maqalalarynda esim-soyyn jasyrghan әldekimder últaralyq arazdyqty qozdyratyn әm tildik diskriminasiyagha jol beretin pikirler jazypty. Til janashyry Ruza Beysembaytegining sózine sýiensek, portal redaksiyasy da osy auandaghy pikirlerdi qúptap otyrghan sekildi. Al aliternativti pikir jariyalaugha redaksiya basshysy rúqsat bermegen eken.

Sózding shyny kerek, songhy jyldary Qazaqstannyng aqparat kenistiginde qazaq tildi internet sayttardyn, sonyng ishinde aqparat taratumen ainalysatyn toraptardyng qarasy kóbeydi. Ásirese, eski biylikting mindettep bergen, býgingi Reseyding memlekettik tilinde júmys isteytin toraptardyng toqyraugha úshyrap, memlekettik tilde  sóileytin sayttargha súranys artty. Áriyne, qazaq tildi azamattardyng sany 8 millionnyng ýstine shyqqanyn eskersek, proporsionaldy esep solay boluy tiyis-aq.

Dese de, elimizdegi etnikalyq toptyn, naqtylap aitsaq orys diasporasynyng tilinde aqparat taratatyn әriptesterimizding keybir týsiniksiz әreketteri әshkerelene bastady.

Ásirese naqaq aiyp pen dereksiz aitylghan kópirme kóp pikirge tórin bergen «Ratel.kz» portalynyng memlekettik tildi mensinbegeni qalay?

Núrzat Toghjan

Abai.kz