Jambylday syr sýleydi terennen tanu ýshin aldymen onyng kózin kórgen jandarmen syrlas bolghan jón be deymiz. Sebebi, bir ghasyr ómir sýrgen jyr alybynyng biz bilmeytin qyrlary men syrlary kim-kimdi bolsa da qyzyqtyratyny anyq qoy. Ári estip biluding ózi bir mәrtebe!

 Alayda osydan 170 jyl búryn dýniyege kelgen kisimen jýzdesken jannyng jasynyng ózi neshede bolmaq degen saualdyng tuyndaytyny bar. Súrastyra kele, onday adamnyng bar ekenin jәne bizding kórshiles aghayyndarymyzdyng memleketinde túratyndyghyn bildik. Onyng esimi – Mayramkan Abylkasymova. Qyrghyzstan elining ataqty aqyndarynyng biri.

Mayramkan apaydyng ómir jolyna qysqasha toqtala keteyik. Múghalimderding otbasynda dýniyege kelgen apaydyng jasy qazir seksende. Jeti jyldyq mektepti bitirisimen peduchiliyshege oqugha týsip, keyin Qyrghyz qyzdar pedagogikalyq institutynda bilim alady. Alghashqy enbek jolyn Osh oblystyq gazetinde әdeby qyzmetker retinde bastaydy. Birneshe jyl gazet-jurnaldarda qyzmet atqarghan Mayramkan apay qazir zeynetkerlik demalysta.  

Biyl Qyrghyzstan memleketining 2016 jyldy tarih pen mәdeniyet jyly dep jariyalaghany belgili. Osyghan oray Qyrghyzstan memleketi kóptegen manyzdy is-sharalardy jýzege asyryp keledi. Sonyng bir aighaghy retinde jaqynda ghana Bishkekte bolyp ótken TMD-gha mýshe memleketterding shygharmashylyq jəne ghylymy ziyaly qauymynyng HI forumyn aitpay ketpeske bolmas.

Forum demekshi, Mayramkan apaydyng da zeynetkerlik jasyna qaramay, alys-jaqyn elderden kelgen qonaqtarmen jýzdesip, osy jiyngha qatysqan jayy bar. Shygharmashylyqtyng adamy ýshin tvorchestvomen ainalysatyn adamdarmen jýzdesuding ózi ghaniybet. Forumgha qatysushalardyng aldynda sóz sóilegen Mayramkan Abylkasymova halyq poeziyasynyng ókili Jambyl Jabaev atamyzdy bala kezinde kórgeni turaly aitqan bolatyn.

– Áli esimde. Bala kezimizde Jambyl ata kele jatyr degendi estigende aldynan shyghu ýshin auyldyng barlyq balalary jýgire jóneletinbiz. Dәl osy kórinisti kórgen atamyz dombyrasyn shertip-shertip jiberip, qazaq-qyrghyzsha әn aita jóneletin. Auyldyng aqsaqaldary da qazaq bauyryn kóre salysymen, ýilerine qonaq qylugha asyghatyn. Tipti kezekke de túratyn. Qazir oilap otyrsam, qanday baqytty kezendi basymnan keshirgen ekenmin, – deydi ol.

Mayramkan Abylkasymova apay kezinde halyq jazushysy Fariza Ongharsynovamen kezdeskenin de aitady. Kóptegen shygharmalary  shet tilderine audarylghan Fariza Ongharsynovanyng poeziyagha degen qúshtarlyghyna, tebirenisine, aqyndyq qasiyetin biyik ústaytynyn jәne qazaq dýniyetanymyndaghy naghyz әiel beynesi bayqalatynyn tilge tiyek etti. Qyrghyz elining ataqty aqyny Mayramkan apay qazaq әielderining osynday aqyl-parasattylyghyn joghary baghalaytynyn da sóz arasynda aityp ótedi. Ol sonday-aq, qazaq aqyndarynyng ishinde shoqtyghy biyik aqyn qyzdardyng biri Marfugha Aytqojinamen dәmdes bolghanyn aitady. «Jyr aqquy» atanghan Marfugha apaydyng da boyynan qazaq әieline tәn namys pen últtyq ruhty kóretinin jәne aqyndyq poeziyada ózindik orny baryn quanyshpen aityp jetkizdi.  

Eluinshi jyldardyng basynda shygharmashylyqqa den qoya bastaghan Mayramkan Abylkasymovanyng tuyndylary әli kýnge deyin qazaq tiline audarylyp keledi. Búl degeniniz qyrghyz qazaq bauyrlas aghayyndardyng jýrip óter joly da bir, tynys-tirshiligi de bir degen sóz. Nege olay demeske? Dәl sol forum ayasynda Qyrghyzstan men Qazaqstan memleketi eki jaqty kelisimge kelip, memorandumgha qol qoydy emes pe? Bekitilgen memorandumda kórsetilgendey Qyrghyzstan últtyq kitaphanasynda «Qazaqstannyng әdebiyet jәne mәdeniyet ortalyghy» al, Qazaqstan Últtyq akademiyalyq kitaphanasynda «Qyrghyzstannyng әdebiyet jәne mәdeniyet ortalyghy» ashu kózdeldi. Nәtiyjesinde  tәuelsizdigimizding jiyrma bes jyldyghy qarsanynda Qyrghyzstannyng últtyq kitaphanasynda «Qazaqstannyng әdebiyet jәne mәdeniyet ortalyghy» ashyldy. Ortalyqtyng maqsaty – egemendi elimizding tarihyndaghy әdeby jәne mәdeny isterdi jariya etip, әlemge pash etu.

Qazir ortalyqqka jýzden asa kitaptar qoyyldy. Kitaptar kolleksiyalarynda Qazaqstan Respublikasynyng túnghysh preziydenti Núrsúltan Ábishúly Nazarbaevtyn, qazaqstandyq jazushylardan Iliyas Esenberlinnin, Baqyt Qayyrbekovtyn, Súltan Orazalinnin, Mahmud Qasymbekovtyng jәne t.b. avtorlardyng kitaptary bar. Erekshe atap ótetini – qazaqsha-oryssha jәne oryssha-qazaqsha 31 tomdyq terminologiyalyq sózdikting kitaphana tórinen alghandyghy. Búl sózdikte ghylym men tehnika, óndiristik qajettilikter jәne mәdeniyet salasy boyynsha aqparattardy kezdestiruge bolady. Mine, osynday mәdeny jәne әdeby baylanystan túratyn mәndi de maghynaly ister eki elding de mәrtebesin biyiktete týskendey. Al, jýz jasaghan Jambyl atamyzdy qalay qadirleydi desenizshi! Ózderining aqyndarynday qúrmet tútpasa, kem kórmeydi. Kezinde Aykýmis, Baqtybay, Sary, Sarbas, Dosmaghanbet, Shashubay, Qúlanayan Qúlmanbet siyaqty aqyndyqtyng mektebinen ótken Jambyl babamyz qyrghyz elining poeziyasymen de tanys bolghany belgili ghoy. Qyrghyz elining ataqty aqyn-jyraularynyng shygharmalary qatty qyzyqtyrghany sonshalyqty Balyq, Tynybek, Qalyghúl, Naymanbay, Qataghan, Arystanbek, Saghymbek siyaqty aqyndarmen aitysqa týsedi.

– Qazaqstan eli Jambyl atanyng 100 jyldyghyna da, 150 jyldyghyna da meni shaqyrdy. Baryp keldim. Jambyl atanyng úrpaqtarymen tanysyp qayttym. Dәl sol kezdesulerde men qazaq halyqynyng qonaqjaylylyghyna jәne tekti halyqtyng úrpaghy ekenine taghy bir ret kuә boldym. Jambylday asyl úldy dýniyege әkelgen bauyrlas qazaq halqynyng dostyq qarym-qatynastyghy men yntymaqtastyghyna, adaldyghyna men basymdy iyemin, – deydi Qyrghyzstan elining halyq aqyny Mayramkan Abylkasymova.

Egemendi elimizding abyroyyn asqaqtatyp, bauyrlas eki elding arasyndaghy dostyq qarym-qatynas jalghasyn taba berse eken deymiz. Qazaqstan әdebiyetining ortalyqtaryn ashu aldaghy uaqytta Koreyada, Qytayda, Finlyandiyada, Vengriyada, Týrkiyada, Malayziyada jәne basqa da birneshe elderde ashu josparlanuda. QR Últtyq akademiyalyq kitaphansy dәl osynday iydeyany jýzege asyrugha atsalysa bermek.

Ásem Saghiqyzy, jurnalist

Abai.kz