Jayyq kóterilisine on toghyz jyl toldy. Búl oqighanyng manyzyn kezinde preziydent N.Nazarbaev  Jeltoqsan kóterilisining manyzynan kem emestigin atap ótkeni bar. Óitkeni, kezinde separatistik pighyly bar býkilreseylik kazaktar toby Oral kazak respublikasyn jariyalau arqyly Qazaqstannyng soltústyq ónirin bólip әketu niyetine búl oqighanyng qarsy túrarlyq qauqary mol boldy jәne el irgesining beky týsuine alghyshart jasady.

Atalmysh oqighanyn  halqymyzdyng shyn mәnindegi  janasha tarihy ekeni ayan, sebebi, elimiz egemendigin jariyalar qarsanda qazaq halqynyng tәuelsizdikke dayyn ekendigin birden bir dәiektegen kóterilis osy edi. Ókinishke  oray, qaqpaymen jazylyp jatqan onyng keybir jarqyn betteri  daq kýiinde qalyp, sol tarihty jasaushylardyng ózi tarih jazumen ainalysuy jaqsy yrym bolmasa da, tarihymyzdan әlgi daqty alastaudyng bir amaly ekeni ras. Mәn men maghynagha toly osynday enbekti jariyalap, 1991 jylghy Oral kóterilisining barlyq bet-beynesin bir  kitapqa syidyrghan Oral oblystyq «Azat» qozghalysynyng búrynghy ten  tóraghasy Núrlybay Siysenbayúlynyng sol enbeginen  ýzikter keltirip otyrmyz.

Jayyq kóterilisine on toghyz jyl toldy. Búl oqighanyng manyzyn kezinde preziydent N.Nazarbaev  Jeltoqsan kóterilisining manyzynan kem emestigin atap ótkeni bar. Óitkeni, kezinde separatistik pighyly bar býkilreseylik kazaktar toby Oral kazak respublikasyn jariyalau arqyly Qazaqstannyng soltústyq ónirin bólip әketu niyetine búl oqighanyng qarsy túrarlyq qauqary mol boldy jәne el irgesining beky týsuine alghyshart jasady.

Atalmysh oqighanyn  halqymyzdyng shyn mәnindegi  janasha tarihy ekeni ayan, sebebi, elimiz egemendigin jariyalar qarsanda qazaq halqynyng tәuelsizdikke dayyn ekendigin birden bir dәiektegen kóterilis osy edi. Ókinishke  oray, qaqpaymen jazylyp jatqan onyng keybir jarqyn betteri  daq kýiinde qalyp, sol tarihty jasaushylardyng ózi tarih jazumen ainalysuy jaqsy yrym bolmasa da, tarihymyzdan әlgi daqty alastaudyng bir amaly ekeni ras. Mәn men maghynagha toly osynday enbekti jariyalap, 1991 jylghy Oral kóterilisining barlyq bet-beynesin bir  kitapqa syidyrghan Oral oblystyq «Azat» qozghalysynyng búrynghy ten  tóraghasy Núrlybay Siysenbayúlynyng sol enbeginen  ýzikter keltirip otyrmyz.

14 qyrkýiek. Alanda halyq qarasy birtindep  kóbeye bastady. Týske deyin oblystyq  әkimshilik  ýii  aldyndaghy alanda halyq sany 2500 - den  3000 - gha deyin jetti. Jinalghan halyqtyng kónil kýii bir tal shyrpy tartyp  jibersen, lap ete týskeli túrghan  qalyng qamys  sekildi tolquly edi...

 

...Olardyng qyzba minez, artyq  qylyqtaryna týsinistikpen qarap, úiymdastyrushylar olay  etpeu  qajettigin, múnday  pikirdin  úryndyrar  zardabyn aitudan  jalyqpady...

...Miting bolyp jatqan jerge mas  kýiinde eshkimning kelmeui qatang eskertildi. Búl óz nәtiyjesin berdi. Qadaghalaudyn  arqasynda ondaylar bolghan joq...

 

...Oqighalar kezinde mitingiden  habar  sol boyda audandargha  jetip, halyq  aqiqatqa radio arqyly  qanyqty. Oblystyq tele- radio kompaniyasy  14-15 qyrkýiektegi  qaladaghy  jaghdaydy  bastan -  ayaq beyne taspagha  týsirip jatty. Oblystyq  radio men televiziya, onyng tilshileri, jurnalister jergilikti  organdardyn  qoqan - loqqy әreketterine tótep berip, tabandylyq tanyta bildi...

... oblystyn  Jәnibek,Orda, Janaqala, Jympity, Chapaev  audandarynyn  halqy týrli kóliktermen  qalagha  qaray atoy saldy. Oralgha bet alghan  halyqty kire beriste avtoinspeksiya  kýzetteri  joldaryn  bógep  jibermegen  kezde, azamattar  kólikterin tastap, ortalyq alangha qaray jayau  tartqan...

...Úiymdastyrushylardyn  bedeli  syngha týsken  osy bir alaqúiyn kýnderi  A.Zinulliyn, A.Qadyrbaeva, S.Erghaliyev, O.Sәulebaev, B.Ádilov, T.Jolmanov, J.Quanyshaliyn, A.Kókenov,  R.Qaliyev, D.Ótegenov, A.Asylbekov, O.Jәkibaev, K.Ahmetov, M.Ábdirayymov, B.Tәjenov, aqiyq aqynymyz Qatimolla  Berdighaliyev, M.Qosymbaev, R.Múhanbetqaliyeva, J.Áliyev, sonau Jambyldan 82-gi aghasyn erte  kelgen 74-gi Shoqay  aqsaqaldar jәne t.b. azamattar birinen song biri almasyp sóilep, jinalghan halyqty sabyrlylyqqa, parasattylyqqa  shaqyrudan jalyqpady...

 

15 qyrkýiek. Halyq sany keshegiden kóp. Jaqyn audandargha jibergen studentter (Barbastaudan) júmystaryn tastap,  mitingige qatysu ýshin osynda kelgen. Týske deyin adam sany shamamen 7000-gha jetip qaldy. Jinalghan júrt separatisterding isine sayasy baghasyn berudi súrap, oblys basshylarynyng halyq aldyna shyghyp sóileulerin talap etti. Ókinishke oray, olar kelmedi ...

...113 jigit "Zeniyt" mәdeniyet  ýiine  baratyn bolyp  jazyldy. Eshqaysysyn  kýshtep ýgitteu  bolghan joq. Árkim ózinin  jýrek qalauymen  alghan jauapkershiligin  sezine otyryp, osyghan bardy. Sóitip, 113 jigit "Zeniyt"  mәdeniyet  ýiine  qaray  bet aldy. Negizgi qalyng top ortalyq alanda  qaldy....

Sol bir tarihy sәtte, qantógisting betin qaytarghan 113 jigitting tizimin iltipatpen  aita  jýrsin degen oimen halyqqa úsynamyz, ókinishke oray qysyltayanda azamattardan ant alu kezinde jasalghan  mәlimet tolyq emes, ala qúla:

 

1.Aytqaliyev Jenis

2.Aytmúqashev S.

3.Aytqaliyev  Esenjan

4.Aysauytov  Maqsot - Oral

5.Aydarbekov Serik -   Jambyl

6.Atahanúly  Múhtar

7.Ahanov J.  - Óskemen

8.Ahmetov  Kóshkinbay  - Aqtóbe

9.Ahmetov M.

10.Ahmetov Serik

11.Atúyabaev S.

12.Ádilov  Baqytjan -  Almaty

13.Áliyev  Jaylau -  Qyzylorda

14.Ábdirashitov  Batyrbek

15.Ábdirasuhov   Dәulet

16.Ájimúratov     Jeksenbay.

17.Ábdirayymov  Múhtarhan  -  Shymkent.

18.Balmúqanov  Núrqoja

19.Balmoldiyn  Múnaydar  -  Oral.

20.Balghaliyev  Asqar -  Shymkent.

21.Býrkitbaev

22.Bayjanov  Berik

23.Bisaghaliyev N.

24.Baymúhanbetov

25.Baqbergenov  Abdolla  -  Jambyl.

26.Bijanova Gýlmira  -  Oral

27.Baqytjanúly  Ersayyn

28.Berghaliyev M.

29.Begaliyev

30.Gumirov  Gharifolla  -  Oral

31.Ghaniyev Mútigholla  -  Oral

32.Dәuenov  Nabidolla  -  Oral

33.Dәuletov

34.Dýrmanova  Biykesh  - Pavlodar.

35.Erghaliyev  Serik - Aqtóbe.

36.Estaev I. - Semey.

37.Estaev  Asqar - Shymkent.

38.Esenov

39.Jansyzúlov

40.Jaikov E.

41.Jaylybaev Estay - Aqtóbe.

42.Janaev   Ádilhan - Aqtóbe.

43.Janghaziyev  Berik

44.Jalmúqanov Múqas

45.Jarmúhanbetova  Núrzipa  -  Almaty.

46.Júmaghaliyev  Múradym - Oral.

47.Jýnisov  Túrghanbek  -  Jambyl.

48.Jiyenaliyev   Núrlan - Oral.

49.Zinulliyn  Amanjol -  Oral

50.Zinulliyn  Altay  -  Oral.

51.Italiyev  Aytqaliy   - Aqtóbe.

52.Imamedenov  Nabiolla

53.Qadyrbaeva  Aysúlu-  Oral

54. Qaliyev  Meyram - Pavlodar

55.Quanyshalin Jasaral -  Almaty.

56.Qystaubaev  Orynghali  -  Aqtau.

57.Qonarbaev  Núrsúltan -  Ózbekstan.

58.Qaresov.

59.Qúlsariyn  Serghaliy

60.Qajyghaliyev  Súnghat  - Aqsay.

61.Quatov Núrlan.

62.Qojahmetov  Núrlybek.

63.Qúlmanov  Núrbergen.

64.Qúrmanghaliyev  Ótemis -  Atyrau.

65.Qojaev  Estay.

66.Qydyrsiqov Berik -  Oral.

67.Qaliyev  Álibek.  -  Oral.

68.Kәribaeva  Qadisha  -  Jambyl.

69.Kýzenov  Serghazy.

70.Kiykenbaev  Kәrimhan  -  Aqtóbe.

71.Mahmutov M.

72.Mәjitov M.

73.Mahmetov Esen - Oral.

74.Mústafiyn  Seyilhan -  Aqtóbe.

75.Múqanbaetqaliyev S.

76.Moldaghaliyev  Serik.

77.Múhanbetov  Bolat -  Oral.

78.Mútiyev  Izimghaliy.

79.Múghanbetjanov  -  Semey

80.Nashimov.

81.Núrsayynov Dәuletkerey.

82.Orazbaev  Núrmatjan  -  Jambyl.

83.Orazbaeva  Riza  -  Jambyl.

84.Otarghaliyeva  Janarbek  - Oral.

85.Onyshev  Jenis.

86.Ótegenov  Dәribek - Oral.

87.Ótebaev

88.Óteuliyev  Quandyq  -  Aral

89.Ótenov N.  -  Aqsay.

90.Piyashev  Qonyrbay.

91.Paniyazov  Sh. -  Oral

92.Panaev  Manas  -  Oral

93.Satybaldiyev  Dәuren  -  Almaty.

94.Satqúliyev Tólebay - Oral.

95.Saghynghaliyeva  Shynar  -  Oral.

96.Sәulebaev   Oral -  Almaty

97.Seyilov A.

98.Siysenbaev  Núrlybay  -  Oral

99.Siysenghaliyev  Ghaziyz

100.Súltanov N.

101.Sýleymenov  Saylau -  Oral.

102.Razmetov R.

103.Taymanov  Asqar - Oral

104.Tashkenbaev Súltanbek  -  Aqtóbe

105.Tәjenov  Bolat  -  Oral

106.Tóreghaliyev H.

107.Túmanov  Múqanghaliy

108.Ýsenov  Nauken -  Oral

109.Habibuliyn   Múrat -  Oral

110.Shonaev  Álibek

111.Sholanov  Múhtar -  Shymkent

112.Shanghaliyev O.

113.Shәripov  Álibek.

 

Búlardyn  jýzi tәrtip saqtau gvardiyasynyng sarbazdar qataryna jazylghan azamattar bolsa, qalghan on ýshi Jayyq oqighasyn basqarghan  Shtab júmysyn basqarghandar bolatyn, olar:

 

Ábdirayymov  Múhtarhan  -  Shymkent, «Azat» qozghalysynyng mýshesi

Ádilov  Baqytjan -  Almaty, «Nevada -  Semey» qozghalysynyn  Batys aimaq boyynsha ýilestirushisi

Dýrmanova  Biykesh  - Pavlodar, «Azat» qozghalysynyn  mýshesi

Erghaliyev  Serik - Aqtóbe, «Azat» qozghalysynyn  Batys aimaq boyynsha ýilestirushisi

Jaylybaev Estay - Aqtóbe, «Azat» qozghalysynyn  oblystyq  Ýilestiru kenesining tóraghasy

Jarmúhanbetova  Núrzipa  -  Almaty, «Azat» qozghalysynyn  Ortalyq Ýilestiru kenesinin  mýshesi

Zinulliyn  Amanjol -  Oral, «Azat» qozghalysynyn  oblystyq Ýilestiru kenesining tóraghasy

Imamedenov  Nabiolla aqsaqal - Jambyl, «Azat» qozghalysynyn  mýshesi

Qadyrbaeva  Aysúlu-  Oral, «Azat» qozghalysynyn  mýshesi, «Qazaq tili» qoghamynyng Oral oblystyq tórayymy

Quanyshalin Jasaral -  Almaty, tәuelsiz sayasatker

Satybaldiyev  Dәuren  -  Almaty, tәuelsiz sayasatker

Sәulebaev   Oral -  Almaty, tәuelsiz sayasatker

Siysenbaev  Núrlybay  -  Oral, «Azat» qozghalysynyn  oblystyq Ýilestiru kenesining tóraghasynyng orynbasary

Kórinip otyrghanday, kóterilis basqarghan 113 qatysushynyng derekteri de tolyq emes, óitkeni, búl derek sol oqigha kezinde qarbalas týrde qúrylghan jaghdaydan habar beredi.

 

Jayyq oqighasyn jәdigerleu maqsatymen Qoghamdyq alqa qúrylyp otyr. Búl alqa  1991 jyly Oral qalasynda bolghan kóteriliske qatysushylardan estelik pen qolda bar derek  jinau maqsatymen, mýddeli azamattardy myna elektrondyq adreske habarlasudy úsynady: erser61@mail.ru.

 

 

"Abay-aqparat"