Senbi, 23 Qarasha 2024
Janalyqtar 4645 0 pikir 6 Qazan, 2010 saghat 06:45

Alash әni

Jaryq dýniyening aqyryna deyin Alash balasynyng san úrpaghy tamsaytyn bir múra bolsa, ol - Alash múrasy. Alash ardaqtylarynyng ómiri men sayasy qyzmetteri jәne shygharmalary zerttelip jatyr. Biraq nasihaty kem. Bәlkim, nasihattyng bolmauy Alash ziyalylarynyng tolyqqandy sayasy baghasyn ala almay otyrghandyghynda shyghar.

Alashqa qúrmetimizding syiqyna biyl taghy kuә boldyq. Álihan Bókeyhan, Ahmet Baytúrsynúly, Álimhan Ermekov, Uәlithan Tanashev bastaghan qazaqtyng sayasy túlghalary janyn salyp jýrip zandy etip bekitken qazaq jerining shekaralyq aumaghyna 90 jyl tolghanyn birli-jarym baspasózden basqa jan balasy jaq ashyp aitpady. Bәlki, aitudan qoryqqan bolar... Óitkeni, tәuelsizdik kókten týsti deytin týsinik kezip jýrgen shaq qoy búl...

Hosh, býgingi shekaramyzdyng almaghayyp zamanda qalay qújattalyp bekigenin bilsekte bilmegensidik delik. Al, «janqam qalghansha, Alash, sening jolynda janym sadagha» dep ótken Mirjaqyp Dulatúlynyng 125 jyldyghyn qalay toyladyq bilesiz be? Astanada bir jiyn ótti. Sonymen bitti. Taghy da qazaq baspasózinde qadau-qadau adamdardyng maqalasy jaryq kórdi. Endi tek Mirjaqyp Dulatúly turaly derekti filimdi kýtip otyrmyz. Onyng qalay bolyp shyghatynyn bir Qúday ózi bilsin...Mine, bizding bir jyldaghy Alashqa qúrmetimizding týri.

Alayda, Alash múrasynda zerttelmey jatqan dýnie kóp. Sonyng biri Alash ziyalylarynyng әn múrasy. Eng әueli Alashtyng әnúranynan bastayyq.

 

Jaryq dýniyening aqyryna deyin Alash balasynyng san úrpaghy tamsaytyn bir múra bolsa, ol - Alash múrasy. Alash ardaqtylarynyng ómiri men sayasy qyzmetteri jәne shygharmalary zerttelip jatyr. Biraq nasihaty kem. Bәlkim, nasihattyng bolmauy Alash ziyalylarynyng tolyqqandy sayasy baghasyn ala almay otyrghandyghynda shyghar.

Alashqa qúrmetimizding syiqyna biyl taghy kuә boldyq. Álihan Bókeyhan, Ahmet Baytúrsynúly, Álimhan Ermekov, Uәlithan Tanashev bastaghan qazaqtyng sayasy túlghalary janyn salyp jýrip zandy etip bekitken qazaq jerining shekaralyq aumaghyna 90 jyl tolghanyn birli-jarym baspasózden basqa jan balasy jaq ashyp aitpady. Bәlki, aitudan qoryqqan bolar... Óitkeni, tәuelsizdik kókten týsti deytin týsinik kezip jýrgen shaq qoy búl...

Hosh, býgingi shekaramyzdyng almaghayyp zamanda qalay qújattalyp bekigenin bilsekte bilmegensidik delik. Al, «janqam qalghansha, Alash, sening jolynda janym sadagha» dep ótken Mirjaqyp Dulatúlynyng 125 jyldyghyn qalay toyladyq bilesiz be? Astanada bir jiyn ótti. Sonymen bitti. Taghy da qazaq baspasózinde qadau-qadau adamdardyng maqalasy jaryq kórdi. Endi tek Mirjaqyp Dulatúly turaly derekti filimdi kýtip otyrmyz. Onyng qalay bolyp shyghatynyn bir Qúday ózi bilsin...Mine, bizding bir jyldaghy Alashqa qúrmetimizding týri.

Alayda, Alash múrasynda zerttelmey jatqan dýnie kóp. Sonyng biri Alash ziyalylarynyng әn múrasy. Eng әueli Alashtyng әnúranynan bastayyq.

 

«Arghy atam Er Týrik, Biz qazaq elimiz,

Samal jel, shalqar kól, Saryarqa jerimiz», dep bastalatyn әn Alashtyng әnúrany bolghan degen derek bar kórinedi. Alash әnúranynyng muzykasy bizge jetpegen. Sózin Mirjaqyp Dulatúly jazdy degen pikirmen qatar Jýsipbek Aymauytov jazdy degende topshylau bar. Mirjaqyp Dulatúly demekshi, ol kisining «Mún» degen әni bar ekeni belgili. Sonday-aq, Jýsipbek Aymauytovtyng «Eki jiyren», «Qyzyl qayyn» degen әnderi bar. Jýsekenning ózi ónerding әrtýrinen qúralaqan jan bolmaghanyn eskersek, ol kisining el arasynda belgisiz taghy birneshe әni boluy bek mýmkin. Sebebi, Alash degen sózdi auyzgha alsan, ajalynnan búryn óletin zaman kýni keshege deyin jasaghanyn esten shygharmaghanymyz jón. Sonday súrqiya zamanda el asyldan qalghan múranyng joyylyp ketpesi ýshin keybir әndi ózine telip jiberui de ghajap emes. Eng bastysy - әndi saqtau jәne ony jetkizu.

 

Býginde dәstýrli әnshiler oryndaytyn Ahmet Baytúrsynúlynyng «Aqqúm» degen әni bar ekeni әmbege ayan. Biraq, búl әn Ahandiki emes degen pikirde bar. Nege deseniz, Zataevich qazaq әnin jinaghan uaqta oghan kóptegen qazaq әnin naq osy Alash ziyalylary bergen. Endeshe, Zataevich Ahang bergen әndi Ahmet Baytúrsynúlynyng әni dep jazyp jiberui de ghajap emes deydi әlgi pikirlerding egesi. Alayda, «Qaragóz» degen әn Ahmet Baytúrsynúlynyng әni ekenin estelikter dәleldeydi.

Endi, Maghjan Júmabevqa keleyik. Osy kýni Maghjannyng әni delinip jýrgen eki әn bar. «Yapyr-au» men «Dadiday-au». Búl eki әnning әuezindegi erekshelik Maghjangha ghana tәn jәne óleng sózi de Maghjannyng qalamynan shyqqanyn anghartady. Áytse de, «Yapyr-au» Maghjannyng әni emes, búl әn elimizding batysyndaghy  әn mektebining sazyna keledi. Al, Maghjan múnday súlu әn ólmes ýshin óleng sózin qayta jazyp shyghuy mýmkin degen pikirler bar. Bizding she, «Yapyr-au» siyaqty bolmysy bólek әnning óleng sózi úmytylyp ketui mýmkin emes siyaqty.

Biz alashtanushy ghalym emespiz. Sondyqtan, búl shaghyn maqalada ózimiz kórgen, bilgen, estigen derekterimizdi keltirip baqtyq. Alash әni turaly dýniyenining kem-ketigin toltyru ýshin oqyrmandar da bilgenin ortagha salsa, órisimiz keneye týser edi.

 

Núra Matay, «Abay-aqparat»

 

0 pikir

Ýzdik materialdar

Syni-esse

«Talasbek syilyghy»: Talqandalghan talgham...

Abay Mauqaraúly 1465
Bilgenge marjan

«Shyghys Týrkistan memleketi beybit týrde joghaldy»

Álimjan Áshimúly 3233
Birtuar

Shoqannyng әzil-syqaqtary

Baghdat Aqylbekov 5347