Darynsyz bala bolmaydy! Alayda, balanyng  boyyndaghy sol daryndy, qabiletti tek ústaz kóre alady.  Ústaz bolghanda da keshegining Ospanov aghayynday pedagogtargha bala psihologiyasy men boyyndaghy mýmkindigi alaqangha salghanday kórinedi. Qoja - talantty, demokrat bala. Biraq onday oqushy «standartty» mektep ýlgisine syimaydy. Óitkeni óz oiyn býkpessiz aitady, sabaq qyzyqsyz bolsa, betin de ashpaydy. Al mektep múghalimi ýshin onday bala «ýlgerimi tómen, tәrtibi nashar» dep baghalanady. Múghalim sol «búzaqy» obrazdyn  ishinde tyghylyp jatqan talantty tanyghysy kelmeytin siyaqty.

Nege?

Ata-analar arasyndaghy әngimege qúlaq týrsek, búl kýngi múghalim shәkirtining talantyn úshtaugha mýddeli emes pe dep qalasyn. «Ata-anasy ainalyssyn, qosymsha sabaq alsyn. Bizge balagha júmsalghan  artyq saghat ýshin aqy tólenbeydi, әri oqushymen jeke ainalyspaq týgili, onasha otyryp sóilesuge  uaqytymyz joq. Toltyratyn qaghazymyz, tapsyratyn esebimiz kóp» degen uәjdi múghalimderding auzynan jii estiymiz. MÚGhALIMDER QAGhAZBASTY!

Al, ata-ana she?

Mektep baghdarlamasy bala ýshin kýrdeli. Ol «hiyt» taqyryptardyng birine ainalghan býginde. Balada oqugha qúlyq joq. Sebebi qyzyq emes. Ata-ana júmysbasty. Balagha qaraytyn shama joq. Tanerteng júmysqa ketedi, kesh qaraya keledi. Qazir bala tәrbiyesi emes, ony asyrap, baghu problema. Balam qatarynan qalmasyn dep kiyindiredi, tek oqu jylynyng basynda bir balagha ketetin shyghynnyng orta esebi 50-60 myng tengeni qúrasa...búl bir balagha (jәne tek oqu jylynyng basyndaghy shyghyn ghana, jyl boyy jinalatyn qarajat pen qazirgi balalardyng «súranysyn» esepke alynyz!), osydan keyin ýsh, tórt balasy mektepke baratyn otbasynyng jaghdayyn elestete beriniz.Odan bólek qazirgi bala «jayfon» ústaghysy kelmeydi! Oghan songhy ýlgide shyqqan aifon kerek! Qatarynan kem qalmasyn deytin ata-anasy qaryzdanyp qaughalansa da, kredit alsa da búl joly da balasynyng tilegin qanaghattandyrady. Alayda, jogharyda aityp ketken múghalimning qosymsha oqytu turaly úsynysy olardyng kónilin kónshitpeydi. Sebebi, ol múghalimning mindeti - deydi ata-analar...

Qazirgi kóp bala sabaqqa sýlesoq qaraydy. Qadaghalap otyratyn ata-ana júmysbasty. Tek toqsan qortyndysynda ýshtikter shyqsa, múghalimmen úrsysady, bagha súrau «nauqany» bastalady, súraghanyn qoymasa, múghalimning basy daugha qalady, taghysyn taghy..key jaghdayda tipti aitqanyna kónbegen múghalimdi júmystan shyghartudyng jolyn izdeydi. Múghalimdi qorlaugha deyin barady. Búl endi bizding qoghamda eng onay sharua. Áleumettik jelidegi beynematerialdar men forumdardaghy jazbalar sonyng dәleli.

Ata-ana, oqushymen qarym – qatynasta tuyndaytyn týitkilderdi bylay qoyyp, ýlken zaldardaghy jinalystardyng eriksiz tyndarmany men kórermenine ainalu, saylau nemese taghy da sonday sayasy nauqandardyng nasihattaushysy siyaqty qoghamdyq júmystar, senbilikter men auyl-aymaqtaghy múghalimderding qar tazalauy sabaq  ótkizu, tәrbie júmystaryn jýrgizu siyaqty qyzmetin talapqa say ótkizuine kedergi. Al, moyyngha artylghan mindetten bas tartyp, narazylyq bildirgen múghalimderding әdildik izdep, sot zalyna deyin barghan jaghdaylar bar (Almaty oblysy Qarasay audany Janatúrmys auylynyng múghalimi Ayman Saghidollaevanyng mektep diyrektorymen sottasqany saytymyzda jariyalanghan).

Sonymen, әngimemizding әlqissasyndaghy balanyng boyyndaghy talantty tanityn, ony tәrbiyelep, damytatyn daryndy ústazdar bizde joq emes. Qazaqstan daryndy balalary kóp elderding qatarynda 12 oryngha ie bolsa, ol da sol daryndy kóre, shynday bilgen ústazdardyng enbegi.  Mәsele, mekteptegi bilim sapasy kórsetkishterining tejeushi faktorynda. Ol - múghalim kәsibi mәrtebesining tómendigi. Múghalimining qoghamdaghy bedelin kóterudin, materialdyq, ruhany yntalandyrudyn, pedagogtik qyzmetke qabiletti shygharmashyl jastardy tartu joldarynyn, tetikterining birizdilenbeui.

Álemdik tendensiyada múghalimdik   qatardaghy mamandyq emes, mansap retinde baghalanuda. Mәselen, Japoniyada oqushylardyng ýlgerimin jaqsartu, múghalim júmysyn jenildetu ýshin studentterding volonterlik qyzmetin paydalanady eken. Qytayda ardager ústazdarmen jas múghalimder arasynda túraqty baylanys bolyp túratyn kórinedi. Al, Germaniyada qyzmetke jana qabyldanghan múghalimdi saltanatty týrde qabyldap, zeynet jasyna shyqqan ústazdy saltanatty týrde shygharyp salu rәsimi bar. Osynyng ózi-aq, damyghan elderde múghalimdi erekshe syilap-qúrmetteytin dәstýrding qalyptasqanyn kórsetse kerek. Búl, әriyne, basqa elding salty. Bizding salt múghalimdi qoghamdyq isterge qúlsha júmsau bolyp túr.  Qaghazbastylyqtan aryltu ýshin elektrondy jurnal, kýndelik, esepti de elektrondy týrde engizetin boldy dep (internet pen derbes kompiuterlerining joghyn bildirtpey!) «bórikterin  aspangha atyp» quanghan edi múghalimder...alayda, quanysh kópke sozylmay, kerisinshe múghalimderding sory eselene týsti. Qaghazyn bir toltyryp, elektrondy núsqasyn bir toltyryp qajyghandaryn aityp qynjylady.

Bәlkim, bilim beru salasyndaghy genderlik sәikessizdik, kәsip feminizasiyasynyng  (81,3 % әiel múghalimder) da saldary osy shyghar (ol turaly kelesi materialda).

«Óser el ónegeli úldaryn әke tútady»,- deydi kemenger Kekilbaev. Ústaz da últtyng úrpaghyna tәlim berer úlyq túlgha. Onyng mәrtebesi men mansaby ministrden kem týspeui kerek edi...

Zarina Ádilbek

Abai.kz