Qostanayda dәrigerlerding óte tapshy ekendigi eshkimge de qúpiya jayt emes. Qostanay oblystyq densaulyq saqtau basqarmasynyng basshysy Erkin Dauytbaevtyng aituyna qaraghanda, ónirimizde qazirgi tanda jetpey túrghan dәrigerlerding sany 275 adamdy qúraydy. Búlardyng tórtten biri zeynetker jasynan әldeqayda asyp ketken. Demek, dәriger tapshylyghy jyl sayyn óse beredi degen sóz búl. Al auyldyq jerlerde búl kórsetkish 74 adamgha jetip jyghylady. Balalargha jәne perzenthanagha arnalghan kadrlargha degen múqtajdyq 85 adamdy qúrap otyr.

«Jyghylghangha – júdyryq» degendey dәrigerlerding jetispeushiligi sekildi problemagha bala tuu kórsetkishining de qúldyrap ketkendigi qosylyp otyrghandyghy erekshe alandatpay qoymaydy. Ol oblysymyzda keyingi bes jylda tek qana tómendep keledi. Onyng ýstine VICh syrqatynyng ýsh esege juyq ósip ketkendigi de jasyrugha bolmaytyn jaghday. Ony az deseniz, sanitarlyq dәrigerler ónirimizde balalar arasynda salimonellez, gepatatiyt, tuberkulez sekildi júqpaly aurylardyng boy bermey ketkendigin aityp, dabyl qaghuda. Emhanalarda gelimintoz auryna úshyraghan balalardy tekseru de betimen ketken. Al endi jas nәrestelerding aurhanada shetinep ketuining de kóbeyip bara jatqandyghy jýrekti auyrtpay qoymaydy. Mәselening asqynyp ketkendigi sonshalyq, jaqynda oblys әkimi Arhiymed Múqanbetov Arqalyq qalasy men Áuliyekól jәne Taran audandarrynyng tórt birdey bas dәrigerine qatang sógis berdi. Búlar basqaratyn Arqalyq qalalyq perzenthana, Arqalyq aimaqtyq emhana, Áuliykól men Taran audandyq aurhanalar nәrestelerding shetineuinen oblysta aldynghy qatargha shyghyp ketken.

-Eger alghashqy jartyjyldyqta jaghdaydy dúrystamasandar, oryndaryndy bosatasyndar,--dedi ol, - eng nashar kórsetkish sizderde. Jәne de búl jaghday jyl sayyn qaytalanyp otyr.

Áriyne, әkimning búlaysha qatty ketuin әrkim әrtýrli baghalar. Alayda onyng búdan basqa qolynan keleri de joq. Oblysymyzda ghana emes, býkil elimizde etek alyp bara jatqan osynau teris qúbylysty bir oblystyng әkimi toqtata alady deuge eshkimning auyz bara qoymas.

Degenmen, osy arnayy jinalystyng ózinde sheneunikterding әkimnen jasyryp qalghan jaghymsyz jayttardyng keyin beti ashylyp, búl baghytta mәselening tipti asyqynyp ketkendigi mәlim boldy. Mәselen, oblysymyzdaghy kardiologiya salasyndaghy jaghday dabyl kótererliktey eken. Syrqattardyng jýrek talmasyna úshyrauy 5,9 payyzgha, qan ainalymy jýiesining syrqaty 7,35 payyzgha, jýrekting iyshemiyalyq auruy—10,5 payyzgha ósip ketkendigi anyqtaldy. Al júrttyng insulit aluy birden 13,9 payyzgha bir-aq sekirgen.

Taghy bir alandatarlyq fakt: adamdardyng aurudan kóz júmuy birden 21 payyzgha ósken. Búl kórsetkish oblysymyzda elimizdegi ortasha kórsetkishpen salystyrghanda  anau-mynau emes, tura 60 payyzdy qúrap otyr. Múny az deseniz, oblysymyzda qan tamyrlaryn keneytip, sonyng arqasynda jýrekting júmysyn jaqsartatyn jýrekti stentteu sekildi hirugiyalyq operasiya jasau keyingi kezde kýrt azayyp ketkendigin qosynyz. Ol 2016 jyly 204 adamgha jasalsa, byltyrghy jyly tek qana 141 adamgha ghana jasaldy. Al búghan elimizding Densaulyq saqtau ministrligining byltyr Qostanaydyng emhanalarynda kardiologiyalyq operasiyalar jasaugha tiym salghandyghyn qosynyz. Sonda oblysymyzdaghy densaulyq saqtau salasyndaghy jaghdaydyng qanshalyqty kýrdeli ekendigin aiqyn seziner ediniz.

Mine, búlardyng bәri de ózimiz aita-ayta tilimiz de jauyr bolghan dәrigerler tapshylyghy sekildi óte kýrdeli mәseleden tuyndap otyr. Búl tek bizding oblysqa ghana tәn jaghday emes. Ashyghyn aitqanda, ol býkil elimizde sezilip otyrghan qaterli qúbylys. Búrynghyday oqu bitirgen song josparly týrde oblys, qala men audandargha mәjbýrlep jiberu toqtatylghannan beri, diplomy qolyna tiygen jastar ýlken qalalardy jaghalap, sonda qalyp qoiygha tyrysady. Búl bir deniz. Ekinshisi, solardyng ózining de bilim deneyi tym tómen. «Emtihandy aqshamen úryp alamyn» degen studentte tereng bilimdi maman bolayyn dep tyrysatyn, sol jolda manday terin tógip oqugha degen qúlshynys qaydan bolsyn. Onyng ýstine elimizde jyl sayyn qansha dәriger maman dayarlanyp jatyr, onyng sapalyq dengeyi býgingi zaman talabyna qanshalyqty say keledi degen mәselege eshkim de bas qatyryp otyrghan joq. «Naryq bәrin sheshedi» degen syltaudy jeleu etken ýkimetimiz múnday úsaq-týiek mәselege bas auyrtpaydy. Al ainalyp kelgende osydan qarapayym halyq zarpap shegedi. Búghan sozylmaly aurugha úshyrap, jany qinalyp jýrgen syrqat jandardyng jyl sayyn tegin dәrilerdi der kezinde ala almay  sorlap jýrgendigin qossanyz, elimizdegi medisinanyng býgingi adam shoshyrlyq jaghdayyna kózinizding anyq jeteri sózsiz.

Al shyndyghynda sәl de bolsa janashyrlyq tanytqan adamgha osy tapshylyqty birjolata sheship tastamasa da, azdap jenildetetin joldardyng bar ekendigin bayqar edi. Mәselen, «Diplommen—auylgha» atty memlekettik baghdarlamagha sәl-pәl ózgeris engizip, auylgha tek múghalimderdi ghana emes, dәrigerlerdi de jiberudi qossaq, bir týiin bolsa da tarqatylar ma edi. Sosyn auyldyq jerlerdegi asa iri firmalargha sol auylgha qajetti dәrigerler ýshin arnayy grant bóluge yntalandyrsa da artyq emes.

Al әzirge bizding oblystyq onkologiyalyq dispanserge qaralu ýshin adamdar tanertengi saghat altydan bastap kezekke túrady. Jaraydy, qaladaghylar birdene ister. Al sonau bir sheti 700 kilometrden asyp jyghylatyn alys audandardan kelgen syrqattar qaytedi?  Dispanserge kelip týney me? Onsyz da kónili jaraly, aldaghy tirshilikten kýder ýzbese de, senimi setiney bastaghan jandardy kim ayaydy? IYә, tek qúday ayaytyn shyghar. Ózegelerge búlardyng pәlendey qajeti bolmay túrghandyghyn jasyryp qaytemiz.

Osynyng bәri de dәrigerler tapshylyghy men olardyng biliksizdigi degen «diagnozgha» tirelip túr. Múny ýkimetimizge qaray baghyttap aitsaq ta, shyndyqqa qiyanat jasay qoymaspyz.

Jaybergen Bolatov

Qostanay

Abai.kz