Qazaqstannyng mәdeniyet jәne әdebiyet forumy 4-7 jeltoqsan kýnderi Niu-York qalasynda bolyp ótti. Forum «Jahandyq әlemdegi zamanauy qazaqstandyq mәdeniyet» dep atalady.

Qazirgi uaqytta atalmysh forumdar Seul, London jәne Berlin qalalarynda ótkizilgen bolatyn. Ayta keteyik, is-sharalar ayasynda әdebiyet pen mәdeny almasu jәne yntymaqtastyq salasyndaghy songhy ýrdisterdi týsinu mәseleleri negizge alyndy. Mәdeniyet pen óner salasyndaghy mamandardyng últtyq iydeyasy shenberindegi kýsh-jigerin biriktiru jóninde әngimeler de qozghaldy.

Forumnyng maqsaty – qazaqstandyq mәdeniyetting әlemdik mәdeny kenistikke integrasiyalanuy bolyp tabylady.

AQSh-ta ótken forumgha aqyn, audarmashy, Qazaqstannyng enbek sinirgen qayratkeri, «Parasat ordeni»nin iyegeri Shómishbay Sariyev, «Qazaq ýni» gazetining preziydenti Qazybek Isa, Qazaqstan Jurnalister odaghy syilyghynyng laureaty, tanymal jurnalist Marat Toqashbaev, jazushy, synshy, «Alash» әdeby syilyghynyng laureaty Asqar Altay, «Ayqyn» gazetining bas redaktory Núrtóre Jýsip, jazushy, jurnalist, «Qazaq әdebiyeti» gazetining bas redaktory Dәuren Quat, aqyn, filologiya ghylymdarynyng kandidaty Euraziya últtyq uniyversiytetining dosenti Onaygýl Túrjan, belgili telejýrgizushi Mayya Bekbaeva jәne t.b. qatysty.

Núrtóre Jýsip,

«Ayqyn» gazetining bas redaktory: 

– Memleketting media-obrazy negizinen memleketting ómirining әleumettik-mәdeniyet salasyndaghy oqighalardyng kónrinisi arqyly qalyptasady, sebebi búl aqparat asa qajet. Adamdardyng japay sana-seziminde qalyptasqan aqparattar men kommunikasiyalar arqyly qalyptastyru bizge óz kommunistik aqparattyq sipaty bar memleketting belgili bir imidjin qalyptastyrugha mýmkindik beredi. Sheteldegi memleketting mýddeleri kóptegen faktorlardyng әserinen qoghamdyq sanada qalyptasqan úghymdarmen tyghyz baylanysty. Qazirgi jaghdayda búl sayasi, ekonomikalyq prosesterge әser etetin aqparattyq sala.

Dәuren Quat,

«Qazaq әdebiyeti» gazetining bas redaktory:

– Áytse de, qazaq әdebiyetining ereksheligi qanday degen súraqqa jauap bere ketkendi jón kóremin. Qazaq әdebiyeti, búl – jannyng әdebiyeti. Qazaq qalamgerleri adam janyna tereng ýnilip jazady. Adamnyng jan dýniyesindegi qayshylyqtar, kýizelister, ýnsizdikter men ishki dialogtar qazaq aqyn-jazushylarynyng shygharmalarynan túraqty kórinis tauyp jatady. Qazaq qalamgerleri simvoldardy sóiletuge sheber. Tabighat kórinisterin óte әserli etip jazady. Salt dәstýr men yrymdar, әfsana anyzdardy da shygharmalaryna arqau etip keledi. Búl rette men qazaq әdebiyetining klassikteri Múhtar Áuezovti, Jýsipbek Aymauytovty, Maghjan Júmabaev, Iliyas Jansýgirov, Beyimbet Mailiyn, Ghabit Mýsirepovterdi atay alamyn.

Onaygýl Túrjan,

aqyn, filologiya ghylymdarynyng kandidaty Euraziya últtyq uniyversiytetining dosenti:

– Qazir kýlli әlemdi sayasat janghyz ózi biyley bastady. Olay bolugha tiyis emes. Álemdik qoghamdastyq sayasattyng ghana jemisi bolugha tiyis emes. Kórkem әdebiyet sayasattyng astynda qalyp qoymauy kerek. Adam balasy kóne zamandarda әdebiyetti oilap tapqanda, ony bir-birimen qarym-qatynas ornatu qúraly retinde oilap tapqany anyq. Demek, qazirgi sayasatqa kórkem әdebiyet aralaspasa, әlem halyqtary bir-birimen jaulasuyn qoymaydy. El men eldi dostastyratyn birden bir mýmkindik әdebiyette. Sondyqtan býgingi mýmkindikti paydalanyp, aldymen Qazaqstan men Amerika qalamgerlerining qoghamdastyghyn qúryp, keyin oghan basqa elder qalamgerlerin de tartyp, Álemdik Qalamgerle qoghamdastyghyny qúrugha shaqyramyn.

Qazybek ISA,

aqyn, Halyqaralyq Alash syilyghynyng laureaty,

– Elbasynyng elge serpin bergenRuhany Tәuelsizdik baghdarlamasy –  el ruhyn kótergen erekshe qúbylys!

«Nar jolynda jýk qalmas»  degen qazaqtyng danalyq sózining   turalyghyn  ayqyndaytyn  búl  túghyrly tújyrymdama   boyyna búla kýsh bitirgen últymyz lezde  jaly kóterilip, jalyndap shygha keldi!

Myndaghan jyl tarihy bar Úly Dala elindegi  Elbasymyz  bastaghan Últtyq  Ruhany janghyru maydanynda  Elding erteni jarqyn bolyp,  ensesi biyiktey beretinine senemiz!

Marat Toqashbaev,

Qazaqstan Jurnalister odaghy syilyghynyng laureaty:

– Qazaqstan ýshin Batys әdebiyeti men mәdeniyetining de yqpaly aitarlyqtay. Quanyshtysy Batys mәdeniyetin búrynghy kenes kezindegidey sol qalpy qabylday bermey sýzgiden ótkizip  qabyldau bayqalady. Yaghny últtyq, otbasylyq qúndylyqtardy saqtay otyryp, neghúrlym progressivti ýlgiler ghana qoldanysqa ótude.

Qoryta aitqanda, Qazaqstan әdebiyeti men mәdeniyetining forumynyng arqasynda halyqaralyq dengeydegi birqatar jobalar qolgha alynatyn bolady. Búl bir jaghynan halyqtardy órkeniyet baghytynda damytugha septigin tiygizse, ekinshi jaghynan  halyqtar arqyly memleketterding qalyptasuyna da yqpal etedi.

Ayta keteyik, atlmysh is-shara Astananyng 20 jyldyq mereytoyy ayasynda QR Mәdeniyet jәne sport ministrligining úiymdastyruymen jәne Qazaqstan Jazushylar Odaghymen birlesip QR Últtyq akademiyalyq kitaphanasy ótkizildi. Sonday-aq, Forum ayasynda Qazaqstandyq avtorlarynyng kitaptarynyng túsaukeseri men «Qazaqstan әdebiyeti men mәdeniyeti» atty fotokórmening tanystyrylymy bolyp ótti.

Ásem Saghiqyzy,

QR Últtyq akademiyalyq kitaphanasynyng baspasóz hatshysy

Abai.kz