- Biyl el Tәuelsizdigining 20 jyldyq merekesi keng auqymda toylanghaly otyr. Búl aralyq tarih ýshin qas-qaghym sәt bolghanymen, týiin jasaytyn, oy qorytatyn mәseleler az emes. Sol sebepti әngimemizding әlqissasyn tәuelsizdikting biylik pen halyq arasyndaghy kórinisinen bastasaq deymin.

- Biyl el Tәuelsizdigining 20 jyldyq merekesi keng auqymda toylanghaly otyr. Búl aralyq tarih ýshin qas-qaghym sәt bolghanymen, týiin jasaytyn, oy qorytatyn mәseleler az emes. Sol sebepti әngimemizding әlqissasyn tәuelsizdikting biylik pen halyq arasyndaghy kórinisinen bastasaq deymin.

- Dúrys-aq, tәuelsizdikting tar jol, tayghaq keshui jetip artylady ghoy. Ol kózi qaraqty jannyng bәrine maghlúm. Tәuelsizdikti resmy týrde jariyalau bar da, memlekettilikting irgesin nyghaytu bar. Búl biraz uaqytty talap etedi. Memlekettiligimiz uaqyt ótken sayyn qalyptasyp kele jatyr. Onyng qalyptasu barysynda ózindik kemshilikteri boluy mýmkin, alayda óz baghytymen keledi. Bizding ýlken jetistigimiz osy. Shynymen, memlekettiligi joq halyq - jetim halyq. Búl 1917 jylghy qazan revolusiyasyna deyingi qazaq elining jýrip ótken jolyn negizge alyp Álekenning (Álihan Bókeyhanovtyn) jasaghan tújyrymy. Kenestik kezendegi jetpis jyldyq tarihymyz Álekenning búl jasaghan tújyrymynyng tolyq negizi ekendigin kórsetip berdi. Mәselen, 1917 jyldyng qarsanynda qazaq halqynyng sany 5,5 millionnan asyp týsken. 1921-1922 j.j. jәne 1931-1933 j.j. ashtyq nәtiyjesinde halyq jartysynan astamyn joghaltty. 1959 j. halyq sanaghy boyynsha Qazaqstandaghy qazaqtardyng sany 2,7 mln.-gha týsti. Búl sandyq faktiler kenestik biylikting ózining alghashqy jiyrma jyldyghynda qazaq halqynyng ómirine qanshalyqty «jaghymdy» yqpaly bolghandyghyn kórsetip-aq túr. Búl sifrlik faktilerge týsinik beruding ózi artyq. Jan-Jak Russonyn: «Halyqty sandyq túrghydan azaytyp, azyp-tozdyrghan biylik eng nashar biylik» degen sózi bar.

- Sannyng sapagha әser etetini taghy belgili emes pe?

- Al mәselening sapalyq jaghyn alsanyz, últ ómirining qanshalyqty tereng daghdarysqa úshyraghandyghyna kóziniz jete týsedi. Halyq ózining belsendi basqarushy tobynyng (sayasy elita) eki birdey buynyn joghaltty. Olar maqsatty týrde jýrgizilgen sayasy repressiyanyng qúrbany boldy. Búl eki birdey buyn ghasyr basyndaghy últtyq silkinistin, janghyrudyng nәtiyjesi edi. Olarmen birge ghasyr basyndaghy ziyalylardyng azapty ruhany izdenisining ótemi retinde ómirge kelgen últtyq iydeya da túnshyqtyryldy, kýndelikti qoldanystan shyghyp qaldy. Mine, osynday qogham basyna týsken auyrtpalyqtyng adamdardyng jeke túlghalyq bolmysyna tiygizgen jaghymsyz әserin eshkim de arnayy ghylymy taldaugha alghan emes. Aldyndaghy eki birdey jigerli de shynshyl buyndy bauday týsirgen sayasy jýiening betalysyn bayqaghan keyingi buyn endi biylikke únau, onyng talap dengeyinen shyghu jolyna týsti.

- Tәuelsizdik turaly әngimege qayta oralsaq. Halyq pen biylikting ara-qatynasy qazir qay dengeyde?

- Songhy jiyrma jyldyqta qazaq memlekettiligi jaqsyly-jamandy qalyptasu ýstinde. Ony moyyndauymyz kerek. Biraq oghan qanday mazmún beremiz? Ángimening tórkini osynda. Ony nemen toltyramyz? Biz ýshin ol basty mәsele. Sonday-aq búl eki jaqqa birdey artylghan jýk, yaghny qoghamgha da jәne biylikke de. Ýilesimdi әreket jasau - eki jaqqa birdey artylghan mindet. Mazmún toltyru mәselesi. Mәselen, últta: «myna memleket mening memleketim, myna biylik mening biyligim. Búl biylik mening mýddeme say qyzmet atqarady. Sondyqtan ony men qoldaymyn, qorghaymyn» degen sana qalyptasqany abzal. Óitkeni patsha ókimeti, kenes ókimeti túsynda halyq pen biylikting bir-birinen alshaqtau prosesi jýrdi. Bir-birine senimderi bolmady. Patshalyq biylik te, kenestik biylik te qazaq halqyna sengen joq. Asqar Sýleymenovting «Besin» atty povesinde osyghan qatysty mynday týiin bar: «Halyq pen biylikting arasynan qara mysyq ótken be?» Sәruardyng әkesining aitqan sózi. Týsinispeushilik negizinde alshaqtyq payda bolu degen sóz búl. Ózara jatsynudyng saldary. Qysqasy, qogham men biylik ózara ýilesim tapqanda ghana memleketting asyghy alshysynan týsedi.

- Jogharyda siz aitqan azamattardyng boyyna «mening memleketim», «mening biyligim» degen úghymdy úyalatu ýshin qanday sharalar atqaryluy kerek?

- Eng basty mәsele, halyq pen biylik arasyndaghy alshaqtyqqa jol berilmeui qajet. Ol ýshin biylik halyqqa riyasyz qyzmet jasaydy. Halyqtyng mýddesin qorghau, әleumettik jaghdayyn kóteruge maqsatty baghdarlamalyq sharalardy iske asyru... Sonda halyqtyng sanasynda «mening memleketim», «mening ózimdiki» degen jauapkershilik oyanady. Osy prosess jýrui qajet. Eki jaqty birdey. Ásirese, biylik jaqtan belsendilik meylinshe joghary dengeyde bolghany dúrys-aq. Maqsatty memlekettik biylik -  últty qalyptastyrushy faktor. Óitkeni, ol últtyng túlghalyq sipatyna yqpal jasay alatyn kýsh. Búl rette memleket - últ ómirining lokomotiyvi. Sol siyaqty jauap sezim, jauap qadam, әreket últ jaghynan da bolady. «Meniki» degen úghym. Biz osy mazmúndaghy júmysqa pәrmendilik beruge mindettimiz.

- Bolishevikter biylik basyna kelisimen óz «geroylaryn» asqaqtatu ýshin memlekettik mәshiynening býkil tetigin iske qosty emes pe? Sanagha sinip ketkeni sonshalyq, «batpandap kirgen dýniyeni mysqaldap shygharyp» bite almay jatyrmyz әli...

- Onynyz ras. Tarihshy retinde esimnen ketpeydi. Kenes ókimeti bolishevikter biylikke kele salysymen-aq halyqtyng sanasynda kommunistik qúndylyqtardy qalyptastyrudy qolgha aldy. Mysaly, kenes ókimeti ornay salysymen kóshe attaryn ózderin qoldaghan revolusioner túlghalargha berdi. Solargha arnap samsatyp eskertkishter qoydy. Solargha arnalyp shygharmalar jazylyp, filimder týsirildi. Spektaklider dýniyege keldi. Múnyng bәri nening kórinisi? Kenestik biyliktin, kompartiyanyng óz qúndylyqtaryn ornyqtyru әreketi. Búrynghy qúndylyqtardy yghystyryp, jana qúndylyqtardy qalyptastyru әreketi. Búl - memlekettik biylikting eng jogharghy dengeyde jýrgizilgen iydeologiyalyq sayasaty. Osy mazmúndaghy әreket bizding biylik tarapynan da bayqalghany jón. Ókinishke qaray, jana biylikting osy baghyttaghy sayasaty әlsizdeu.

- Jana biylikting iydeologiyalyq sayasaty әlsiz dep qaldynyz. Ol qay tústan kóbirek kórinedi?

- Aytayyn. Tarihshy bolghandyqtan ótken kezenderding kuәlikterimen kóbirek júmys jasaugha tura keledi. Bizding tәuelsiz memlekettigimizge deyingi jolda eldik ýshin, últ mýddesi men qúndylyqtary ýshin halqymyzdyng úldary men qyzdarynyng sanghasyrlyq kýresi jatyr. Qazaq memlekettiligi men tәuelsizdigi ýshin kýresken biz birinshi buyn emespiz. Bizden búryn da talay buyn óz zamanyna layyq kýres jolymen jýrip ótken. Sol aldynghy agha buyndardyng qyzmetin, enbegin, әriyne, úmyta almaymyz. Búl memlekettiligimizding negizi boluy tiyis. Ruhani, iydeologiyalyq negizi. Búl baghytta da istelip jatqan júmystar bar. Maqsatty bola týssin degen tilek qoy.

- Sonda qay túlghalarymyz óz dengeyinde baghalanudan qaghaju kórip otyr?

- Osydan bir-eki jyl búryn Alash qozghalysyna baylanysty Balqash qalasynda konferensiya ótti. Sonda shaqyrylyp, Balqash qalasynyng ortalyq mәdeniyet sarayynda bayandama jasadym. Sonda bir bayqalghan jaghday. Sol Balqash qalasynan 40 shaqyrym jerde Toqyrauyn ózeni bar. Á.Bókeyhanovtyng tughan jeri sonda. Balqashtan qyryq-aq shaqyrym jerdegi Toqyrauynnyng boyynda. Al Balqash qalasynda Álihan Bókeyhanovty eske salatyn eshteme joq. Bolishevikterdin, kommunisterding atyndaghy kósheler qaz qalpynda túr.

Sol jerde Balqash qalasynyng әkiminen súradym: «Álihan osy jerding tumasy. Myna mәdeniyet sarayynda nege birde-bir portreti joq. Nege últ qayratkerining atynda kóshe joq? Nege ol atausyz qalady? Bókeyhanov -  qazaq memleketiligin janghyrtu ýshin basyn qaterge tikken, qazaq halqynyng tәuelsizdigi ýshin kýresken túlgha. Últ-azattyq qozghalysynyng kósemi, Qazaq memlekettiligining teoriyalyq negizin qalaushy, qazaq azattyq qozghalysynyng kóshbasshysy. «Alash» partiyasynynyng negizin qalaushy. Alashorda ýkimetin qúrushy, tóraghasy. Memlekettik tәuelsizdigimizge deyingi kezende Bókeyhanovtyng izi jatyr. Tәuelsizdik ýshin kýres Álekeng bastaghan buynnyng әreketinen bastau alady ghoy...» Búl sózim әlgi әkimge onsha únay qoymady-au deymin, selsoq qabyldady. Odan búryn Qaraghandyda mynaday bir jaghday boldy. Qaraghandylyq bir top azamat qalanyng qaq ortasyndaghy kóshening birine Álihan Bókeyhanov esimin berudi úsynady. Osy әngime shyqqannan keyin jergilikti orystildi gazetting bir jurnaliysi maqala jazypty. «Bókeyhanov - terrorist» degen. Solay. Bizding tórimizde otyryp osynday sózge erik beredi. Osydan keyin sol kezdegi Qaraghandy oblysynyng әkimine hat jazdym. «Álihan Qaraghandy ónirining tumasy. Álihan Bókeyhanovtyng 140 jyldyghyna baylanysty ghylymy konferensiya ótkizeyik, qayratkerding qyzmeti turaly júrtqa aitayyq. Siz Qaraghandy memlekettik uniyversiytetining rektoratyna tapsyrma berseniz» dep. Oghan oblys әkimshiliginen tikeley jauap bolghan joq. Jauap E.Bóketov atyndaghy Qaraghandy memlekettik uniyversiytetining prorektorynan keldi. Onda «uniyversiytetting ghylymy konferensiyalar boyynsha jasalghan josparynda Bókeyhanovqa arnalghan konferensiya ótkizu qarastyrylmaghan, josparlanbaghan» depti. Mine, búghan ne dersiz?!

- Últ tarihyndaghy dara túlgha Álihan Bókeyhanovty ardaqtau barysyndaghy әreketimiz osynday bolsa, alashtyng basqa qayratkerleri turaly әngime qozghau artyq bolar?! Áytpese, tәuelsizdik ýshin basyn tikken ótken ghasyrdyng ózinde qanshama túlghalar  bar? Kerisinshe, elge beymәlim, kenestik iydeologiyanyng soyylyn soqqandar túghyrdan әli týse qoyghan joq...

- Almatyda әl-Faraby danghylynan joghary Baghanashyl degen shaghynaudan bar. Sol Baghanashylgha aparatyn kóshege kezinde F.Goloshekinning zorlyqshyl sayasatyna ashyq qoldau kórsetken, Smaghúl Sәduaqasovtyng tobymen «ayanbay» kýres jýrgizgen N.Syrghabekovtyng aty berilgen. Ol RSFSR Jogharghy Soty Qazaq bólimining tóraghasy qyzmetinde bolghan. S.Sәduaqasov, Y.Mústambaev, J.Súltanbekov siyaqty túlghalardy qudalaugha alghan qyzmetin aighaqtaytyn qújattar múraghattarda saqtauly. Solardyng birinde N.Syrghabekov Goloshekinge joldaghan úsynysynda «Búdan bylay Mústambaev bizding qatarymyzda bolugha tiyis emes..., sol siyaqty onyng iydeology  Sәduaqasov ta partiya mýshesi degen ataqty zansyz iyemdenip jýr, al shyn mәninde bizden (yaghny kommunisterden - avt.) ketken».

Osy mazmúndaghy basqa da qújattar barshylyq. Ókinishke qaray, býginge deyin Y.Mústambaev siyaqty kýresker túlghalardyng esimi kólenkede qalyp keledi.

- Qazaq últynyng ózine ghana tәn shekten tys keshirimshildigi, «ótken ótti» degen bolmysy tarihty tarazylauda da ziyanyn tiygizip otyrghan tәrizdi...

- Búl rette mynaday bir jaghdaygha kónil audarugha tura keledi. Bizding halyq HVIII ghasyrdan beri Resey imperiyasynyng qúramynda boldy. Qazaq qoghamyna búl memleketten biraz nәrse ótti. Qaysybirin ózimiz qabyl aldyq, qaysybirin bizge kýshpen qabyldatty... Mine, sol orys qoghamynan ýirengen bir әdetimiz - ol barlyq qoghamdyq mәselelerding sheshimin tek biylikten kýtu. Bәrin biylik sheshuge tiyis, al qogham biylik rúqsat bergen nәrseni ghana orynday alady. Múnday әdet halyqtyng shygharmashylyq, jasampazdyq qabiletin әlsiretpek, odan jetekshil tobyrdy qalyptastyrmaq.

Tarihy әdilettilikti qalpyna keltiru isinde qoghamnyng belsendiligi qajet-aq. Ol belsendilik, әriyne, qoghamdyq úiymdardyng qyzmeti arqyly kórinedi. Qazir qoghamda ýkimettik emes úiymdardy qoldau ýrdisi bar. Búl halyqtyng shygharmashylyq әreketine qoldau kórsetu.

Resmy oryndar kóshe attaryn belgileude, jalpy tarihy mәselelerde resmy emes qoghamdyq úiymdarmen kenesip, olardyng pikirin eskerip otyrugha mindetti. Ákimdikterding qúramynda onday qoghamdyq komissiyalar júmys isteydi, úiymdastyrylghan. Biraq olargha belsendilik jetpey jatatyny bar. Qyzmetine ómirlik ústanymy bar túlghaly azamattardy tartu kemshin týsip jatady.

- Álihan, Álimhan jәne taghy basqa da alash qayratkerlerin nasihattaudy keybireuler býgingi biyliktegilerge kólenke týsiredi dep oilamay ma?

- Men olay oilamaymyn. Bәlkim, onday ústanymdaghy kisiler de bar shyghar?! Biraq, mening týsinigimde búl jete týsinbeuden tuyp otyrghan jaghday. Búl túrghydan alghanda, ghalymdar tarapynan, ziyalylar tarapynan belsendilik joq dep aita almaymyn. Belsendilik bar. Jazushylarymyz da, ghalymdarymyz da aityp, jazyp kele jatyr. Áytse de, ol biylikke birde jetse, birde jetpeydi-au. Ótken jyly Petropavl qalasynda Soltýstik Qazaqstan oblysy әkimi Serik Bilәlovtyng qoldauymen Qyzyljar ónirindegi tarihy túlghalardyng ómir joly men qyzmetine arnalghan ghylymiy-praktikalyq konferensiya bolyp ótti. Almatydan, Astanadan jәne basqa qalalardan kelip biraz ghalymdar qatynasty. Sonda, mәselen, kezinde óz eline bilek sybanyp qyzmet jasaghan Ahmet Jantaliyn, Júmaghaly Tileuliyn, Esim Bayghaskiyn, Abdolla Baytasov jәne basqa osy ónirde tuyp ósken azamattar jóninde bayandamalar jasalyp, olardyng esimin el esinde saqtaugha baylanysty biraz úsynystar jasaldy. Sol aitylghan úsynystar jergilikti biylik jәne qoghamdyq úiymdar tarapynan pәrmendi qoldau tapsa jaqsy bolar edi.

Bizding qoghamda óz dәrejesinde qoyylyp, sheshimin tappay kele jatqan bir mәsele bar. Ol jergilikti jerlerdegi ólketanu isi. «Sen, óz ólkendi, óz auylyndy, óz qalandy bilesing be?» siyaqty mazmúndaghy audandyq, oblystyq, respublikalyq dengeydegi konkurstar ótkizilgeni abzal. Patriottyq, otanshylyq sana әrbir túlghanyng óz auylyn, eldi mekenin, qorshaghan ortasyn tanudan bastalady ghoy. Búl rette bastama jergilikti әkimshilik oryndarynda, mektep jәne basqa oqu oryndary újymdarynyng qolynda bolghany jón. Jergilikti biylik oryndary azdaghan qarjy kózderin tauyp búl sharuagha jergilikti mektep oqytushylaryn tarta alsa dúrys bolar edi. Mekteptegi tarih pәnining múghalimi sol eldi mekenning tarihyna, onyng jeke túlghalarynyng ómir jolyna qatysty materialdar jinap, al biolog maman sol ónirding ósimdikter әlemi jóninde bay materialdar jinastyryp, mektep janynan qyzghylyqty da tartymdy múrajay ashugha bolady ghoy, әriyne, bolady. Osy baghyttaghy belsendilik jetpey jatyr.

- Qalay degende de, «almas kezdik qyn týbinde jatpas» degendey, aqiqat týpting týbinde óz túghyryna qonyp, últ qayratkerleri turaly әdildik saltanat qúratyny anyq qoy...

- Ol sózsiz. Mysaly, Smaghúl Sәduaqasov siyaqty tarihy túlgha jóninde bir auyz sóz. Kezinde 1989 jyly partiya tarihyn zertteu institutyna qabyldandym. Sonda partiya múraghatynda Kazkraykom burosynyng materialdarymen júmys isteuge tura keldi. Ótken ghasyrdyng 20-jyldaryndaghy Goloshekin basqarghan tústa Sәduaqasovtyng izi sayrap jatyr. Arystannyng izindey jýrip ótken. Men tarihshy retinde kóp nәrseni tura týsinbeytindigime kózim jetti. Múraghat qújattary arqyly Smaghúl Sәduaqasovtyng túlghasymen keziktim. Sóitip, ol turaly maqalalar jaza bastadym. 1990 jyly «Egemen Qazaqstan» gazetining birneshe nómirinde jaryq kórdi. Qarasanyz, sol kezding ózi de qarapayym kezeng emes-tin. Partiyalyq iydeologiyanyng qúrsauynda, sonyng arnasynan shygha almay, әri-sәri bolyp jýrgen kezimiz. Sodan beri 20 jyl ótti. Qazir halyq Smaghúl Sәduaqasovty sol kezdegiden mýldem basqasha qabyldaydy. Halyqtyng tarihy sanasy da ózgeriske úshyrady. Qoghamdyq qúndylyqtar da ózgerdi. Tarihty basqasha týsinetin, basqasha qabyldaytyn jana buyn, úrpaq qalyptasyp keledi.

Al 1990 jyly Smaghúl Sәduaqasov turaly alghash jazghanymda qoghamnyng reaksiyasy basqa-tyn. Halyqtyng keybir bóligi oghan últshyl retinde, belgili dәrejede solshyl túlgha retinde qaraytyn. Al qazir Smaghúldy qogham otanshyl, janaotarshyl kenestik biylik jýiesine taysalmay qarsy shyqqan, sayasy ústanymy negizdi, últ taghdyryna baylanysty tura baghyt ústanghan túlgha retinde qabyldaydy. Últtyq qúndylyqtar ýshin kýresker túlghagha ainaldy. Qazirgi qoghamgha Smaghúl sonysymen baghaly. Sondyqtan tarih ilgeri jyljyghan sayyn últ qayratkerlerining qyzmeti óz ornyn tauyp qana qoymaydy, olardyng qyzmetining manyzy barghan sayyn aishyqtana týspek.

- Tarihshylar әr kezennin, zamannyng oqighalarmen órilgen derekterin zerdelep, el tarihyn býkpesiz bayandaytyny haq. El tarihynyng әr kezeninde keyingige qyzmeti ýlgi bolar túlghalar da az emes. Endeshe, sol túlghalardyng últtyq qúndylyqtardy qalyptastyrudaghy róli qanday?

- Siz әbden oryndy súraq qoyyp otyrsyz. Bizding elimizde qazirgi uaqytta «Mәdeny múra» baghdarlamasy jýrgizilude. Búl bizding tәuelsiz memleketimizding mәdeniyet salasynda atqaryp otyrghan zor keshendi qyzmeti. Otan, el tarihyna qatysty biraz júmystar atqaryldy. Endigi uaqytta osy baghdarlama ayasynda HH ghasyrdaghy sayasy repressiyalar qúrbany bolghan tarihy túlghalargha arnayy nazar audarylyp, týrli ghylymy jobalar iske asyrylsa әbden oryndy jәne óz uaqytynda atqarylghan júmys bolar edi. Men búl úsynysty repressiyagha qatysty múraghat qújattarymen jaqsy tanys maman retinde jasap otyrmyn. Eger qoghamdyq úiymdar tarapynan osynday úsynystar týsip, ony ýkimet qoldap jatsa, qane.

Osy rette bizding qoghamnyng ruhany tazalyghy ýshin qajet asa manyzdy bir mәsele úmytylyp qalmaghany jón. Ol ótken zamandarda biylik aldynda qazaq elining joghyn joqtap, sózin sóilegen orys jәne basqa últtardyng azamattary bolghan. Mәselen, Resey Memlekettik Dumasynyng deputattary Nikolay Lukich Skalozubov, Timofey Sedelinikov, memleket qayratkeri Orest Aveniyarovich Shkapskiy siyaqty túlghalardyng esimi el esinde saqtalugha әbden layyq. Olar jóninde kitaptar dayarlanyp, oqulyqtar men oqu qúraldarynda aitylghany oryndy bolmaq. N.L.Skalozubov ómirden qaytqanda kónil aitu jazghan Álekeng (Álihan Bókeyhanov) «Birigip is qylghan esil er Nikolay Lukich kezeging mezgilsiz jetip, ketkening de! Sen ketken song qazaq isining kóbi jetimsirer!» dep jazghany bar.

Ótken ghasyrdaghy bizding qogham jeke talantty túlghalargha bay bolghan. Olardyng óz ortasyna yqpaly da zor edi. Sonday-aq, bizding qoghamda jeke talantty túlghagha degen súranys ta, qúrmet te joghary bolatyn. Ókinishke qaray, maghan osy dәstýr sәl әlsirep qalghanday kórinedi. Ózin-ózi, óz qúndylyqtary men qasiyetterin baghalay almaghan el, tabighatyna jayt basqanyng qadir-qasiyetine eliktegish keledi. Alla múnday joldan saqtasyn.

- Tәuelsizdik alghanymyzgha 20 jyl bolsa da, osy uaqyt ishinde memlekettilikting irgesin nyghaytugha ýles qosqan túlghalarymyz da boldy ghoy. Býgingi úrpaq solardyng esimderin de jadyna toqyp ósui tiyis qoy?..

- Zadynda, kez kelgen memleket óz túlghalaryn qúrmetteu arqyly ózining iydeologiyalyq ústanymyn bekite týsedi. Tarihty halyq, onyng túlghaly azamattary jasaydy. Ótken tarih taghy jaqsy ister býginge jalghasyp, biz kesheden kelgen últtyq iygi qúndylyqtarymyzdy jas úrpaqqa bere alsaq, ómir sabaqtastyghy osy da.

Ángime tәuelsizdik mereytoyynyng tónireginde órbip otyrghandyqtan, býgingi zaman túlghalarynyng da enbegin layyqty baghalaghan abzal. Tәuelsizdik turaly zannyng qabyldanuy sәtinde arystanday arpalysqan Salyq Zimanov, Sherhan Múrtaza, Manash Qozybaev siyaqty túlghalardyng róli zor boldy. Ekinshi dýniyejýzilik soghysta qaharmandyq kórsetken Saghadat Núrmaghambetov qazaq armiyasyn qalyptastyrudyng da úiytqysyna ainaldy. Aytpaqshy, últy bólek bolsa da, qazaq tilining úpayyn týgendeuge janyn salghan Jogharghy Kenesting sol kezdegi deputaty bolghan Aleksandr Knyagininge qazaq júrty qashan da razy. El tәuelsizdigin nyghaytugha ózindik ýles qosqan sayasatker, memleketshil túlgha Altynbek Sәrsenbayúlynyng orny oisyrap túr býginde. Toqeteri, qazaq halqy qashanda túlghalargha kende bolmaghan. Býgingi bizding basty mindetimiz - solardy óz dengeyinde baghalay bilu. Tarihy túlghalaryn dәriptegen halyqtyng alar asuy da asqaq, tәuelsizdigi de bayandy bolmaqshy.

- Ángimenizge rahmet. Últ ýshin atqaryp jýrgen enbeginiz jemisti de jenisti bolsyn.

Ángimelesken   Ghabit MÝSIREP

«qogam.kz» cayty