Qazir 5-6 jyldyng jýzi boldy jaqyn dosym Birikken Arab elinde kәsipker bolyp jýr. Sharuasyn dóngeletip alghan.Arabtarmen de til tabysqan synayly. Meni de ótken jyly alyp ketip, qydyrtty. Kóp nәrseni kórsetti.

Aytayyn degenim, sol kezde qonaq ýide jatqanmyn.Birde mening bolkongha juyp ilip qoyghan kiyimim úshty kýili joghalyp ketti. Anau aitqandayda emes, bir kiyerler ghana. Dosym keldi. Mәn-jaydy bildi. Dereu qonaq ýiding diyrektoryn shaqyrtty. Qytay jigit eken.Bolghan oqighany aitty.Álgining týri búzylyp ketti. Jalma-jan mening qolymnan ústap alyp, birdenelerdi aityp, jalbarynyp bersin. Qysylghannan qara ter boldym. Jәne ynghaysyz jaghdaygha qaldym. Dosyma «qoy»desem qoyatyn emes. Oghan birdenelerdi aityp jatyr, aityp jatyr.
-Mynau senen keshirim súrap jatyr. Ne qalasa sony bereyin, tek múny qojayyn estimesin dep túr.
Kózildirikti qytay diyrektorda jan joq. Óte ayanyshty halde. Jalp-jalp etedi Múrnynyng úshy qara ter.

-Oybay qoy! Eshtenening qajeti joq. Qúryp ketsin. Keshirdim oibay dep men әlekke týstim. Basyn jerge iyip qytay túr, jylamsyrap .Ómirde onday taghzymdy kórmegen sorly basym, mening de kónilim bosap qoya berdi. Sóitip onan zorgha qútylghanym bar.

Múnyng mәnisin súraghanymda dosym:
-Búlardyng bәri kelimsekter, jaldanyp júmys istep, tabys tabugha kelgender. Búl jerding iyesi arabtar. Sondyqtan búlar tabystyng salyghyn, sosyn kelisim boyynsha tapqan paydasynyng belgili bir payyzyn tóleydi. Júmystarynan bir shy shyqpauy kerek.Eger júmys barysynda bir kemshilik ketip, bireuden shaghym týsse bitti dey ber. Jinaghan tergenin sypyryp alady da sol mezette úshaqqa biylet alyp mingizip jiberedi. Jәne ol endi qaytyp búl jaqty baspaydy.Esekke teris mingizip jibergen degen sol shyghar?

-Eshkim búl jerde ózinshe biylik qyla almaydy.Kelisilgen kelisim boyynsha, jergilikti elding zanymen ghana tirlik keshedi. Ony aitasyz, ýlken jolda arab kele jatqanda kelimsekter kóligin toqtady. Ol ótip ketkenshe qimyldamaydy.Basyn iyip túrady. Jolyn kesip onan ozyp kórsin, sol mezette sharuasy tynady.

-Kelimsekter men arabtardyng qúqyn dosymnan әri qaray órbite beruge bir týrli qoryqtym. Qatal eken, kelimsekterdi ayadym,men paqyr.Aytpaqshy keyin «joghalghan» kiyimderimdi tauyp aldym. Bir aghashtardyng arasynda jatyr. Jelmen úshyp týsken eken,-deydi Sapar degen tanysymyz bizben әngime barysynda.

-Arysqúm múnay kenishinde bizding bir aspazshy qyzgha qytay qol júmsady. Ózi ota jasatyp «bolinichnyidan» kelgen. Birshama jigit shydamay óre túrdyq.  Janjal tóbeleske úlasty. Birneshe qytay tayaq jedi. Qalagha kelip polisiyagha shaghymdandyq..Biylikterding esigin jaghaladyq . Aynalyp kelgende »júmystan ketesinder» dedi. Aldynda órikpip túrghandardyng ýni bәsendedi, ystyq demderi basyldy..Sonymen shyndyq izdegen qatarymyz seldirey bastaghasyn qoydyq. Bala-shagha bar degendey deydi qyzylordalyq Ashat.

IYә, arab pen qazaq tyng arasy aspanmen kóktey. Biraq Alla baylyqty ekeuine de ayamay bere salghan. Bireui sol baylyqty shashpay tókpey eline jaratsa, ekinshisi sol baylyqtyng kiltin ózgening qaltasyn salyp, qara altynnyng qaraqazanynyng qúlaghyn qytay men shýrshitke ústatyp, ózderi qaspaghyn qyryp, tayaghyn qosa jep jýr. Basqasyn bylay qoyghanda anasy ólip sony jerlep kelgen qazaqtyng ózin syltau tauyp júmystan shygharyp jiberedi. Óitkeni olar qara qazaqtyng ózin qara qazaq jek kóretindigin biledi. Qazaq ýkimetining ózi, óz halqyn qadirlemeytinin kórip otyr. Halqynyng mýdesin qorghap, solardyng múnyn joqtap, joghyn týgendeytin jogharghy Parlamenttegi deputattardyng jaghympaz, jaramsaq,oyynshyq quyrshaq ekendigin ózimiz bilgimiz kelmese de, ózge kelimsek jaqsy biledi. Eldi ótirik, jemqorlyq, kózboyaushylyq jaylaghandyghyn kórip otyr. "Jaman ýiding iyesin, qonaghy biyleydinin" keri.

Mәselen bir múnay kenishindegi seriktestikti әlbette qytay basqarady. Sol diyrektordyng aiyna alatyn jalaqysy 3millon tengeden joghary ,onyng orynbasary/ olda qytay /qolyna taza 2 millon 200myng tenge alsa , qazaqta ketken әkesining alty alasy bar ma? Sol ofiste 5 qytay 15 qazaq júmys isteydi.15 ining jalaqysy bir qytaydyng alatyn ailyghyna tatymaydy. Olardyng qúzyrynda taghy da Aqtóbe, Atyrau, Manghystau bólimsheleri bar. Shamamen 150-den 700 ge deyin júmysshylary bar.
Jәne jalaqy der uaqytynda shtattyq kestege say beriledi.Qyzmet kólikteri kompaniya esebinen. Basshylyqtyng әielderining jaghdayy da múnay kenishining esebinen jasalady. Ár ýsh ay sayyn eline úshady.1 ay demalady. Jyldyq demalys merzimi 3 ay deydi osy salada enbek etip, shyndyq ýshin shyryldap jýrgen azamat Qojahmet.

Jalpy aita bersen, jergilikti halyqqa esigi tars jabyq múnay kompaniyalary kelimsektering ashsa alaqanynda, júmsa júdyryghynda bolyp túr. Júmysshynyng jalaqysy joghary degende 130 myng tenge. Jyldyq syiaqyny biyldan bastap 30 myng tenge etipti. /Aydy aspangha shygharghanday!/ Óz elindegi mólshermen salystyrghanda qytaylyqtardyng Qazaqstanda alyp jýrgen jalaqylary týnde týsterine kirmeytin ailyq eken. Ony Qytaydyng әrbir túrghyny ýshin búl tek arman eken. Nege olar bizde sonday aqshany kýrep tauyp otyr? Artyqshylyghy nede? Sóitse olar ózge elde, eshqanday jaghdayy joq jerde, otbasynan alysta, ýiinen jyraqta júmys isteydi eken. Sol enbek sharttaryna oray, jalaqyny kelimsekterge oryp tóleytindigining mәnisi sonda eken. -2013 jyly Bas prokuraturagha 5 punkt boyynsha shaghym týsirgenbiz. Onyng ishinde zansyz viza, jasandy kelisim shart siyaqty bylyqbaylar kóp. Kóremiz, qalay bolaryn?,-deydi shaghymdanushy jaq..

Zany bar, biraq oryndalmaydy. Ýkimeti bar, biraq, ýni shyqpaytyn. Jogharghy palatasy bar, biraq pәrmensiz. Qalaulysy bar, biraq, halqyna qúlaq aspaytyn, qaptap jýrgen qytaygha taptalyp jatqan júrty bar Qazaqiyadan asqan memleket qayda bar eken?Aytpaqshy «qytaydyng әn úranyn «aytamyz» Týsinbesek te,bilmesek te,keudemizdi jýrekke taqap, әiteuir auyz jybyrlatamyz deydi múnay kenishindegi júmysshylar...

Jetker Jýsipting facebook paraqshasynan

Abai.kz