QR Ishki ister ministri
Erlan Túrghymbaevtyng nazaryna

Kesheden beri әleumettik jelide jartylay jalanash jas jigitting (ózge últ ókili) dombyrany sabalap mazaq etkeni azday, jerge úryp shaqqan viydeosy taralyp jatyr. Onyng ainalasynda dәl ózindey ýrpek bas ýrkerdey top ezuleri qúlaghyna jetip mәz bolyp túr. Áumeser jastardyng әreketi kórgen jannyng kýiinishin tudyryp, yzasyn qayraytynday. Ásirese, qara dombyrasyn qadir tútqan qazaqty ashulandyrghany sózsiz...

Qazaqstan Respublikasy Qylmystyq kodeksining 174-shi babynda әleumettik, últtyq, rulyq, diny arazdyqty qozdyrghandardy jauapqa tartu kózdelgen. Onda «azamattardyng últtyq ar-namysy men qadir-qasiyetine» qol súghugha bolmaytyny anyq jazylghan. Eger adam qandayda bir arazdyqty qozdyru ýshin әreket etse ya bolmasa sol әreketke shaqyrsa, onda ol atalghan bap boyynsha jauapqa tartylady. Zang solay deydi.

«Birligi jarasqan kópúltty memleket» degen әsireúrangha mastanghan qazaq biyligi joghardaghy bap boyynsha talay azamatty temir torgha toghytqany belgili. Maqúl, qylmys jasasa, zang boyynsha jazalanuy tiyis. Biraq zang bәrine ortaq. Qylmys jasaghandardyng bәri ortaq zanmen jazalanuy kerek. Ózgelerge «birligimiz jarasqanyn» bildiru ýshin memleket qúraushy últtyng mýddesin ayaqqa taptay beruge bolmaydy. Qazaq últynyng ar-namysyna tiyisse eldegi ózge diaspora ókilderi de qatang jazagha tartyluy kerek.

Mәselen, biz sóz etip otyrghan viydeodaghy jastardyng әreketi - últtyq arazdyqty qozdyru! Qansha jerden aqyly aghyp ketken әumeser adam bolsa da, qazaq halqy ýshin dombyranyng kiyeli dýnie ekenin biletini sózsiz. Qazaqstan azamaty retinde búny biluge mindetti, tipti. Sol ýshin búl jerde «bilmey qaldym» nemese «jastyqpen istedim» degen uәj búlardy aqtap ala almaydy.

Ekinshiden, oqighadaghy «bas qaharman» keyin «ol kezde ne istep, ne qoyghanymdy bilmeytin kýide edim» dep aqtalypty. Eldi arandatqan essizder «keshirimmen» qútylmauy kerek!

Endigi mәsele, dombyra búl eserlerding qolyna qaydan týsti? Dombyra tartyp, әn aitatyn adamdargha úqsamaydy. Búndaylardyng ýiining tórinde dombyra ilinip túruy tipten mýmkin emes. Endeshe, búlar kiyeli aspapty qasaqana alyp kelip, qorlaghan boluy mýmkin. Búny taza arandatu dep baghalaugha bolady.

Qazaqstannyng suyn iship, shóbin jep jýrgen son, qazaq últy ózining salt-dәstýrin qadirleytinin sózsiz biledi búlar. Dombyrany qasiyetti sanaytynyn da bes sausaghynday bilip túr. Ony qorlasa halyqtyng ashulanatynyn, namystanatynyn da biledi. Bile túra әdeyi osynday qadamgha baryp otyr. Maqsaty - arandatu, arazdyq tudyru. Biz osylay qabyldadyq.

Búlardyng әreketine ashulanghan halyq qazirding ózinde jalpy diasporagha qarata teris pikirler aituda. Tipti ashynghan júrt qarymta әreketterge baru turaly da sóz etken eken. Osydan baryp, eki últ arasyna arazdyq týsui ghajap emes. Ekinshiden, búl bassyzdyqqa namystanghan әldebir azamat myna әumeserlermen «jeke sóilesui» de mýmkin. Qysqasy, búl jigitter osy әreketimen arysyn aitqanda últaralyq alauyzdyqty qozdyryp, berisin aitqanda bireudi qylmysqa iytermelep otyr.

Biz kórgen beynejazbada bir emes birneshe jigit bar. Olardyng bireui dombyrany syndyrady, qalghany shattyqqa shomyp qarap túrady. Keyin tek dombyrany syndyrghan «bas keyipker» ghana keshirim súrap, ózgeleri ýnsiz qalghan eken. Bizding oiymyzsha, búl jetkiliksiz. Janaghy azamattardyng bәri zang boyynsha jauapqa tartyluy kerek. Qazaqstan azamaty óz әreketine Qazaqstan zany boyynsha jauap berui qajet!

Quanysh Qappas

Abai.kz