«Aq jol» Demokratiyalyq partiyasy QR Últtyq bankining 2020 jylghy 3 sәuirdegi bazalyq mólsherlemeni 12%-dan 9,5%-gha deyin tómendetu turaly sheshimin qoldaydy. Búl sheshim qazirgi daghdarys jaghdayynda elding әleumettik-ekonomikalyq ahualyna ong yqpal etedi dep sanaymyz.

Esterinizge sala keteyik, «Aq jol» Demokratiyalyq partiyasy osydan ýsh apta búryn, yaghny 2020 jylghy 11 nauryzdaghy deputattyq saualynda Últtyq bankting aldyndaghy, 10 nauryzdaghy bank mólsherlemesin 9,25%-dan  12%-gha deyin kýrt kóteru turaly sheshimin resmy syngha alghan edi. Biz búl sheshim- mólsherlemelerdi kóteru ekonomikanyng ósui kezinde qoldanylyp, al daghdarys kezinde kerisinshe, nesiyelerdi arzandatu turaly kontrsikldyq tәrtibine qayshy ekenin mәlimdeme jasaghan bolatynbyz. Damyghan elderding ortalyq bankteri kerisinshe tiyisti indikatorlardy edәuir tómendetkeni tegin emes, al, AQSh-tyng Federaldyq Rezervtik Qory ózining mólsherlemelerin tipti 0%-gha tómendetti.

Óz saualymyzda, biz sonday-aq QR Últtyq bankining mólsherlemelerdi kóterui jәne ekinshi dengeydegi bankterde nesiyeler boyynsha payyzdyng ósui otandyq óndiriske tiyimsiz ekenin  jәne Qazaqstan ishki naryghynyng importqa tәueldiligi kýsheyetinin aitqan bolatynbyz. «Aq jol» Demokratiyalyq partiyasy azyq-týlik pen jalpy halyqtyq tútynu tauarlaryn óndirushilerge arzan әri úzaqmerzimdi nesiyeler beruge, óndiristik emes jәne sybaylastyq kedergilerdi joqqa shygharugha shaqyrdy. Alghan soqqyny  beytaraptandyru ýshin bazalyq mólsherlemeni kem degende 5-7% deyin tómendetip, negizgi tauarlar óndirisin nesiyelendirudi jandandyru, tútynushylyq nesiyelerdi eki ese arzandatu, shaghyn jәne orta biznes júmysyn  jәne onyng qyzmetkerlerining kiristerin qamtamasyz etu qajet dep sanaymyz.

Sonymen birge, daghdarystyng bas kezinde bazalyq mólsherlemeni kóterude jiberilgen qatelikter jaghymsyz ekonomikalyq jәne әleumettik nәtiyjelerge soqtyrdy. Daghdarys bastalghan ótken aida birde-bir bank qiyn jaghdaygha úshyraghan azamattar men shaghyn jәne orta kәsipkerlikten tólem  óndiruden bas tartpady. Búl olardyng Últyq bankting bazalyq mólsherlemelerdi bastapqy kóteruin nesie sayasatyn qataytu belgisi dep qabyldaghanyn anghartady.

Qarjylyq naryqty retteu Agenttigining jaqynda qaryz alushylargha tipti eskerilmegen qiyndyqtar kezinde tek tótenshe jaghday kezinde tólemderdi keyinge qaldyru (qaryzdardy bankter talabymen keyinnen óteu arqyly) sheshimin keshiktirilgen jәne jetkiliksiz dep sanaymyz. Onda azamattar men kәsipkerlerding jappay zardap shekkeni eskerilmegen. Tótenshe jaghday últtyq dengeyinde engizildi, koronavirustyng oshaqtaryn shekteu men jongdaghy onyng tiyimdiligi kýmәnsiz. Degenmen, dәl osy jaghday ekonomikadaghy kýizeliske, sharuashylyq baylanystardyng ýziluine jәne ondaghan myng azamattardyng júmysynan aiyryluyna әkep soqty. Eger adamnyng aldynda otbasyn asyrau nemese bankke nesie tóleu tandauy túrsa, tandau qaysysy bolary aiqyn. Biraq sodan keyin myndaghan otbasylardyng jәne ekonomikagha qosqan ýlesi 29% -dan astam jәne júmyspen qamtugha 40% -dan asatyn shaghyn jәne orta biznesting ýlken bóligining joyylu qaupi bar. Memleket búnyng onnan bir bóligin de joghaltugha dayyn ba?

Sondyqtan, qiyn jaghdaygha tap bolghan qaryz alushylar ýshin tótenshe jaghdaylar kezinde nesie boyynsha tólemderdi tolyghymen alyp tastau sharalaryn әzirleu qajet. Agenttik búny uaqyt sozbay, kóp oilanbay bir ay búryn dereu jariyalauy kerek edi. Biz ekinshi dengeydegi jetekshi bankter Últtyq bankting bazalyq mólsherlemeni tómendetu turaly sheshiminen keyin, memleketting qatysuymen osynday sheshimder qabyldaugha dayyn ekendikterin mәlimdeui dúrys bolar dep sanaymyz. Búl әr bankting sózben emes, is jýzinde óz kliyentterine qoldau kórsetui bolatyn edi.

Dәl osynday  bastamalar kommunaldyq jәne basqa da monopolisterden de shyghu kerek. Áriyne, búl bankter men monopolister ýshin edәuir shyghyn bolatyny belgili. Biraq tarazynyng ekinshi jaghynda - on myndaghan otandastarymyzdyng joqshylyqqa úrynuy túr. Búl qazirgi әleumettik-ekonomikalyq jaghdaydyng basty mәselesi bolyp tabylatyn -qoghamnyng bay jәne kedey toptargha bólinuining nәtiyjesi.

Nesie jaghdaylarymen birge, jergilikti memlekettik organdardyng azamattargha memlekettik qoldaugha bólingen 42 500 tenge mólsherdegi tólemderdi, azyq-týlikke asa múqtaj kópbalaly analar, mýgedekter, qart adamdardy qamtamasyz etuge kesh qimylyn kórsetti. Áleumettik jelilerde azamattardyng narazylyghy, úzyn-sonar kezekke túruy men memlekettik qyzmetshilerding kýmiljitip aqtalulary turaly habarlamalar qaptap jýr. Daghdarys әleumettik qamtamasyz etu qyzmetterin, bilim beru, qarjy salalaryn sifrlandyru, shaghyn jәne orta biznesti qoldau jәne taghy basqa kóptegen milliardtar júmsalghan memlekettik baghdarlamalardy oryndauda ýlken  olqylyqtardyng bar ekenin  anyq kórsetti. Sheneunikterding aitqandaryna kerisinshe, әleumettik tólemderdi resimdeu ýshin resurstar birneshe kýn boyy kópshilik ýshin qol jetimsiz bolyp ketti. Ángime qújattardy toltyruda emes. Ár saghat qymbat bolghan daghdarys kezinde, burokratiyalyq jәne qatyp qalghan әdistemelerden arylu kerek. Adamdargha qysqa merzimde, birer saghat ishinde qarjylay kómek kórsetudi, ózderi jýre almaytyn, kezekke túra almaytyn adamdardyng bәrine ýnemi azyq-týlik taratudy qamtamasyz etu kerek. Alayaqtardy keyin de anyqtap, jazalaugha bolady; al múqtajdardyng tizimin әli sozbay dәiekteu, mysaly, bala kýtimi boyynsha demalysta AÁK almaytyn analardy qosu kerek siyaqty.

Qiynshyldyqtar tek birlikpen enseriledi. «Jalghyzdyng ýni shyqpas, jayaudyng shany shyqpas» degendey, dәl býgin halqymyz birge júdyryqtay júmylyp, Tótenshe jaghday jónindegi Memlekettik komissiya núsqaularyn, Ýkimet tapsyrmalaryn oryndauy kerek. Elimiz búl synaqty da  abyroymen ótip, al memlekettik organdar ózderine jýktelgen zor jauapkershilikti enseredi dep senemiz.

Biraq jaghday túraqtanghannan keyin naqty qaharmandardy - medisina men polisiya qyzmetkerlerin, volonterlerdi qúrmettep qana qoi azdyq etetini anyq. Bizge atqarghan júmystardy taldap, qatelikterden sabaq aluy jóninde ýlken júmys ótkizu qajet. Onyng ishinde, memlekettik basqaru jýiesining naqty tiyimdiligin baghalap, sayasy ózgerister, qogham men parlamenttik instituttardyng rólin kýsheytusiz bolmaytyny anyq. Sonyn ishinde - baylar men kedeylerding arasyndaghy әleumettik alshaqtyqty azaytu, әdiletti memleket pen adal ekonomikany qúru siyaqty basym mindetteri túr.

Abai.kz