Jýiedegi aqau tozyghy jetip shirigen kiyim sekildi әr jerden jyrtylyp jatyr. Bir jerin jamasa, ekinshi jeri tesilip shyghady. Jemqorlyq әbden jaylaghany sonshalyq keybir iri sheneunikter Arystaghy apatqa bólingen qarjygha deyin qol súqty. Kýnde bir sheneuninting paramen ústalghany jayly habargha tanqalmaytyn boldyq. Áriyne azghantay ailyghymen memlekettik qyzmetting otymen kirip, kýlimen shyghyp, janyn salyp júmys istep jýrgen kóptegen ary taza memleketshil, bilikti qyzmetkerler de jetkilikti. Olardyng bәrin birdey paraqor dep kinәlaghan әdiletsizdik dep oilaymyn.

Ekonomika tolyqtay múnay men shiykizatqa tәueldi. Múnaydyng baghasy týsken sayyn ystyghy kóterilgen nauqas adamday dollardyng da baghasy sharyqtap ketedi. Sottyng jaghdayy da mәlim. Million dollar para alyp ústalghan Niyler kózdi baqyraytyp qoyyp sot zalynan bosatylyp, tauyq úrlaghandar kópekórneu qamalyp jatyr. Halyq sot jýiesine mýlde senbeydi.

Million tengege "taghayyndalghan" deputattar da rúqsat shenberinde ghana sóz alyp, birdenkeni mingirlegeni bolmasa, eldik mәseleni kóterip, biyik minbeden biylikting qateligin kórsetip qatty sóilegenin kórgenimiz joq. Jarymaytyn ailyqqa júmys istep jýrgen múghalimge de, dәrigerge de renjy almaysyn. Qadiri ketken múghalimderding saylauda qanday sayqymazaqqa ainalghanyn kórdik. Kórdik te týnildik. Týnildik te olardy sonday jaghdaygha deyin týsirgen jýiege laghynet aittyq.

Demografiya kýirep túr. 30 jylda jaghdayy joq ózbek 59%, qyrghyz 43%, azerbayjan 37% ósse, qazaq nebәri 12% ghana ósken. Shanyraq qúrghan jastardyng 40% bir jylgha jetpey ajyrasyp otyr.

30 jylda azghantay halyqtyng baspana mәselesi tolyq sheshilgen joq. Elorda halqy әli kýnge deyin kómir jaghyp otyrsa da әlemge jasyl energiyany ýiretpek bolghan EXPO, LRT sekildi esh paydasy joq iri jobalargha, mәnsiz jiyndargha, toy-tomalaqqa shashylghan milliyardttaghan ysyrapty qysqartyp, ornyna halyqymyzdyn, kópbalaly otbasylardyn, múghalim, dәrigerlerimizding jaghdayyn jasap tastaugha bolar edi.

Últtyq iydeologiya mýldem joq. Qazaq tilining mýshkil jaghdayy taghy belgili. Mәjilis pen senat, ókimetimiz, barlyq memlekettik mekemeler, kópshilik qala halqy әli kýnge deyin oryssha shýldirleydi. Din salasy da onyp túrghany shamaly. Qazaqty jik-jikke bólgen týrli teris aghymdar ornyghyp aldy.
Jalpy ahualymyz osy. Osynday mýshkil jaghdayda biylik Qasym-Jomart Toqaevqa tiydi. Onda da qol-ayaghy matalghan biylik. 30 jyldyq siresken jýie, biylikting ainalasyna shoghyrlanghan oligarhtar әli de biylikti uysynan shygharghysy kelmeydi.

Otyz jylda qordalanghan býkil mýshkil mәsele, kýrmelgen kýrdeli problemalardyng barlyghy Toqaevtyng moynyna artyldy. Búl azday әlemdik pandemiyagha ainalghan koronavirus indeti de elimizge óz salmaghyn salyp, búryn-sondy bolmaghan auyr jaghdaygha, ekonomikalyq daghdarysqa tiredi.
Biraq osynday әlsiz pozisiyagha qaramastan memleket basshysy Q. Toqaevtyng ózgeriske, reformagha degen talpynysyn kórip otyrmyz.

Preziydentting Elbasygha jii jaltaqtauy kóp adamgha únamasa da, oghan mәjbýr ekenin, tolyqqandy biylikting әli qolyna tiymegenin halyq týsinip te, kórip te otyr.

Qazaqstanda kóterilis bolghan jaghdayda, elde haus oryn alatynyn boljau qiyn emes. Óitkeni búghan syrtqy faktorlar aralasady. Múnday kezde qazaqqa әli sinispegen, әsirese kórshi elmen qatysy bar ózge últtardyng qanday roli oinaytyndyghyn da topshylau qiyn emes. Tipti Reseyden әsker kirgizilui de mýmkin. Revolusiya bola qalghan jaghdayda, biylik tizgini halyqtyng qolyna qan tógissiz ótpeydi. Ayaghynda biylikke kim keletindigi de belgisiz. Naghyz layyq túlgha otyratyndyghyna da kepildik joq. Óitkeni eldi úiystyryp, artyna ertip alyp ketetin halyq qoldauyna ie sauatty oppozisiya joq.

Biz Qyrghyzstan da, Ukraina da emespiz. Asty da, ýsti de baylyqqa toly baytaq jer, az ghana halyqpyz. Týrli elderding mýddeleri toghysyp jatyr. Sondyqtan bizge revolusiya mýldem tiyimdi emes. Kerisinshe ziyan. Tәuelsizdigimizge qauip.

Endi ne isteymiz? Meninshe azamattyq qoghamdy barynsha oyatuymyz qajet. Arzan kýlki, qysyr әngime emes, halyqtyng sayasy sanasyn jetildirip, óz qúqyqtaryn talap etudi ýiretuimiz kerek.

Memleket basshysy Q. Toqaevtan uәde etken reformasyn tabandy talap etuge tiyispiz. Sonday-aq, onyng ong qadamdaryn qoldau arqyly biyligin kýsheytuimiz lәzim. Preziydent halyqtyng qoldauyn sezinip, biyligi kýsheygen sayyn eski jýie de әlsirep, yqpaly azaya beredi. Biylik birneshe jylda evolusiyalyq jolmen tolyqqandy qolyna ótedi. Ary qaray jana jýie qalyptasady. Bizding qazirgi tanda "bay talghaytyn" jaghdayymyz da, basqa tandaumyz da joq!

Preziydentting jyldar boyy osy jýiening ishinde jýrse de eshbir klangha kirmeui, jemqorlyqqa, esepsiz baylyqqa batpay ózin taza ústay bilui, oqyghan ziyalylghy, sayasatkerde boluy tiyis salqynqandylyghy Qazaq elin jaqsy ózgeriske jeteleydi dep ýmittenemin.

TәuelsIzdIgimizdi, tynyshtyghymyzdy saqtay otyryp, beybit jolmen jýieni ózgertuding basqa jolyn kórip túrghanym joq. Alla elimizge jar bolsyn!

Qayrat Joldybayúlynyng әleumettik jelidegi jazbasy

Abai.kz