Sol kýngi nóserdi aitsanshy! Ýndi kinosyndaghyday seldetti-au bir... 

Qyrkýiekting sony edi.  Auada kýzding salqyn demi bar. Suyq nóser shelektep tógip túr.  

Qaliybek Almaty-1 vokzalynan anasyn poyyzgha otyrghyzyp, auylgha shygharyp saldy. Jýrdek poyyz kesteden keshikpey jónelgen. Nóser basylar emes. Qolshatyryn myghym ústap, avtotúraqtaghy kóligine qaytyp keldi. Ýlken qara djipting jýrgizushi jaghyndaghy artqy esigin ashyp, qolshatyryn qapylysa býktep, edenge tastady. Osy mezette ghana bayqady, artqy oryndyqta ózining qayys portfeli jatyr eken. Baghana júmystan asyghyp kelip, anasyn ýiden alyp shyqqanda portfeli jayly úmytyp ketipti. «Ýige qaldyra salmaghan ekenmin-au» degen oy sanasyn syzyp ótti. Mashinany otaldyryp jatyp «Portfeliding ishinde ne bar edi?» dep, salghan zattaryn oisha týgendedi. Júmys qaghazdary ghoy. Aytpaqshy, qalanyng jogharghy jaghynan ýy salu ýshin janadan satyp alghan jer uchaskesining qújattary da bar. Býgin kýni boyy jýgirip, sol qújattardy tirketip, qolyna alghan. Ýige barghan song kelinshegine kórsetip, sýiinshi súramaq. Portfelide taghy eki qorap temeki bar edi. Týndeletip tuyndy jazghanda temeki tartpasa oiy sabaqtalmaydy, qoly jýrmeydi. Talay jyldan bergi әdeti. IYә, kensesining qasyndaghy dýkennen eki qorap temeki satyp alghan. Týnde tyng dýnie jazbaq. 

Búl avtotúraqtan qozghalghanda qara nóser tipti kýsheye týsken edi. Vokzaldyng aumaghynan shyghyp, Seyfullin danghylyna qaray búryla bergende kólik toqtatpaq bolyp, janúshyra qol kóterip túrghan jastardy bayqap qaldy. Bir jigit, ýsh qyz. Bәri qolshatyrsyz. Bәrining ýsti-basy malmanday. Qar astynda qalghan gýlding qauyzynday suyqtan býrisip túr. Jolgha qaray jantalasa úmtylady. Ózining balasymen qatar bәri. Jany ashyp ketti. «Mynalar auyryp qalar» dep oilady da jaqynday bere toqtady. Esikti júlqa tartyp ashqan múzday jastar ai-shay joq mashinanyng ishine kýmp berdi. Olarmen birge suyq janbyrdyng suy da sorghalay kirdi.

–  Salamatsyz ba, agha? Salamatsyz ba?- dep jamyrasty artqa otyrghan qyzdar.

– Assalaumaghaleykum!- dep aldynghy oryndyqqa jayghasqan jas jigit su-su qolyn úsyndy. Búl olardy óz balasynday kórip, әkelik peyilmen ashyla sóiledi:

– Áy, bәtshagharlar-au, qolshatyr qayda? Auyrasyndar ghoy, myna týrlerinmen. Qayda barasyndar? 

– Mýmkin bolsa, Seyfullina – Gogolyagha jetkizinizshi,- dedi jigit,- 500 tenge. Bola ma?

– Jaraydy, kórermiz. Otyrdyndar ma?

– Otyrdyq, jýre beriniz!- dedi arttaghy qyzdardyng bireui nәzik qana dauyspen.

– Peshti qosynyzshy, agha. Qatyp qaldyq,- dedi taghy biri nazdana. 

– Mine, mine! Qazir jylytamyz,- dep Qaliybek meyirlene sóiledi. Peshti qosyp, gazdy basty. Qara djip jolgha týsti. Jastar biraz jylynyp, es jighan song jón súrasty. Ýsh qyz JenPIY-ding studentteri eken. Olar bir qúrbysyn poyyzgha shygharyp salypty. Al Núrlan dep tanysqan myna bala qyzdardyng birining jigiti siyaqty. «Medisinalyq uniyversiytette oqimyn» dedi.

– Siz bolmaghanda tochno auyratyn edik. Sizge rahmet! - dedi Núrlan Qaliybekke bar denesimen búrylyp,-  Óziniz kim bolyp isteysiz?

– Men qarapayym jazushymyn. Anamdy auylgha shygharyp salyp edim.

– Jazushymyn deysiz be?- dep arttaghy qyzdar shu ete týsti. Ortadaghy qyz erkeley sóilep:

– Oi, aghay, men de jazushy bolghym kelgen. Biraq týk shyqpady,- dedi búrtiyp,- Mektepten jazatynmyn. Keyin qoydym. 

– Sender jassyndar ghoy. Talaptansang әli de birdene shyghar,- dedi Qaliybek qyzgha mandayshadaghy ainadan qarap. Ózi sýiriktey әdemi qyz eken,- Qay fakulitette oqisyndar?

– Pedagogika. Biyl bitiremiz.

– Bәring be? 

– IYә, bәrimiz bir topta oqimyz.

– Bes minutsyz ústaz ekensinder ghoy. Ómirde ústazdan asqan qúrmetti mamandyq bar dese senbeymin,- dedi Qaliybek sabyrly qalyppen, joldan kózin almay,- Mening bala kezgi armanym әdebiyet pәnining múghalimi bolu edi. Mektepte múghalim boludy armandaytynmyn. 

– Ómir degen qyzyq qoy,- dedi әdemi qyz ókingendey,- Mening jazushy bolghym keldi, al siz ústazdyqty armandapsyz... Adamnyng oilaghany bola bermeydi eken.

– Búny – jazmysh deydi . Jazmyshtan ozmysh joq,- dep Qaliybek tereng oidy qozghap kele jatty da,- Jaratushynyng degeni bolady, tek adam jaqsylyqqa úmtyluy, talap qyluy kerek,- dep qysqa qayyrdy.  

Mashinanyng ishine tamsana kóz jýgirtip otyrghan Núrlan sózge aralasyp:

–  Men mynaday mashinagha birinshi ret otyryp túrmyn. Qymbat shyghar, ә?-dep súrady.

– Árkimning tabysyna qaray ghoy,- dedi Qaliybek bayau ghana maqtanghanday bolmayyn dep,- Bireuge arzan, bireuge qymbat. Kimge qalay?

– Qymbat túrady búl,- dedi Núrlan alaqanymen paneldi sipap,- Búryn djipti kedenshiler ghana minetin shyghar deushi edim. Jazushylar da minedi eken ghoy. 

– Minse jazushy minsin,- dedi Qaliybek kýtpegen sózge qityghyp qalghanday,- Jazushy minse kóz mayyn tauysyp, adal enbek, manday terining aqysyna minedi. Al kedenshi degen kim? Shekarany mayshelpek qylyp jýrgender ghoy. Sening myna sózing qyzyq eken.  

–  Jazushy degen – adam janynyng injeneri. Ústaz da solay. Mening atam solay dep aitatyn,- dedi әdemi qyz Qaliybekti jaqtaghanday,- Búryn eng bay adamdar aqyndar men jazushylar bolghan. Solay emes pe, iyә, agha?

Qyzdyng sózi Qaliybekti tolqytyp jiberdi. 

– Sender bilmeysinder ghoy. Ol bir molshylyq zaman edi,- dedi qyzgha qarap  tereng kýrsinip,- Sening sózinning bәri ras. Kenestik kezende aqyn-jazushydan bay adam bolmady. Ol kezding ýkimeti oy enbegin qatty baghalaytyn. Ádebiyet pen ónerdi qadirleytin. Qalamaqyny ayamay beretin. Aqyn-jazushy óz tapqanymen bir әuletti asyray alatyn. Qazir qalamaqy da, ýkimetten qoldau da joq. Jazushy men aqynnyng abyroy-bedeli qalmady. Kóbi әupirimdep jan baghyp jýr. Sózding de qasiyeti qashyp ketti. 

– Qoyynyzshy, agha!- dedi Núrlan kýlimsirep,- Joq bolsa, djipti qaydan minip jýrsiz? Bar ghoy demek, bar!

– Qúdaydyng bergenine shýkir, kórsetkenine tәubә! Adamnyng bәri birdey emes. «Kәsip týbi nәsip» degen. Adalynan әreket jasasan, Alla bereketin beredi. Osy mashinagha otyrghanyma on bes jyl boldy. Talay jylghy tynymsyz enbegimizding arqasy búl,- dep Qaliybek sózin nyghyrlap qoydy.

– O-o! Ol kezde biz mektepke de barmaghan ekenbiz. Endi mine, uniyversiytet bitirip jatyrmyz. Keleshekte men de djip alghym keledi,- dedi Núrlan tamsanyp. Qaliybek oghan kózining qiyghymen qarady da, az-maz aghalyq aqylyn aityp qoyghysy keldi:

– Búiyrsa, alarsyn. Qúday soghan jetkizsin de. Qazirgi jastardyng bәri asyghys. Bәri birden bolsa deysinder. Ýi. Mashina. Áyel. Aqsha. Kózsiz kreditke batyp jatqan da jastar. Qit etse ata-anasyna, aghayyn-tumasyna salmaq salyp, nesie aldyrady. Artyn oilamaydy. Kredit degen nesibe emes, ol – nesiye. Qaryz. Qazaq atamyz «Qaryzyng barda malym bar deme» degen. Adamgha dýnie birden aspannan týspeydi, birtindep qúralady. Sony týsinseng jaman bolmaysyn.

Ángimening qyzyghyna kirip, aitqan jerge kelip qalghanyn bayqamay da qalypty. Kýzding kýni qysqa. Áp sәtte qalany qong qaranghylyq basqan. Keptelekte  kele jatqan kóp kólikting jaryghy ghana ainalada ne baryn anghartady. Nóserding sony mayda janbyrgha ainalyp, sebezgilep býrkip túr.

– Osy jerden toqtanyz!- dedi Núrlan. Ary-beri qozghalaqtap, tar shalbarynyng qaltasynan umajdalghan 500 tenge shygharyp Qaliybekke úsyna berdi. Búl Qaliybekting oiyna kirip te shyqpaghan. Birden Núrlannyng qolyn keri qaytardy:

–  Joq! Aqsha almaymyn! Ózdering jaratyndar. Sender suyqtap, auyryp qalmasyn dedim. Aqsha ózderine kerek bolady,- dep bәiek boldy.

– Oi, agha! Ynghaysyzdau bolghan joq pa? Sonsha jerden keldik qoy. 

– Sonsha jerden kelsek, birtalay әngime aittyq. Jol qysqarttyq. Tanystyq, bauyr taptyq degendey. Ózimizding qazaqtyng jetkinshekteri bolghan song nóserding astynda, suyqta qaldyrmayyn dep... Men osy kóshening bas jaghynda túramyn. Aman bolyndar! Jaqsy adam bolyndar!

Núrlan aqshasyn qaltasyna salyp, rizashylyq sezimmen Qaliybekting qolyn qysty:

– Onda jaqsy, agha! Rahmet sizge! Siz siyaqty aghalarymyz aman bolsyn!- dep mashinadan týsti de artta otyrghan qyzdardy birtindep sýiemeldep shyghara bastady.

– Aghay, sau bolynyz!

– Sau bolynyz! Kóp rahmet!- dep qyzdar da jamyrasa qoshtasty.

Qaliybekting kókiregin ózine degen rizashylyq sezim kernedi. Ózining sauapty isine shyn riza edi. Jan dýniyesi núrlanyp, әdemi kýy keshti. Bireuge istegen jaqsylyqtan asqan rahat bolmaytynyn ol búrynnan biletin. Ózining balasynday jastargha pana bolghanyn oilap, jol boyy kónili kóterinki boldy.

Zәulim ýiding astyndaghy parkingke kirgenshe onyng jany jadyrap keldi. Mashinany sóndirgen song ghana artqy oryndyqta jatqan managhy portfeli esine týsti. Jýregi zyrq ete qaldy. Esikti ashyp qarap edi, su bolghan potfeli edende túr eken. Ayaqtyng astynda qalyp, lay bolghan qolshatyr da jatyr. «Portfeliding baryn mýldem úmytyp ketippin ghoy. Álgi qyzdar ashyp qaramady ma eken?» degen suyq oy sanasyn qaryp ótti. Jalma-jan qolyna alghanda portfelining ashylghanyn bayqady. Áyteuir jer uchaskesining qújattary aman eken. Olar basqa qaltashagha auysypty. Eki qorap temeki joq. Temekini jymqyrypty. 

Osyny týisingende Qaliybekting aspandap kelgen kónili jerge soqqanday boldy. Kóz aldyna artta otyrghan qyzdardyng kәnigi úryday jantalasyp, nәzik sausaqtarymen portfeliding únghyl-shúnghylyn timiskilep jatqany elestep ketti. Núrlan bolsa mýlәiimsip, búny әdeyi әngimege ainaldyryp otyrypty. «Ne degen onbaghandar edi! Osynsha jaqsylyq istegen adamgha ittik jasaghandaryn qarashy. Al, portfelide aqsha bolsa ne bolar edi? Ony da jymqyratyn edi ghoy. Mynalaryng adam emes eken! Ertengi ústazdarmyz deydi». 

Qaliybekting jan dýniyesi astan-kesteng boldy. Mәsele eki qorap temekide emes edi. Ony qoyshy... Ol temekiden airylghanyna ókingen joq, erteng múghalim bolamyz dep otyrghan jastardyng osynday azghyndyqqa barghanyna kýiip-pisti. Olardyng әreketin terenirek oy eleginen ótkizip kórip edi, jany týrshikti. Ózine ózi kijinip: «Ýmit kýtken bolashaqtyng siqy osy ma? Atasyna nәlet!» dep ishtey kýbirley berdi. 

Temirghaly Kópbay

Abai.kz