Beysenbi, 10 Qazan 2024
2903 6 pikir 20 Sәuir, 2020 saghat 16:26

Sayasattanushy: Miting turaly qazaqstandyq zang - postkenestik kenistiktegi eng liyberaldy qújat bolyp shyqty

Sayasattanushy Janar Tólendinovanyng aituynsha, karantin men oqshaulanu rejiymine qaramastan, Parlament ózining zang shygharushylyq qyzmetin toqtatpaydy.

14 sәuirde Senatqa «Qazaqstan Respublikasynda beybit jiyndardy úiymdastyru jәne ótkizu tәrtibi turaly» zang jobasy úsynyldy. Janar Tólendinova atalmysh zang jobasynyng qanday erekshelikteri bar ekenin aityp berdi.

«Birinshiden, kópshilik zang jobasyn talqylaugha jәne әzirleuge óte belsendi qatysty. Qújat tújyrymdamasyn dayyndau kezeninde birneshe qalada, sonyng ishinde aqparat jәne qoghamdyq damu ministri Dәuren Abaevtyng qatysuymen birneshe qoghamdyq tyndau ótti. Ásirese, ministrding Almaty men Qaraghandydaghy azamattyq qogham ókilderimen kezdesuleri óte qyzyqty ótti. Zang jobasy sonymen qatar HAQ jәne Talda.kz internet-alandarynda, sonday-aq halyqaralyq úiymdardyng (EQYÚ, USAID, BÚÚ Adam qúqyqtary jónindegi Jogharghy Komissarynyng Kensesi) jәne Germaniya, Úlybritaniya, Niyderlandy jәne AQSh elshilikteri ókilderining qatysuymen talqylandy. «Mitingiler turaly» zang jobasyna qoghamnyng qyzyghushylyghy týsinikti. Búl - Últtyq qoghamdyq senim kenesi alanynda bastau alghan jәne Preziydent Q.K. Toqaev tarapynan qoldau tapqan sayasy reformalar toptamasyndaghy manyzdy sәtterding biri. Qújat «Halyq ýnine qúlaq asatyn memleket» tújyrymdamasyn jýzege asyrugha baghyttalghan», - deydi Janar Tólendinova.

Sonday-aq, zang jobasyn әzirleu jónindegi júmys tobyna qogham qayratkerleri, Últtyq qoghamdyq senim kenesining mýsheleri – Erlan Sairov, Marat Bashimov, Múrat Ábenov, Asylbek Qojahmetov, Múhtar Tayjan jәne basqalar kirgenin atap ótken jón.

Azamattyq qoghamnyng zang jobasyn jasau boyynsha júmystargha osynday keng kólemde qatysuy barynsha liyberaldy jәne progressivti qújat dayyndaugha mýmkindik berdi.

«Ekinshiden , zang jobasy boyynsha júmys karantin jәne oqshaulanudyng erekshe jaghdayynda jýrgizildi. Sonymen birge, júmys tobynyng qúramyna kirgen qogham belsendileri men sarapshylardyng pikiri boyynsha, onlayn-talqylaular zang shygharu júmystaryna tereng enudi qamtamasyz etuge mýmkindik berdi. Qazaqstan tarihynda alghash ret sifrlyq tehnologiyalardyng zannamalyq júmysta keninen qoldanyluy oryn alghan shyghar. Bolashaqta búl tәjiriybeni zang shygharushylyq ýrdiste qoldanghan jón. Zang jobasynyng manyzy men ózektiligi ony talqylau men qabyldaudyng karantinnen keyingi kezenge auystyrylmaghandyghymen týsindiredi, búl jaghdayda qújat ne kýzde, ne 2021 jyly ghana qabyldanatyn edi. Búl jaghdayda azamattyq qogham kýzgi sayasy mausymgha 1995 jylghy, barynsha eskirgen miting turaly zanmen keletin edi. Biraq osy jyldyng kýzinde sayasy kýshter parlamenttik saylau nauqanyna dayyndyqty tómen dengeyde bastaydy. «Mitingiler turaly» zang sayasy qoghamdyq kenistikti retteytin qújattardyng eng manyzdysy retinde jana jaghdaygha sәikes kelui kerek ekendigi de anyq», - dep atap ótti sayasattanushy.

Ýshinshiden , miting turaly qazaqstandyq zang postkenestik kenistiktegi eng liyberaldy bolyp shyqty. Eng aiqyn aiyrmashylyq – mitingter men beybit jiyndardy úiymdastyru (eskertu nemese rúqsat beru) qaghidattary jәne ótinimdi beru men qaraudyng songhy merzimi.

Senatqa engizilgen «Qazaqstan Respublikasyndaghy beybit jinalystardy úiymdastyru jәne ótkizu tәrtibi turaly» zang jobasynda mitingilerdi úiymdastyrudyng eskertu qaghidaty belgilendi jәne habarlama is-sharany ótkizuden 5 júmys kýni búryn úsynyluy kerek.

Spiykerding aituynsha, Reseyde de eskertu qaghidaty bar, alayda mitingke qatysu turaly ótinish «kópshilikke arnalghan is-shara ótetin kýnge deyin 15-ten erte emes jәne 10 kýnnen keshiktirilmey berilui kerek».

Qyrghyzstanda – eskertu qaghidaty, ótinish beru merzimi « kýntizbelik 12 kýnnen keshiktirilmeydi».

Ózbekstanda «Azamattardyng mitingileri, jiyndary jәne demonstrasiyalary turaly» zany alghash ret әzirlenip, ótken jazda talqylaugha shygharyldy, onyng normalary mitingilerdi úiymdastyrudyng rúqsat etilgen qaghidatyn qarastyrady, al ótinish is-sharadan 30 kýn búryn berilui kerek.

«Sonymen qatar, jogharyda atalghan elderding eshqaysysynyng miting turaly zannamasynda Qazaqstan zanynyng 3-babynda bekitilgen (beybit jiyndardy úiymdastyru jәne ótkizu prinsipteri bóliminde) «beybit jiyndardy ótkizu paydasyna prezumpsiya» degen úghym joq. Beybit jiyndardy ótkizu paydasyna prezumpsiya – 2007 jyly EQYÚ DIAQB-nyng Sarapshylar kenesi dayyndaghan «Beybit jinalystar bostandyghy turaly núsqaulyq» qújatta kórsetilgen alty (olardyng qataryndaghy birinshisi) qaghidattyng biri. Búl qaghidatty bekitu beybit jinalystar ótkizu bostandyghy qúqyghy adamnyng negizgi qúqyqtarynyng biri bolghandyqtan, ony iske asyru mýmkindiginshe rettelmesten qamtamasyz etilui kerek», - deydi Janat Tólendinova.

«Zanda tikeley tyiym salynbaghan kez kelgen nәrseni rúqsat etilgen dep sanaghan jón, al jiyngha qatysqysy keletinder ony ótkizuge rúqsat aluy kerek emes. Zanda jiyndar bostandyghy paydasyna prezumpsiyany anyq jәne birjaqty belgilenu kerek» delingen EQYÚ / DIAQB qújatynda.

Búl qaghidattyng mitingiler turaly qazaqstandyq zannamada bekitilgeni onyng progressivti sipaty turaly aitugha mýmkindik beredi. Qazirgi uaqytta elding zang shygharushy organynyng júmys toptarynda «Sayasy partiyalar turaly» jәne «Qazaqstan Respublikasyndaghy saylau turaly» zandaryna týzetuler (partiyany tirkeuding sandyq shegin azaytu jәne partiyadaghy әielder men jastargha kvotalar belgileu bóliginde), sonday-aq «Parlamenttik oppozisiya turaly» zang jobalary talqylanyp jatyr.

Búl zannamalyq qújattar «Mitingter turaly» zanmen birge Qazaqstandaghy qoghamdyq-sayasy kenistikti qayta qúrugha, partiyalar arasyndaghy bәsekelestikti arttyrugha, sonday-aq saylanghan organdargha jan-jaqty, tengerimdi sipat beruge mýmkindik beredi.

Abai.kz

6 pikir