ساياساتتانۋشى جانار تولەندينوۆانىڭ ايتۋىنشا، كارانتين مەن وقشاۋلانۋ رەجيمىنە قاراماستان، پارلامەنت ءوزىنىڭ زاڭ شىعارۋشىلىق قىزمەتىن توقتاتپايدى.

14 ساۋىردە سەناتقا «قازاقستان رەسپۋبليكاسىندا بەيبىت جيىنداردى ۇيىمداستىرۋ جانە وتكىزۋ ءتارتىبى تۋرالى» زاڭ جوباسى ۇسىنىلدى. جانار تولەندينوۆا اتالمىش زاڭ جوباسىنىڭ قانداي ەرەكشەلىكتەرى بار ەكەنىن ايتىپ بەردى.

«بىرىنشىدەن، كوپشىلىك زاڭ جوباسىن تالقىلاۋعا جانە ازىرلەۋگە وتە بەلسەندى قاتىستى. قۇجات تۇجىرىمداماسىن دايىنداۋ كەزەڭىندە بىرنەشە قالادا، سونىڭ ىشىندە اقپارات جانە قوعامدىق دامۋ ءمينيسترى داۋرەن اباەۆتىڭ قاتىسۋىمەن بىرنەشە قوعامدىق تىڭداۋ ءوتتى. اسىرەسە، ءمينيستردىڭ الماتى مەن قاراعاندىداعى ازاماتتىق قوعام وكىلدەرىمەن كەزدەسۋلەرى وتە قىزىقتى ءوتتى. زاڭ جوباسى سونىمەن قاتار HAQ جانە Talda.kz ينتەرنەت-الاڭدارىندا، سونداي-اق حالىقارالىق ۇيىمداردىڭ (ەقىۇ، USAID, بۇۇ ادام قۇقىقتارى جونىندەگى جوعارعى كوميسسارىنىڭ كەڭسەسى) جانە گەرمانيا، ۇلىبريتانيا، نيدەرلاندى جانە اقش ەلشىلىكتەرى وكىلدەرىنىڭ قاتىسۋىمەن تالقىلاندى. «ميتينگىلەر تۋرالى» زاڭ جوباسىنا قوعامنىڭ قىزىعۋشىلىعى تۇسىنىكتى. بۇل - ۇلتتىق قوعامدىق سەنىم كەڭەسى الاڭىندا باستاۋ العان جانە پرەزيدەنت ق.ك. توقاەۆ تاراپىنان قولداۋ تاپقان ساياسي رەفورمالار توپتاماسىنداعى ماڭىزدى ساتتەردىڭ ءبىرى. قۇجات «حالىق ۇنىنە قۇلاق اساتىن مەملەكەت» تۇجىرىمداماسىن جۇزەگە اسىرۋعا باعىتتالعان»، - دەيدى جانار تولەندينوۆا.

سونداي-اق، زاڭ جوباسىن ازىرلەۋ جونىندەگى جۇمىس توبىنا قوعام قايراتكەرلەرى، ۇلتتىق قوعامدىق سەنىم كەڭەسىنىڭ مۇشەلەرى – ەرلان سايروۆ، مارات باشيموۆ، مۇرات ابەنوۆ، اسىلبەك قوجاحمەتوۆ، مۇحتار تايجان جانە باسقالار كىرگەنىن اتاپ وتكەن ءجون.

ازاماتتىق قوعامنىڭ زاڭ جوباسىن جاساۋ بويىنشا جۇمىستارعا وسىنداي كەڭ كولەمدە قاتىسۋى بارىنشا ليبەرالدى جانە پروگرەسسيۆتى قۇجات دايىنداۋعا مۇمكىندىك بەردى.

«ەكىنشىدەن ، زاڭ جوباسى بويىنشا جۇمىس كارانتين جانە وقشاۋلانۋدىڭ ەرەكشە جاعدايىندا جۇرگىزىلدى. سونىمەن بىرگە، جۇمىس توبىنىڭ قۇرامىنا كىرگەن قوعام بەلسەندىلەرى مەن ساراپشىلاردىڭ پىكىرى بويىنشا، ونلاين-تالقىلاۋلار زاڭ شىعارۋ جۇمىستارىنا تەرەڭ ەنۋدى قامتاماسىز ەتۋگە مۇمكىندىك بەردى. قازاقستان تاريحىندا العاش رەت تسيفرلىق تەحنولوگيالاردىڭ زاڭنامالىق جۇمىستا كەڭىنەن قولدانىلۋى ورىن العان شىعار. بولاشاقتا بۇل تاجىريبەنى زاڭ شىعارۋشىلىق ۇردىستە قولدانعان ءجون. زاڭ جوباسىنىڭ ماڭىزى مەن وزەكتىلىگى ونى تالقىلاۋ مەن قابىلداۋدىڭ كارانتيننەن كەيىنگى كەزەڭگە اۋىستىرىلماعاندىعىمەن تۇسىندىرەدى، بۇل جاعدايدا قۇجات نە كۇزدە، نە 2021 جىلى عانا قابىلداناتىن ەدى. بۇل جاعدايدا ازاماتتىق قوعام كۇزگى ساياسي ماۋسىمعا 1995 جىلعى، بارىنشا ەسكىرگەن ميتينگ تۋرالى زاڭمەن كەلەتىن ەدى. بىراق وسى جىلدىڭ كۇزىندە ساياسي كۇشتەر پارلامەنتتىك سايلاۋ ناۋقانىنا دايىندىقتى تومەن دەڭگەيدە باستايدى. «ميتينگىلەر تۋرالى» زاڭ ساياسي قوعامدىق كەڭىستىكتى رەتتەيتىن قۇجاتتاردىڭ ەڭ ماڭىزدىسى رەتىندە جاڭا جاعدايعا سايكەس كەلۋى كەرەك ەكەندىگى دە انىق»، - دەپ اتاپ ءوتتى ساياساتتانۋشى.

ۇشىنشىدەن ، ميتينگ تۋرالى قازاقستاندىق زاڭ پوستكەڭەستىك كەڭىستىكتەگى ەڭ ليبەرالدى بولىپ شىقتى. ەڭ ايقىن ايىرماشىلىق – ميتينگتەر مەن بەيبىت جيىنداردى ۇيىمداستىرۋ (ەسكەرتۋ نەمەسە رۇقسات بەرۋ) قاعيداتتارى جانە ءوتىنىمدى بەرۋ مەن قاراۋدىڭ سوڭعى مەرزىمى.

سەناتقا ەنگىزىلگەن «قازاقستان رەسپۋبليكاسىنداعى بەيبىت جينالىستاردى ۇيىمداستىرۋ جانە وتكىزۋ ءتارتىبى تۋرالى» زاڭ جوباسىندا ميتينگىلەردى ۇيىمداستىرۋدىڭ ەسكەرتۋ قاعيداتى بەلگىلەندى جانە حابارلاما ءىس-شارانى وتكىزۋدەن 5 جۇمىس كۇنى بۇرىن ۇسىنىلۋى كەرەك.

سپيكەردىڭ ايتۋىنشا، رەسەيدە دە ەسكەرتۋ قاعيداتى بار، الايدا ميتينگكە قاتىسۋ تۋرالى ءوتىنىش «كوپشىلىككە ارنالعان ءىس-شارا وتەتىن كۇنگە دەيىن 15-تەن ەرتە ەمەس جانە 10 كۇننەن كەشىكتىرىلمەي بەرىلۋى كەرەك».

قىرعىزستاندا – ەسكەرتۋ قاعيداتى، ءوتىنىش بەرۋ مەرزىمى « كۇنتىزبەلىك 12 كۇننەن كەشىكتىرىلمەيدى».

وزبەكستاندا «ازاماتتاردىڭ ميتينگىلەرى، جيىندارى جانە دەمونستراتسيالارى تۋرالى» زاڭى العاش رەت ازىرلەنىپ، وتكەن جازدا تالقىلاۋعا شىعارىلدى، ونىڭ نورمالارى ميتينگىلەردى ۇيىمداستىرۋدىڭ رۇقسات ەتىلگەن قاعيداتىن قاراستىرادى، ال ءوتىنىش ءىس-شارادان 30 كۇن بۇرىن بەرىلۋى كەرەك.

«سونىمەن قاتار، جوعارىدا اتالعان ەلدەردىڭ ەشقايسىسىنىڭ ميتينگ تۋرالى زاڭناماسىندا قازاقستان زاڭىنىڭ 3-بابىندا بەكىتىلگەن (بەيبىت جيىنداردى ۇيىمداستىرۋ جانە وتكىزۋ پرينتسيپتەرى بولىمىندە) «بەيبىت جيىنداردى وتكىزۋ پايداسىنا پرەزۋمپتسيا» دەگەن ۇعىم جوق. بەيبىت جيىنداردى وتكىزۋ پايداسىنا پرەزۋمپتسيا – 2007 جىلى ەقىۇ دياقب-نىڭ ساراپشىلار كەڭەسى دايىنداعان «بەيبىت جينالىستار بوستاندىعى تۋرالى نۇسقاۋلىق» قۇجاتتا كورسەتىلگەن التى (ولاردىڭ قاتارىنداعى ءبىرىنشىسى) قاعيداتتىڭ ءبىرى. بۇل قاعيداتتى بەكىتۋ بەيبىت جينالىستار وتكىزۋ بوستاندىعى قۇقىعى ادامنىڭ نەگىزگى قۇقىقتارىنىڭ ءبىرى بولعاندىقتان، ونى ىسكە اسىرۋ مۇمكىندىگىنشە رەتتەلمەستەن قامتاماسىز ەتىلۋى كەرەك»، - دەيدى جانات تولەندينوۆا.

«زاڭدا تىكەلەي تىيىم سالىنباعان كەز كەلگەن نارسەنى رۇقسات ەتىلگەن دەپ ساناعان ءجون، ال جيىنعا قاتىسقىسى كەلەتىندەر ونى وتكىزۋگە رۇقسات الۋى كەرەك ەمەس. زاڭدا جيىندار بوستاندىعى پايداسىنا پرەزۋمپتسيانى انىق جانە بىرجاقتى بەلگىلەنۋ كەرەك» دەلىنگەن ەقىۇ / دياقب قۇجاتىندا.

بۇل قاعيداتتىڭ ميتينگىلەر تۋرالى قازاقستاندىق زاڭنامادا بەكىتىلگەنى ونىڭ پروگرەسسيۆتى سيپاتى تۋرالى ايتۋعا مۇمكىندىك بەرەدى. قازىرگى ۋاقىتتا ەلدىڭ زاڭ شىعارۋشى ورگانىنىڭ جۇمىس توپتارىندا «ساياسي پارتيالار تۋرالى» جانە «قازاقستان رەسپۋبليكاسىنداعى سايلاۋ تۋرالى» زاڭدارىنا تۇزەتۋلەر (پارتيانى تىركەۋدىڭ ساندىق شەگىن ازايتۋ جانە پارتياداعى ايەلدەر مەن جاستارعا كۆوتالار بەلگىلەۋ بولىگىندە), سونداي-اق «پارلامەنتتىك وپپوزيتسيا تۋرالى» زاڭ جوبالارى تالقىلانىپ جاتىر.

بۇل زاڭنامالىق قۇجاتتار «ميتينگتەر تۋرالى» زاڭمەن بىرگە قازاقستانداعى قوعامدىق-ساياسي كەڭىستىكتى قايتا قۇرۋعا، پارتيالار اراسىنداعى باسەكەلەستىكتى ارتتىرۋعا، سونداي-اق سايلانعان ورگاندارعا جان-جاقتى، تەڭگەرىمدى سيپات بەرۋگە مۇمكىندىك بەرەدى.

Abai.kz