Elimizde indettiler sany 2300-den asty. 24 adam qaytys boldy. Býgingi, qazirgi derek. Ókinishtisi, kýn batqanda búl sandar taghy ózgeredi. Óitkeni, Ýkimetting «algoritiymi» solay bop túr.

Qauipti virustyng qarqyny qatty. Biylik jaqtaghy boljaghyshtar 4 myngha jetpey toqtamaydy dedi. Indetting betin qaytaru ýshin kýn demey, týn demey kýreste jýrgen dәrigerlerge, medisina qyzmetkerlerine qúrmet te, qamqorlyq ta artty. Preziydent pәrmen berip, ýsteme jalaqy tólenetin boldy. Múny bilesizder...

Qazir elding kýni epiydemiologtargha qarap túrghany belgili. Bizde ghana emes, býkil әlemde! Álginde, Mәjilis deputaty, «Aq jol» fraksiyasynyng jetekshisi Azat Peruashev elimizde songhy 15 jylda epiydemiologtar dayarlanbaytynyn aityp, dabyl qaqty. Ýkimet basshysy Asqar Maminning atyna deputattyq saual joldap, epiydemiolog mamandyghyn qayta qúrudy talap qyldy.  Ol 22 sәuir kýni «Abai.kz» portalynda jariyalandy.

Peruashevtyng talaby:

- Qaraghandy memlekettik medisina akademiyasy nemese Batys Qazaqstan medisina uniyversiyteti (búryn sәikes fakulitetter bolghan) bazalary janynda mamandandyrylghan Epiydemiologiyalyq ortalyq (institut) qúru;

- medisinalyq joghary oqu oryndarynda «epiydemiologiya» mamandyghyn qalpyna keltiru, oqu baghdarlamalary men biliktilik talaptaryn bekitu;

- jana oqu jylynan bastap atalghan mamandyq boyynsha abituriyentter ýshin qosymsha granttar, onyng ishinde «Bolashaq» halyqaralyq baghdarlamasy boyynsha shet elderde oqu granttaryn bólu;

- jergilikti jerlerde epiydemiologiyalyq ahualdy baqylau ýshin medisinalyq mamandardyng qajettiligi ýshin qayta dayarlau;

- Tauarlar men qyzmetter qauipsizdigi Komiyteti qyzmetkerleri ýshin medisina qyzmetkerlerining beyindik dengeyinde sanitarlyq-epiydemiologiyalyq mindetti biliktilik talaptaryn engizu...

Esmaghambetova: 800 epiydemiolog jetpeydi

Azat Peruashev bastaghan «Aq jol» deputattarynyng búl talaptary bizde ghana emes, birqatar BAQ-ta jariyalandy. Qogham talqysyna týsti. Júrt pikir bildirdi. Ángime ministrlikke deyin jetti.

Sol 22 sәuir kýni elimizding Bas sanitary Ayjan Esmaghambetova qazir epiydemiologtardyng jetispey jatqanyn aitty.

«16 mynday medqyzmetker koronavirus infeksiyasymen kýreske júmyldyrylghan. Epiydemiologtar jetispey jatyr. Olar koronavirus infeksiyasyn zertteumen ainalysatyn adamdar. Jalpy 800 epiydemiolog jetpeydi», - dedi Esmaghambetova.

Qazirgi uaqta elimizde úzyn-yrghasy 250 myng medisinalyq qyzmetker bar eken. Onyng 72 myny dәriger. Jalpy Densaulyq saqtau jýiesine 4 myng adam kerek. Koronaviruspen kýreske bas-ayaghy 16 myng medqyzmetker júmyldyrylghan. Taghy 800 epiydemiolog jetispeydi.

Birtanov: 300 mamandy qayta dayarlaymyz

Odan 23 sәuirge óttik. Elimizde epiydemiologiyalyq qyzmet boyynsha 300 mamandy qayta dayarlap shyghatyn boldy. Jәne 9 myng medqyzmetkerding biliktiligin arttyru josparlanghan. Ol ýshin bakalavrdy bitirgen medisinalyq oqu oryndarynyng studentterin epiydemiolog jәne gigiyenis mamandyqtary boyynsha qayta oqytady. Búl turaly Densaulyq saqtau ministr Eljan Birtanov aitty.

Mamandar jetispey jatqanyn moyyndap sóilep, qysqa jәne orta merzimdik jospar әzirlenetinin, bakalavrda oqyp jatqan 120 studentti sanitar (epiydemiolog) jәne gigiyenist mamandyqtary boyynsha qosymsha saghat bólip, qayta oqytu kerektigin aitty. Maman dayarlau isin qayta reformalau turaly JOO rektorlarymen onlayn kenes ótkizdi. Búl turaly QR DSM-nyng «Facebook-taghy» resmy paraqshasynda jariyalandy.

Deputattar aitqan aqpardy ministrliktegiler de rastay sóilep, epiydemiologtardyng jetpey jatqany, qysqa jәne orta merzimdi kurstardan song atalghan mamandyq iyeleri dayarlanatyny aitylghanda, «Ayqyn» gәzetinde Ayzat Aydarqyzy deytin әriptesimiz «Deputattyng aitqany - jalghan», depti.

«Peruashevting Mәjilistegi mәlimdemesi eldi eleng etkizdi. Epiydemiolog mamandar dayarlaudy 15 jyl búryn toqtatqan. Shynymen solay ma?», dep saual qoyyp, Astana medisinalyq uniyversiytetining baspasóz ortalyghynyng basshysy Dinara Qojahmetovanyn pikirin jariyalapty. Sóitip, «ótirik pen rasty» anyqtaghan bopty. Demek, saraptama qylghan. Shyntuaytyna kelgende, Ayzat Aydarqyzynyng aqparatyn saraptama deuge kelmeydi. Áytpese, baspasóz hatshysynyng pikirin bir berip, artynan pikirdegi әngimeni qaytalap aityp beru - saraptamalyqqa jatpaydy, ras. Sondyqtan, ony gәzettegi pikir dep esepteyik. Al pikirge әrkim qúqyly!

Sóitip, Qojahmetova hanym býidepti: «Songhy 13-15 jylda uniy­versiytet epiydemiolog dәriger­lerdi dayyndamady degen pikir jalghan. Qazir búl mamandyq «Qoghamdyq densaulyq saqtau» dep atalady. Biz atalghan mamandyqpen jylyna 70 studentti dayarlaymyz. Qazaqstan boyynsha shamamen 400 týlek «Qoghamdyq densaulyq saqtau» mamandyghyn bitiredi. Ayta keterligi, epiydemiologiya medisinalyq uniyversiytettegi barlyq mamandyqta oqytylady. Mәselen, 2 kursta olar gigiyena kursyn ótedi. 3 kursta da epiy­de­miologiya turaly bilimin shyn­daydy».

«Ayqyn» gәzetindegi maqaladaghy spiyker Dinara Qojahmetovanyng aituynsha, bilim jýiesi europalyq standartqa kóshken. Soghan baylanysty epiy­de­miologiya mamandyghynyng auqymyn keneytip «Qoghamdyq densaulyq saqtau» fakuliteti bolyp ashylghan. Al búl fakulitetti bitirgender epiydemiolog, tauar­lar men qyzmetterding sapasy men qauipsizdigin baqylau departa­mentinde jәne densaulyq saqtau menedjeri bolyp júmys istey alady.

Endi Dinara Qojahmetovanyng pikirin taldap kórelik. Aynalyp kelgende, naqty epiydemiologiya mamandyghy joq. Joq emes-au, bar. Biraq, ol pәn ghana. Janaghy «Qoghamdyq densaulyq saqtau» degen fakulitetting ishinde oqytylatyn pәn. Studentter 2 kursta «gigiyena» degen sabaq oqysa, 3 kursta «epiydemiologiya» degen sabaq oqidy. Yaghni, 1-2 kurstarda oqytylatyn «sosiologiya», «psihologiya» t.b. sekildi bir pәn. Al mamandyq she? Ángime mamandyq turaly bolyp otyrghan joq pa?

Janaghy «Ayqynnyn» aqpary: Asfendiyarov atyndaghy Qazaq Últtyq medisinalyq uniyversiytetinde epiydemiologiya fakuliteti joq. «Sanitarlyq gigiyena» jәne «Mediko-profilaktikalyq is» degen fakulttterter bolghan. Biraq, 2017 jyly europalyq standartqa sәikestendirilip - «Qoghamdyq densaulyq saqtau» mamandyghy bolyp ózgergen. «Búl mamandyqty bitirgender epiy­de­miolog, nutrisiolog dәri­ger atanady jәne sanitarlyq epiydemiologiyalyq ortalyqtarda júmys isteydi», depti.

Al Azat Peruashev búghan deyin: «Medisinalyq joghary oqu oryndarynyng 2005-2007 jyldargha deyin júmys istep kelgen sanitarlyq – epiydemiologiyalyq fakulitetteri emdeu fakulitetteri men jalpy medisina fakulitetine biriktirildi. Sodan beri medisinalyq joghary oqu oryndarynda «Epiydemiologiya» mamandyghy joq, olardyng biliktilik talaptary da joyyldy.

Býgingi tanda epiydemiologiya salasynyng songhy mamandary tauarlar men qyzmet kórsetu sapasy men qauipsizdigin baqylau organdarynda, nemese jeke menshik salada júmys isteydi. Olar zeynetke ketken song olardyng oryndaryn, qazirgi qoghamdyq densaulyq saqtau salasynyng úiymdastyrushylary, yaghni, menedjerler men zangerler basady», - degen bolatyn.

Qazir elimizde 1,5 mynnan asa epiydemiolog bar. Olardyng tek 696-sy epiydemiolog-dәriger eken. Bas sanitar jәne 800 adamnyng jetpey jatqanyn aitty. Ministr, qosymsha saghattar bólip, 300 mamandy qayta dayarlaytynyn jәne aitty.

Týiin. Sonymen qazir elde epiydemiologtar jetpeydi. Búl bir deniz. Ekinshiden, búrynghy Bas sanitar Bekshin aitqanday, qazirgi epiydemiologtardyng deni zeynetkerler. Yaghni, osydan 40-45 jyl búryn bilim alghan azamattar. Ýshinshiden, epiydemiologiya mamandyghy arnayy oqytylmaydy. Yaghni, pәn retinde ghana oqytylady. Onyng ózi bakalavrda ghana. Keybir derekterge kóz jýgirtsek, epiydemiologiya mamandyghy búryn magistaturada bolghan. Biraq, súranystyng bolmauyna baylanysty keybir JOO atalghan mamandyqty qysqartqan. Ministrliktegiler, qalyptasqan jaghdaygha baylanysty atalghan mamandyqtardy qayta ashu jayyn sóz ete bastaghanyn jogharyda taghy jazdyq. Sondyqtan, kejegemiz keri tartpay, ministrlik moyyndaghan faktini, dәlirek aitsaq, olqylyqty býgin týzetu kerek! Ol ýshin әueli epiydemiologiyany pәn retinde emes, mamandyq retinde oqytudan bastau qajet! Epiydemiologiya men epiydemilog mәselesine qalam siltegen әriptesterimiz osyny eskerse eken!

Abai.kz