ەلىمىزدە ىندەتتىلەر سانى 2300-دەن استى. 24 ادام قايتىس بولدى. بۇگىنگى، قازىرگى دەرەك. وكىنىشتىسى، كۇن باتقاندا بۇل ساندار تاعى وزگەرەدى. ويتكەنى، ۇكىمەتتىڭ «الگوريتيمى» سولاي بوپ تۇر.

قاۋىپتى ۆيرۋستىڭ قارقىنى قاتتى. بيلىك جاقتاعى بولجاعىشتار 4 مىڭعا جەتپەي توقتامايدى دەدى. ىندەتتىڭ بەتىن قايتارۋ ءۇشىن كۇن دەمەي، ءتۇن دەمەي كۇرەستە جۇرگەن دارىگەرلەرگە، مەديتسينا قىزمەتكەرلەرىنە قۇرمەت تە، قامقورلىق تا ارتتى. پرەزيدەنت پارمەن بەرىپ، ۇستەمە جالاقى تولەنەتىن بولدى. مۇنى بىلەسىزدەر...

قازىر ەلدىڭ كۇنى ەپيدەميولوگتارعا قاراپ تۇرعانى بەلگىلى. بىزدە عانا ەمەس، بۇكىل الەمدە! الگىندە، ءماجىلىس دەپۋتاتى، «اق جول» فراكتسياسىنىڭ جەتەكشىسى ازات پەرۋاشەۆ ەلىمىزدە سوڭعى 15 جىلدا ەپيدەميولوگتار دايارلانبايتىنىن ايتىپ، دابىل قاقتى. ۇكىمەت باسشىسى اسقار ءماميننىڭ اتىنا دەپۋتاتتىق ساۋال جولداپ، ەپيدەميولوگ ماماندىعىن قايتا قۇرۋدى تالاپ قىلدى.  ول 22 ءساۋىر كۇنى «Abai.kz» پورتالىندا جاريالاندى.

پەرۋاشەۆتىڭ تالابى:

- قاراعاندى مەملەكەتتىك مەديتسينا اكادەمياسى نەمەسە باتىس قازاقستان مەديتسينا ۋنيۆەرسيتەتى (بۇرىن سايكەس فاكۋلتەتتەر بولعان) بازالارى جانىندا مامانداندىرىلعان ەپيدەميولوگيالىق ورتالىق (ينستيتۋت) قۇرۋ;

- مەديتسينالىق جوعارى وقۋ ورىندارىندا «ەپيدەميولوگيا» ماماندىعىن قالپىنا كەلتىرۋ، وقۋ باعدارلامالارى مەن بىلىكتىلىك تالاپتارىن بەكىتۋ;

- جاڭا وقۋ جىلىنان باستاپ اتالعان ماماندىق بويىنشا ابيتۋريەنتتەر ءۇشىن قوسىمشا گرانتتار، ونىڭ ىشىندە «بولاشاق» حالىقارالىق باعدارلاماسى بويىنشا شەت ەلدەردە وقۋ گرانتتارىن ءبولۋ;

- جەرگىلىكتى جەرلەردە ەپيدەميولوگيالىق احۋالدى باقىلاۋ ءۇشىن مەديتسينالىق مامانداردىڭ قاجەتتىلىگى ءۇشىن قايتا دايارلاۋ;

- تاۋارلار مەن قىزمەتتەر قاۋىپسىزدىگى كوميتەتى قىزمەتكەرلەرى ءۇشىن مەديتسينا قىزمەتكەرلەرىنىڭ بەيىندىك دەڭگەيىندە سانيتارلىق-ەپيدەميولوگيالىق مىندەتتى بىلىكتىلىك تالاپتارىن ەنگىزۋ...

ەسماعامبەتوۆا: 800 ەپيدەميولوگ جەتپەيدى

ازات پەرۋاشەۆ باستاعان «اق جول» دەپۋتاتتارىنىڭ بۇل تالاپتارى بىزدە عانا ەمەس، بىرقاتار باق-تا جاريالاندى. قوعام تالقىسىنا ءتۇستى. جۇرت پىكىر ءبىلدىردى. اڭگىمە مينيسترلىككە دەيىن جەتتى.

سول 22 ءساۋىر كۇنى ەلىمىزدىڭ باس سانيتارى ايجان ەسماعامبەتوۆا قازىر ەپيدەميولوگتاردىڭ جەتىسپەي جاتقانىن ايتتى.

«16 مىڭداي مەدقىزمەتكەر كوروناۆيرۋس ينفەكتسياسىمەن كۇرەسكە جۇمىلدىرىلعان. ەپيدەميولوگتار جەتىسپەي جاتىر. ولار كوروناۆيرۋس ينفەكتسياسىن زەرتتەۋمەن اينالىساتىن ادامدار. جالپى 800 ەپيدەميولوگ جەتپەيدى»، - دەدى ەسماعامبەتوۆا.

قازىرگى ۋاقتا ەلىمىزدە ۇزىن-ىرعاسى 250 مىڭ مەديتسينالىق قىزمەتكەر بار ەكەن. ونىڭ 72 مىڭى دارىگەر. جالپى دەنساۋلىق ساقتاۋ جۇيەسىنە 4 مىڭ ادام كەرەك. كوروناۆيرۋسپەن كۇرەسكە باس-اياعى 16 مىڭ مەدقىزمەتكەر جۇمىلدىرىلعان. تاعى 800 ەپيدەميولوگ جەتىسپەيدى.

ءبىرتانوۆ: 300 ماماندى قايتا دايارلايمىز

ودان 23 ساۋىرگە وتتىك. ەلىمىزدە ەپيدەميولوگيالىق قىزمەت بويىنشا 300 ماماندى قايتا دايارلاپ شىعاتىن بولدى. جانە 9 مىڭ مەدقىزمەتكەردىڭ بىلىكتىلىگىن ارتتىرۋ جوسپارلانعان. ول ءۇشىن باكالاۆردى بىتىرگەن مەديتسينالىق وقۋ ورىندارىنىڭ ستۋدەنتتەرىن ەپيدەميولوگ جانە گيگيەنيس ماماندىقتارى بويىنشا قايتا وقىتادى. بۇل تۋرالى دەنساۋلىق ساقتاۋ مينيستر ەلجان ءبىرتانوۆ ايتتى.

ماماندار جەتىسپەي جاتقانىن مويىنداپ سويلەپ، قىسقا جانە ورتا مەرزىمدىك جوسپار ازىرلەنەتىنىن، باكالاۆردا وقىپ جاتقان 120 ستۋدەنتتى سانيتار (ەپيدەميولوگ) جانە گيگيەنيست ماماندىقتارى بويىنشا قوسىمشا ساعات ءبولىپ، قايتا وقىتۋ كەرەكتىگىن ايتتى. مامان دايارلاۋ ءىسىن قايتا رەفورمالاۋ تۋرالى جوو رەكتورلارىمەن ونلاين كەڭەس وتكىزدى. بۇل تۋرالى قر دسم-نىڭ «Facebook-تاعى» رەسمي پاراقشاسىندا جاريالاندى.

دەپۋتاتتار ايتقان اقپاردى مينيسترلىكتەگىلەر دە راستاي سويلەپ، ەپيدەميولوگتاردىڭ جەتپەي جاتقانى، قىسقا جانە ورتا مەرزىمدى كۋرستاردان سوڭ اتالعان ماماندىق يەلەرى دايارلاناتىنى ايتىلعاندا، «ايقىن» گازەتىندە ايزات ايدارقىزى دەيتىن ارىپتەسىمىز «دەپۋتاتتىڭ ايتقانى - جالعان», دەپتى.

«پەرۋاشەۆتىڭ ماجىلىستەگى مالىمدەمەسى ەلدى ەلەڭ ەتكىزدى. ەپيدەميولوگ ماماندار دايارلاۋدى 15 جىل بۇرىن توقتاتقان. شىنىمەن سولاي ما؟»، دەپ ساۋال قويىپ، استانا مەديتسينالىق ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ ءباسپاسوز ورتالىعىنىڭ باسشىسى دينارا قوجاحمەتوۆانىڭ پىكىرىن جاريالاپتى. ءسويتىپ، «وتىرىك پەن راستى» انىقتاعان بوپتى. دەمەك، ساراپتاما قىلعان. شىنتۋايتىنا كەلگەندە، ايزات ايدارقىزىنىڭ اقپاراتىن ساراپتاما دەۋگە كەلمەيدى. ايتپەسە، ءباسپاسوز حاتشىسىنىڭ پىكىرىن ءبىر بەرىپ، ارتىنان پىكىردەگى اڭگىمەنى قايتالاپ ايتىپ بەرۋ - ساراپتامالىققا جاتپايدى، راس. سوندىقتان، ونى گازەتتەگى پىكىر دەپ ەسەپتەيىك. ال پىكىرگە اركىم قۇقىلى!

ءسويتىپ، قوجاحمەتوۆا حانىم بۇيدەپتى: «سوڭعى 13-15 جىلدا ۋني­ۆەرسيتەت ەپيدەميولوگ دارىگەر­لەردى دايىندامادى دەگەن پىكىر جالعان. قازىر بۇل ماماندىق «قوعامدىق دەنساۋلىق ساقتاۋ» دەپ اتالادى. ءبىز اتالعان ماماندىقپەن جىلىنا 70 ستۋدەنتتى دايارلايمىز. قازاقستان بويىنشا شامامەن 400 تۇلەك «قوعامدىق دەنساۋلىق ساقتاۋ» ماماندىعىن بىتىرەدى. ايتا كەتەرلىگى، ەپيدەميولوگيا مەديتسينالىق ۋنيۆەرسيتەتتەگى بارلىق ماماندىقتا وقىتىلادى. ماسەلەن، 2 كۋرستا ولار گيگيەنا كۋرسىن وتەدى. 3 كۋرستا دا ەپي­دە­ميولوگيا تۋرالى ءبىلىمىن شىڭ­دايدى».

«ايقىن» گازەتىندەگى ماقالاداعى سپيكەر دينارا قوجاحمەتوۆانىڭ ايتۋىنشا، ءبىلىم جۇيەسى ەۋروپالىق ستاندارتقا كوشكەن. سوعان بايلانىستى ەپي­دە­ميولوگيا ماماندىعىنىڭ اۋقىمىن كەڭەيتىپ «قوعامدىق دەنساۋلىق ساقتاۋ» فاكۋلتەتى بولىپ اشىلعان. ال بۇل فاكۋلتەتتى بىتىرگەندەر ەپيدەميولوگ، تاۋار­لار مەن قىزمەتتەردىڭ ساپاسى مەن قاۋىپسىزدىگىن باقىلاۋ دەپارتا­مەنتىندە جانە دەنساۋلىق ساقتاۋ مەنەدجەرى بولىپ جۇمىس ىستەي الادى.

ەندى دينارا قوجاحمەتوۆانىڭ پىكىرىن تالداپ كورەلىك. اينالىپ كەلگەندە، ناقتى ەپيدەميولوگيا ماماندىعى جوق. جوق ەمەس-اۋ، بار. بىراق، ول ءپان عانا. جاڭاعى «قوعامدىق دەنساۋلىق ساقتاۋ» دەگەن فاكۋلتەتتىڭ ىشىندە وقىتىلاتىن ءپان. ستۋدەنتتەر 2 كۋرستا «گيگيەنا» دەگەن ساباق وقىسا، 3 كۋرستا «ەپيدەميولوگيا» دەگەن ساباق وقيدى. ياعني، 1-2 كۋرستاردا وقىتىلاتىن «سوتسيولوگيا»، «پسيحولوگيا» ت.ب. سەكىلدى ءبىر ءپان. ال ماماندىق شە؟ اڭگىمە ماماندىق تۋرالى بولىپ وتىرعان جوق پا؟

جاڭاعى «ايقىننىڭ» اقپارى: اسفەندياروۆ اتىنداعى قازاق ۇلتتىق مەديتسينالىق ۋنيۆەرسيتەتىندە ەپيدەميولوگيا فاكۋلتەتى جوق. «سانيتارلىق گيگيەنا» جانە «مەديكو-پروفيلاكتيكالىق ءىس» دەگەن فاكۋلتتتەرتەر بولعان. بىراق، 2017 جىلى ەۋروپالىق ستاندارتقا سايكەستەندىرىلىپ - «قوعامدىق دەنساۋلىق ساقتاۋ» ماماندىعى بولىپ وزگەرگەن. «بۇل ماماندىقتى بىتىرگەندەر ەپي­دە­ميولوگ، نۋتريتسيولوگ ءدارى­گەر اتانادى جانە سانيتارلىق ەپيدەميولوگيالىق ورتالىقتاردا جۇمىس ىستەيدى»، دەپتى.

ال ازات پەرۋاشەۆ بۇعان دەيىن: «مەديتسينالىق جوعارى وقۋ ورىندارىنىڭ 2005-2007 جىلدارعا دەيىن جۇمىس ىستەپ كەلگەن سانيتارلىق – ەپيدەميولوگيالىق فاكۋلتەتتەرى ەمدەۋ فاكۋلتەتتەرى مەن جالپى مەديتسينا فاكۋلتەتىنە بىرىكتىرىلدى. سودان بەرى مەديتسينالىق جوعارى وقۋ ورىندارىندا «ەپيدەميولوگيا» ماماندىعى جوق، ولاردىڭ بىلىكتىلىك تالاپتارى دا جويىلدى.

بۇگىنگى تاڭدا ەپيدەميولوگيا سالاسىنىڭ سوڭعى ماماندارى تاۋارلار مەن قىزمەت كورسەتۋ ساپاسى مەن قاۋىپسىزدىگىن باقىلاۋ ورگاندارىندا، نەمەسە جەكە مەنشىك سالادا جۇمىس ىستەيدى. ولار زەينەتكە كەتكەن سوڭ ولاردىڭ ورىندارىن، قازىرگى قوعامدىق دەنساۋلىق ساقتاۋ سالاسىنىڭ ۇيىمداستىرۋشىلارى، ياعني، مەنەدجەرلەر مەن زاڭگەرلەر باسادى»، - دەگەن بولاتىن.

قازىر ەلىمىزدە 1,5 مىڭنان اسا ەپيدەميولوگ بار. ولاردىڭ تەك 696-سى ەپيدەميولوگ-دارىگەر ەكەن. باس سانيتار جانە 800 ادامنىڭ جەتپەي جاتقانىن ايتتى. مينيستر، قوسىمشا ساعاتتار ءبولىپ، 300 ماماندى قايتا دايارلايتىنىن جانە ايتتى.

ءتۇيىن. سونىمەن قازىر ەلدە ەپيدەميولوگتار جەتپەيدى. بۇل ءبىر دەڭىز. ەكىنشىدەن، بۇرىنعى باس سانيتار بەكشين ايتقانداي، قازىرگى ەپيدەميولوگتاردىڭ دەنى زەينەتكەرلەر. ياعني، وسىدان 40-45 جىل بۇرىن ءبىلىم العان ازاماتتار. ۇشىنشىدەن، ەپيدەميولوگيا ماماندىعى ارنايى وقىتىلمايدى. ياعني، ءپان رەتىندە عانا وقىتىلادى. ونىڭ ءوزى باكالاۆردا عانا. كەيبىر دەرەكتەرگە كوز جۇگىرتسەك، ەپيدەميولوگيا ماماندىعى بۇرىن ماگيستاتۋرادا بولعان. بىراق، سۇرانىستىڭ بولماۋىنا بايلانىستى كەيبىر جوو اتالعان ماماندىقتى قىسقارتقان. مينيسترلىكتەگىلەر، قالىپتاسقان جاعدايعا بايلانىستى اتالعان ماماندىقتاردى قايتا اشۋ جايىن ءسوز ەتە باستاعانىن جوعارىدا تاعى جازدىق. سوندىقتان، كەجەگەمىز كەرى تارتپاي، مينيسترلىك مويىنداعان فاكتىنى، دالىرەك ايتساق، ولقىلىقتى بۇگىن تۇزەتۋ كەرەك! ول ءۇشىن اۋەلى ەپيدەميولوگيانى ءپان رەتىندە ەمەس، ماماندىق رەتىندە وقىتۋدان باستاۋ قاجەت! ەپيدەميولوگيا مەن ەپيدەميلوگ ماسەلەسىنە قالام سىلتەگەن ارىپتەستەرىمىز وسىنى ەسكەرسە ەكەن!

Abai.kz