Ótkende Mamin bastaghan, Dәlenov (Últtyq ekonomika ministri) qostaghan sýiikti Ýkimetimiz N.Smaghúlov, A.Rahymbaev, P. Foster, B.Musiyn, V.Kim («Forbsqa» mýshe milliarder) sekildi alpauyttar men Mega Center, «Almaty Motors Premium», BI Group, Eyr Astana, Samruk-Energo, «Kazahmys», “High Vill Kazakhsatan” sekildi alyptargha memleket qarjylay kómek beretin bolghan 361 kәsiporynnyng tizbesin shygharyp, eldi esinen bir tandyryp edi.

Endi 240 mlrd.tengege 20 kóterme-ónim ortalyghyn (KÓO) salmaqshy kórinedi. Sonda býgingi tanda qoldaghy bar qoyma-ghimarattar azshylyq etip, búl ortalyqtargha kýiip túrghan qajettilik bolghany ma? Ol jayly sóz joq. «Olarda saqtalatyn otandyq ónim be, joq әlde negizinen sheteldik, berisi Ózbekstan men Qyrghyzstannan, arysy Argentina men Braziliyadan jetkizilgen ónim be?» degen basty súraqqa da jauap joq...

Endeshe, dostar, «spasenie utopaishih delo ruk samih utopaishiyh» dep K.Prudkov aitpaqshy, mynalar taghy bir «keremet» joba jasap, shalqamyzdan týsirmey túryp, bolashaqta bizge Ne kerek? Qansha kerek? Qashangha kerek? Kim isteydi? Qarajatty qaydan alamyz? degen 5 súraq tónireginde, Ýkimet qolgha alyp jatqan daghdarysqa qarsy jobagha (ol qabyldanyp ketse kesh bolady) balama retinde 1 jyldan 5 jylgha deyingi atqarylar merzimi, jauapty túlghalary, júmsalar qarjysy naqty kórsetilgen, súryptalghan isterding keshendi baghdarlamasyn jasaugha kiriseyik. Onda ekonomikanyng barlyq salasy qamtyluy tiyis.

1992-93 jyldary Qazaqstanda tikeley Halyqaralyq Valuta Qorynyng aituymen D.Sembaev bastaghan top naryqqa ótuding «shokovaya terapiya», oghan qarsy A.Esentýgelov, Q.Berentaev, t.b. kirgen top balama núsqasyn jasaghanda, 1-núsqa ótip, odan tapqan paydamyz, jetken jerimiz belgili. Býgin de dәl sonday, artyq-kemi joq, últ taghdyry sheshiletin kezen.

Eng basty – qarjy mәselesine kelsek, ony Últtyq qordan alugha bolady. (Býgin almaghanda qashan alamyz?..) Óitkeni, ol bәribir Batystyng bankterinde jatyr. Negizinen amerikalyq kompaniyalardyng qúndy qaghazyna júmsalghan. Odan kórip otyrghan paydamyz jylyna 3-4 payyz shamasynda. Al, býgin bizge ondaghan milliard dollar investisiya auaday qajet.

Auyl sharuashylyghyna qatysty bir-eki auyz ghana aitar bolsaq, T.Rahymbaev «163 audangha 1mlrd.tengeden 163 mlrd.tengeni sharua qojalyqtary men qosalqy sharuashylyqqa naqty óndiriske bóleyik» deydi. Óte dúrys! Men ótkende 100 mlrd.tengeni naqty 40 myng otbasygha 50 saulyq qoydan (nemese 50 myng otbasygha 40 saulyq qoydan), barlyghy 2 mln.qoydy satyp әperuge júmsayyq dedim. Tókenning esebi qanday ekenin qaydam, men úsynghan joba boyynsha 2020 jyly әpergen 2 mln.qoyymyz 2029 jyly 30 mln.basqa ainalady. Jobamyzdyng bәri osynday naqty boluy tiyis...

Jalpy, auyl sharuashylyghymen ainalysatyn adam sany el túrghynynyng ýshten birine jetpeui, onyng óndirisine keter shyghyn de últtyq kiristing ýshten birinen aspauy tiyis. Ol sonda ghana tiyimdi bola alady. Al, bizde olay etuge әbden bolady. Sebebi, jerimiz ken, amerikalyqtar sekildi tehnikany barynsha mol paydalanugha mýmkindik kóp әri eginshiligimiz de bar, ol mal sharuashylyghynyng jem-shópten bastap tynaytqyshqa deyin kóp súranysyn qamtamasyz ete alady. Ol eki salagha qajet mashina, agregat, miniy-tehnikanyng bәrin de ózimiz shygharugha qauqarlymyz. Ayta bersek sóz kóp, iske kósheyik...

TJ men karantin ashylghanan keyin, aitalyq 1-mausymnan bastap bir top injener, agronom, veterinar, matematik pen ekonomist bir ýide ary ketse 1ay otyrsaq, tolyq jazyp shyghamyz dep oilaymyn. Dәl soghan demeushilik eter últshyl azamattar da tabylar...

Ómirzaq Aqjigitting әleumettik jelidegi jazbasy

Abai.kz