Búrynghy premier-ministrding haty...
Elimizding 1994-97 jyldarghy premier-ministri Ákejan Qajygeldin eldegi sayasi-ekonomikalyq daghdarysqa baylanysty QR preziydenti Qasym-Jomart Toqaevqa hat joldaghan eken. Dalanews.kz saytynda jariyalanghan osy hatty yqshamdap nazarlarynyzgha úsynyp otyrmyz.
Búrynghy sheneunik Preziydentke jazghan hatynda el ýkimetining osyghan deyin jýrgizgen ekonomikalyq sayasatyn synaydy. Onyng aituynsha, bos maqtangha qúrylghan ekonomikalyq jospar bos qiyalgha ainalyp, óz-ózimizdi júbatudan ary asa almady.
- Kәrim Mәsimov algha tartqan «jedel damudyng klasterleri» esinizde shyghar? Sodan beri on jyl uaqyt ótti, osy klasterlerding bireui de joq, qayda? Osy qiyal 2020 jylgha arnalghan josparda taghy da jazylghan: «Shekaraaralyq óndiristik klasterler qúru mýmkindigi ýshin taldau jýrgizu…». Naghyz aqymaqtyq degen osy shyghar!
Osy jospardyng negizinde bireuler shyn mәninde qanday da bir investisiya alamyz dep jýrgenine senu qiyn. Shiykizat baghasy joghary bolghan jyldary sheneunikter osynday qújattardy jeleu etip, «әbden jep ýirengen» sheteldik investorlargha memleket menshigin ústatyp jiberdi.
Osydan keyingi jalghasqan dau-damay, dýniye-mýlikti tәrkileu jәne batystaghy arbitrajdyq sot isteri – bayypty biznes ókilderin astanalyq kabiynetterden baqyt tabam degen niyetterinen ainytty.
Al әlemdik naryqta kóptegen bos investisiya kózderi óte kóp, olar kapitaldy qoldanu aimaqtaryn izdeydi. Búl – qazirgi jәne bolashaqtaghy kәsipkerlerding úrpaqtaryna payda әkeletin auqymdy jәne úzaq merzimdi jobalar boluy kerek, - dep jazady eks-ministr.
Ákejan myrza búrynghy biylikting sәtsiz ekonomikalyq josparyn synaumen qatar, jaqyn arada ózining josparyn úsynatynyn aitady.
- Qazaqstannyng jemqorlyqqa beyim emes toby batystyq belsendi seriktesterine úsynary kóp. Men tayaudaghy 10 jylda 85 mlrd dollargha deyingi investisiyalyq baghdarlama negizinde elding býkil ekonomikasyn modernizasiyalau josparyn úsynamyn. Búl tek qana infraqúrylymdy damytugha salynatyn investisiya!
Búl joba elding barlyq industrialdy landshaftyn ózgertedi jәne jana óndiris salalaryna odan da kóp investisiyalar tartugha jaghday jasaydy.
Qazaqstan qaytadan aimaqtyq múnay bazasy emes, «Euraziyanyng sheberhanasyna» ainaluy kerek.
Investorlargha әdiletsiz nemese sybaylas jemqorlyq jolmen jasalghan kelisimder negizinde berilgen kóptegen nysandar osy transformasiyanyng materialdyq bazasyna ainalady. Múnday kelisimder toqtatyluy kerek, mýliktik nysandar qazaq memleketining iyeligine qaytarylady.
El ýshin qolda bar naqty dәlelder kez kelgen sot tóreliginde óz qúqyghyn qorghaugha mýmkindik beredi. Alayda múnday jaghday oryn almauy da mýmkin: para beruge jýgingen korporasiyalar dau tudyrmay, top-menedjerlerding aldynghy buynynyng kinәsin moyyndap, Qazaqstanmen iskerlik qarym-qatynasty saqtaydy.
Qajet bolghan jaghdayda dau tughyzatyn mәmileler tizimin qayta qarap, elimizding Teniz jobasyna qatysuy, «ManghystauMúnayGazdy» jekeshelendirip, qayta satu, Kaspiy qayrany jobalaryndaghy aktivterding kýmәndi týrde berilui, uran ken oryndary men siyrek kezdesetin qazbalardy satu, sonday-aq «Qazaqmys» pen «Qazmyryshtaghy» barlyq operasiyalar qayta qarastyryluy kerek, - dep jazady.
Eks-premierding pikirinshe, búrynghy biylik túsynda jәne qazirgi uaqytta ýkimetting jasaghan keybir kelisimderin jedel týrde toqtatu kerek.
- Aqshatau ken ornyndaghy volifram-molibden ken kózderin sheteldik investorlargha eshuaqytta beruge bolmaydy! Osy jobada Qazaqstangha sheteldik júmys kýshin topyrlatyp әkelu kózdelgenin de estidim. Múnday jobalar tipti Afrikada da jýzege asyp jatqan joq.
«Samúryq-Qazyna» qory Qazaqstanda jana óndiristik bazany qúrugha qarajat júmsay almasa, sol siyaqty «damu instituttary» dep atalatyn tolyp jatqan basqa kenseler ne ýshin qajet?
Qúrmetti Preziydent myrza!
El azamattaryn sheteldik «deldaldardyn» aralasuymen kómekshilik júmysqa tartyp, sәtti bolashaghynan aiyrugha bolmaydy. Biz elimizdi shiykizat eksporttaushydan – әlemdik ekonomika ýshin energiya, tauarlar óndiretin, qyzmet kórsetetin elge ainaldyrugha mindettimiz, - deydi Ákejan Qajygeldiyn.
Abai.kz
