Surettegi adam – Ahiko Tesuro. Qaraghandynyng Aqtas auylynda túratyn. Últy – japon. Ahiko aqsaqaldyng qanday taghdyr iyesi ekenin jalpaq júrt bile bermeytin. Qaysybir jyly ol turaly «Aqtastaghy Ahiko» atty spektali qoyylghanda baryp, dýiim kópshilik Ahiko aqsaqaldyng tregediyagha toly taghdyryn tany bastaghan.

Ahiko Tesuro 15 jasynda taghdyrdyng aidauymen GULAG-tyng Qazaqstandaghy eng iri lageri – KARLAG týrmesine týsedi. On bes jastaghy bala tergeushilerding qinauyna kóne almay aqyry ózine taghylghan «japon tynshysy» degen jalghan aiypty moyyndaydy. Sóitip, KARLAG-tyng qara tozaghyna týsedi. KARLAG-ta sol kezendegi ziyalylar, ghalymdar, oqymystylar otyrghany, olardyng adam tózgisiz qinau, zorlyq kórgeni tarihtaghy stalindik kezenning qandy betterinen belgili.

10 jyldan son, 25 jasynda biraq bosap shyghady. Bosap shyqty degen aty bolmasa, qu sýiegin sýiretip shyghady. KARLAG-tan shyqqan 25 jastaghy jigitting salmaghy 24 kg bolghan eken. Osydan-aq, Ahikonyng qanday azap kórgenin anghara beriniz. Ólim auzynan shyqqan Ahikony es-týssiz jatqan jerinen qazaq әieli tauyp alyp, auzyna su tamyzyp, qarghys atqyr soghys jútqan úldarynyng ornyna balasynday bauyryna basyp, asyrap baghady. Adam qataryna qosady.

Zaman onalghanda Ahiko atajúrty – Japoniyagha oralady. Ákesi, bauyr-tuysyn tabady. Japoniya Ahikony qaharman retinde qarsy alyp, túrmysyna qajetti jaghdaydy jasap beredi. Biraq, Ahiko Japoniyada túraqtay almay, Aqtasqa qayta oralady.

«Óz otanymdy sýimegendikten emes, sening aldynda boryshtar bolghandyqtan qaytyp oraldym», - depti bir súhbatynda.

Ony ekinshi ret dýniyege әkelgen qazaq anasy, adam qataryna qosqan qazaq ortasy, qazaq jeri...

«Qarlagtan shyqqanda jasym 25-te, al salmaghym 24 keli boldy. Tirimin dep te, ólimin dep te aita almaytyn bir óliara әlemde edim. Arghy dýnie men bergi dýnie tútasyp, shekara syzyghynan ajyraytyn bir kýy bar. Qaltamda – «Ahiko Tesuro — Qaraghandy enbekpen týzeu lagerinde 58-bap boyynsha «halyq jauy» degen aiyppen 10 jyl otyryp shyqty» degen qaghaz ghana bar. Qay halyqqa jau boldym, qalay jau boldym — beymәlim kýiinde qaldy. Ústalghanda ózim moyyndaghan «japon tynshysy» degen jala she? On jylgha sozylghan qapastyng qay túsynda susyp týsip, qalay «halyq jauy» degen mýlde basqa bapqa ózgerip shyqty? Bilmeymin», - depti Áuezov teatryna bergen súhbatynda.

Ahiko Tesuro 1930 jyly Honto portynda dýniyege kelgen eken. Ákesi jergilikti balyq zauytynyng diyrektory bolghan. On tórt jasynda Imperatorlyq әskery uchiliyshege oqugha týsedi. Biraq bilim alyp ýlgermeydi. Imperatorlyq әskery uchiliyshe jabylyp, taratylady da, Sahalin araldary KSRO menshigi bolyp jariyalandy. Jergilikti túrghyndar jedel Japoniyagha kóshiriledi. Osy bir alasapyran uaqytta Ahiko Tesuro tuys-tughandarynan kóz jazyp qalady. Songhy kemeden qalyp qoyyp, kenes әskerining qolyna týsedi.

Sol Ahiko keshe qaytys bolypty. Búl qaraly habardy belgili tarih zertteushisi, sayasatker Núrlan Dulatbekov әleumettik jelide jazdy.

Redaksiya újymy atynan marqúmnyng otbasy men tuystaryna kónil aitamyz... Qosh bol, Qazaqtyng Ahikosy!

Abai.kz