Elimizde jiyrma jyl boyy sheshimin tappaghan mәselelerding biri halyqty taza auyz sumen qamtamasyz etu jaghdayy. O, bizding memleket osy bir týitkildi týiinshekti sheshu ýshin ne istemedi deysiz? Qanshama jospar-joba, memlekettik, ónirlik, audandyq, auyldyq baghdarlamalar qabyldandy. Úshyghyna jetken biri joq. Qúmgha auyz su sinse bir jón, halyqtyn, memleketting aqshasy qúrdymgha ketip jatqanyna nalisyn. Shalghaydaghy auyldyng birine auyz su barsa, kýlli baspasóz ben aqparat qúraldary: «Mine, memlekettin, Elbasynyng sarabdal sayasatynyng arqasynda pәlenshe oblystyng týgenshe auyly auyz sumen qamtamasyz etildi...» dep jar salady. Eshkisi egiz tusa da Elbasyna rahmet aitatyn bayaghy ghadet qoy.

Áytpese, auyldyng sumen qamtamasyz etilui (HHI ghasyrda) qanshalyqty ýlken janalyq deysin. Sonyng kóbisi jalghan aqparat, kózboyaushylyq ekenin keyindep bilip jatamyz.

Elimizde jiyrma jyl boyy sheshimin tappaghan mәselelerding biri halyqty taza auyz sumen qamtamasyz etu jaghdayy. O, bizding memleket osy bir týitkildi týiinshekti sheshu ýshin ne istemedi deysiz? Qanshama jospar-joba, memlekettik, ónirlik, audandyq, auyldyq baghdarlamalar qabyldandy. Úshyghyna jetken biri joq. Qúmgha auyz su sinse bir jón, halyqtyn, memleketting aqshasy qúrdymgha ketip jatqanyna nalisyn. Shalghaydaghy auyldyng birine auyz su barsa, kýlli baspasóz ben aqparat qúraldary: «Mine, memlekettin, Elbasynyng sarabdal sayasatynyng arqasynda pәlenshe oblystyng týgenshe auyly auyz sumen qamtamasyz etildi...» dep jar salady. Eshkisi egiz tusa da Elbasyna rahmet aitatyn bayaghy ghadet qoy.

Áytpese, auyldyng sumen qamtamasyz etilui (HHI ghasyrda) qanshalyqty ýlken janalyq deysin. Sonyng kóbisi jalghan aqparat, kózboyaushylyq ekenin keyindep bilip jatamyz.

Sonday baghdarlamanyng biri 2011-2020 jyldargha arnalghan «Aqbúlaq» memlekettik baghdarlamasy edi. Alghash estigende «ә» deskenbiz. Búdan búryn «Auyz su» baghdarlamasyn taqyrgha otyrghyzghandardyng kezekti jobasy ekenin ishimiz sezse de, ýmitpen qaraghanbyz. Memleket qorjynynan 1,2 trillion tenge bólinedi dep kesilgen baghdarlamanyng iske asu tetigi Qúrylys jәne túrghyn ýi-kommunaldyq sharuashylyq isteri jónindegi agenttik tóraghasy Serik Nókinning qolynda ekeni belgili. 2020 jylgha qaray auyldy eldi-mekenderding 80 payyzyn, qalalyq jerlerding 100 payyzyn taza sumen qamtamasyz etuge tiyis búl jobanyng da «qayyrmasy» búrynghy qoyyrtpaqtyng sony soqpaghyna týsetin sekildi.

Jaqynda qolymyzgha «beyresmi» aqparat týsti. Ýstimizdegi jyldyng 14-16 qarashasynda Astanada agenttik basshylarynyng úiymdastyruymen «qúpiya» jinalys ótken. Qalalardy auyz sumen qamtamasyz etu isin jetildiru jәne qayta qúru ýshin arnayy júmys tobyn qúru eken jinalystyng basty maqsaty. Ár oblys pen iri qalalardan auyz sudyng basy-qasynda jýrgenderden qúralghan «júmysshy» top kýn tәrtibinde bir-aq nәrseni - elimizdegi býkil qalalardyng auyz suyn jeke-menshikke beru mәselesin talqygha salghan! Osyny pysyqtau ýshin eki kýn boyy Arqa tósinde jinalys ótkizgen. Qúramynda birde-bir ghalym, osy salanyng iyin qandyrghan maman joq (qay oblystan kimderding qatysqany bizde saqtauly ). Oblystardan kelgenderding birazy búl úsynysty qoldasa, endi bir toby qalys qalghan kórinedi. Tek Shyghys Qazaqstan oblysy men Almaty qalasynyng әkimdigi búl bastamanyng aqylgha syiymsyz ekendigin anghartqan-mys. Almaty demekshi, osydan biraz jyl búryn Hrapunovtyng kezinde fransuzdargha satylyp ketken qalalyq sudy talay jyl boyy sottasyp әzer memlekettik menshikke qaytaryp, qyruar qaryzyn tólep otyrghan әkimshilik, basqa-basqa, auyz sudy jekemenshikke beruge bolmaytynyn jaqsy bilse kerek.

Arygha barmay-aq qoyalyq, qazir әlemde taza su mәselesi eng ótkir problemalardyng biri. Tipti, osy ghasyrdyng ortasyna qaray ishuge jaramdy sudyng baghasy múnaymen tenesedi degen boljam da bar. Búdan keyingi әlemdik sayasattyng negizgi ózegi túshy su manynda órbiytinin aitushylar da jeterlik. Eger alda-jalda qalalyq jerlerdegi auyz su jekemenshikting qolyna ótip keter bolsa, býgingi inflyasiya kemirip jatqan kezendegi qymbatshylyq qúiyny búdan әldeqayda joghary bolmasa, arghy qolynyzdy beri әkeliniz. Sonday-aq, syrt kýshterde búl salagha investor bolamyz dep, iyek artuy da bek mýmkin.

Aytpaqshy, basqosu kezinde Almatynyng auyz suyn biraz jyl basqaryp, qyruar qaryzgha batyryp, býginde «Qazaq-Suarnajoba» aksionerlik qoghamynyng preziydenti oryntaghynan biraq shyqqan Vladislav Galiyev: «Sizder qalasanyzdar da, qalamasanyzdar da, týbinde barlyq su jekemenshikke ótetin bolady» dep astarly jymighan kórinedi. Mamandar bolsa, múnday bastamanyng orynsyz ekendigin aitady. Sebebi, iri qalardyng su kózderin jekening qolyna ótkizu bir kýnde jinalyp, kesim shygharatyn ýrkerdey toptyng qolyndaghy is emes, keshendi talqylaudy, halyqtyn, júrtshylyqtyn, ghalymdardyng pikirin bilu arqyly  sheshetin is. Búl ýshin tәjiriybe kerek. Eger jekemenshiksiz búl salany damytu mýmkin emes dep oilasa, onda belgili bir auyldy jerlerdi taza auyz sumen qamtamasyz etu isin osy salany iygergisi keletinderge berip kóru kerek. Solardan qorytyndy shygharu qajet deydi olar. «Óitemiz, býitemiz, otqa basyn ýiitemiz» dep jýrip, «Aqbúlaqty» da qúrdymgha qúighan «Auyz sudyn» kebin qúshtyryp jýrmesek iygi.

"Abay-aqparat"