Rishat Asqarbekúly. Azan diny rәsim be, әlde aiqay ma?
Qazaq ateistik Kenes ókimetining óktemdigi jýrip túrghan tústa da, azanyn shaqyryp, Alla aldyndaghy qúlshylyghyn úmytpaghan. Endeshe etek-jenimizdi qymtap, ata dindi dәriptep, jastar bes uaqyt namazdy qaza qylmaugha bet búrghanda, búnysy qalay? Endi elimizdegi din mәselelerine resmy kózqaraspen qaraytyn agenttik «Azan shaqyryp elding mazasyn qashyrmayyq» degen sipatta úsynys tastady. Búl kóptegen músylmandardyng jandy jerine istik tyghyp alghanday әser qaldyruy mýmkin. Tanghy namazdyng aldyndaghy diny joralghynyng dybysyn bәsendetu zanmen rettelui kerek depti, Qayrat Lama Shәrip. «Diny rәsimder túrghyndardyng mazasyn almauy kerek. Kerek deseng búl mening emes, densaulyq saqtau ministrliginin talaby»,- deydi agenttik basshysy. Sheneunik «Religiya trebuet postoyannogo vnimaniya y kropotlivoy raboty»(15.11.2011 «Liyter» respublikalyq qoghamdyq-sayasy gazeti) degen súqbatynda osy mәselege oray bylay deydi: «Hotelosi by obratiti vnimanie y pressy, y obshestvennosty na to, chto pretenziy po povodu azana otnosyatsya ne k faktu, a k gromkosty ego zvuchaniya v rannee utro. Rukovodstvo Duhovnogo upravleniya musuliman Kazahstana uje provelo raziyasniytelinuiy rabotu so svoimy ofisialinymy predstaviytelyamy v regionah po sniyjenii moshnosty gromkogovoriytelya vo vremya ego ispolizovaniya.»
Qazaq ateistik Kenes ókimetining óktemdigi jýrip túrghan tústa da, azanyn shaqyryp, Alla aldyndaghy qúlshylyghyn úmytpaghan. Endeshe etek-jenimizdi qymtap, ata dindi dәriptep, jastar bes uaqyt namazdy qaza qylmaugha bet búrghanda, búnysy qalay? Endi elimizdegi din mәselelerine resmy kózqaraspen qaraytyn agenttik «Azan shaqyryp elding mazasyn qashyrmayyq» degen sipatta úsynys tastady. Búl kóptegen músylmandardyng jandy jerine istik tyghyp alghanday әser qaldyruy mýmkin. Tanghy namazdyng aldyndaghy diny joralghynyng dybysyn bәsendetu zanmen rettelui kerek depti, Qayrat Lama Shәrip. «Diny rәsimder túrghyndardyng mazasyn almauy kerek. Kerek deseng búl mening emes, densaulyq saqtau ministrliginin talaby»,- deydi agenttik basshysy. Sheneunik «Religiya trebuet postoyannogo vnimaniya y kropotlivoy raboty»(15.11.2011 «Liyter» respublikalyq qoghamdyq-sayasy gazeti) degen súqbatynda osy mәselege oray bylay deydi: «Hotelosi by obratiti vnimanie y pressy, y obshestvennosty na to, chto pretenziy po povodu azana otnosyatsya ne k faktu, a k gromkosty ego zvuchaniya v rannee utro. Rukovodstvo Duhovnogo upravleniya musuliman Kazahstana uje provelo raziyasniytelinuiy rabotu so svoimy ofisialinymy predstaviytelyamy v regionah po sniyjenii moshnosty gromkogovoriytelya vo vremya ego ispolizovaniya.»
Súqbatta resmy mekemening ókili Qazaqstan músylmandary diny basqarmasynyng basshylyghy aimaqtardaghy ókildikterine diny joralghyny oryndauda dybystyng shuylyna baylanysty týsindirme júmystaryn jýrgizdi, dep otyr. Alayda mýftiyat qyzmetkerleri din basymyzdan da, din isteri jónindegi agenttikten de múnday núsqaudyng bolmaghanyn aitady. Qazaqstandaghy 2,5 myng meshitti baqylauynda ústap otyrghan basqarma azan shaqyrudyng astaryna ýnilu orynsyz degen ústanymda.
Qayrat Lama Shәrip BAQ ókilderine bergen týsiniktemening taghy birinde bylay deydi: «Týngi uaqytta saghat on eki men jetining aralyghynda dauystardyng qatty shyghuyna baylanysty densaulyq ministrligining arnayy búiryghy bar. Búl sanitarlyq normagha jatady. Otyz-qyryq desiybeli kóleminde. Búl tek azan menen shirkeulerding qonyraularyndaghy dauys emes týngi klubtardaghy muzykalardyng da dausyna qatysty norma.»
Qazaqstan Respublikasy densaulyq saqtau ministrligining 2004 jylghy 3 jeltoqsandaghy №841 búiryghy negizinde Túrghyn ýiler aumaghynda, qoghamdyq ghimarattardyng ainalasanda shu men infradybystyng ólshemi gigiyenalyq talaptargha say boluy kerek. Týngi saghat 23.00 den tanghy saghat 7.00-ge deyingi merzimde shuyl ólshemi 45 desiybelden aspauy tiyis degen resmy qújat bar ekeni ras. Biraq osy ministrlikke qarasty memlekettik sanitarlyq epiydemiologiyalyq qadaghalau komiyteti Almaty qalasy boyynsha departamentine osy kýnge deyin meshitting azan shaqyruynan úiqymyz búzyldy nemese mazamyz qashty dep birde-bir shaghym týspegen.
Dintanushy Múhitdin Isaúly namazgha jyghylar aldynda azan shaqyru músylmandarda ejelden qalyptasqan ýrdis deydi. Ol -islmanyng simvoly. Qazaqstanda, onyng ishinde Týrkistan jaqta Kenes zamanynda da meshitter boldy. Alla ýiinde azan shaqyrylyp, namaz oqyldy. Biraq onyng dauysyna eshkimning shaghym aitqanyn estimedik. Sondyqtan dәl qazir san ghasyrlyq diny rәsimdi kópting talqysyna salyp, dau-damaydyng nysanasyna ainaldyrudyng ne qajeti bar. Áytpese jat aghymdar, tyrnaq astynan kir izdegen әldebir toptar jaghdaydy basqasha paydalanyp, qoghamdy dýrliktirui mýmkin, deydi dintanushy. Ol azan da qoghamdyq orynda namaz oqu men hidjap kiige qatysty el ishin alatayday býldirip, pәle izdegen terispighyldylardyng ermegine ainalmasa degendi menzeydi.
Qazaqta «Allagha jaqyn bolghyng kelse azandy bol, aghayyngha jaqyn bolghyng kelse qazandy bol» degen naqyl beker aitylmasa kerek. Azan- namaz uaqytynyng jaqyndaghanyn bildirip, jamaghatty qúlshylyqqa shaqyratyn diny rәsim ekenin kóziqaraqty júrt biledi. Biraq Allagha degen madaghyndy aiqaylamay-aq, kýbirlep aitsang da estiydi degenge ne dersin?!
«Abay-aqparat»