Biylikten ketse de, Parlamentten ketpey otyrghan Qazaqstan Halyqtyq Kommunistik partiyasy býirekten siraq shygharuyn dogharar emes. Olargha únamaytyny elimizde oryn ala bastaghan otarsyzdanu men dekommunistenu prosesi ekendigi belgili bop qaldy.

Shildening ayaghynda qazaq kommunisteri QR bilim jәne Ghylym ministrligine II Jahan soghysyndaghy Úly Jenisting 75 jyldghyna oray 1941-1945 jyldardaghy orys-alman soghysyndaghy KOKP (KPSS) tarihyna qatysty ashyq hat joldady. Jәne Ashyq Hattyng memlekettik tilde emes: «Ministerstvu obrazovaniya y nauky Respubliky Kazahstan OTKRYTOE PISMO», dep ózge elding memlekettik tilinde jazyluynyng ózi-aq, «Jerdegi júmaq – kommunizm» dep «saytan» ilimine tabynghandardyng  qazaq eli men onyng tarihyna degen niyetterining qanday ekenin tanytady.

Osy ashyq hatta «Bilim beruding últtyq ýlgisin ómirge әkelu jaghdayyndaghy Qazaqstan mektepterindegi tarihy bilim beru problemasy qoghamnyng jiti nazarynda. Qazaqstandaghy biylik qúrylymdary әli kýnge deyin kenestik ótken dәuirge qatysty solqyldaqtyq tanytyp, onyng múrasyn mektep oqulyqtarynda ýzdiksiz búrmalap ózgertuge jol berip otyr», dep múng shaghady. «Resmy dengeyde oqu baghdarlamalary men oqulyqtardyng dәl ózinde (eng aldymen әlem tarihy boyynsha) KSRO-nyn, VKP(b) jәne Qyzyl Armiyanyng Úly Otan Soghysy jyldaryndaghy tarihy rólin qysqartyp berudi qúp kórip keledi», dep aqylgóisiydi.

Olar 10-13 jastaghy balalar enbegin qanaghan, halyqty aldap qoldaryna aqsha bermey, «jenisten keyin tóleymiz», dep obligasiya ústatqan Stalindik soghys ekonomikasyn jadylarynan tars shygharyp alady. Tipti, qazir kózi tiri 1932-1937 jyly tughan «soghys balalary»-nyng enbegin qazaq biyligi moyyndasyn degen sayasy talapty esh algha tartpay, tek sýiegi quraghan kenestik jýie men onyng lauazymdy túlghalaryn, úiymdary jәne halyqqa qarsy soghys jyldaryndaghy is-әreketin ghana dәripteuimiz kerek, dep joq jerden bilgishtik tanytady. Ári «Tarihty tek jenimpazdar ghana jazady». degen kóne qaghidany jadylarynan shygharyp alady.

Osy orayda tәuelsizdik jyldary 9 jәne 11 synypqa orys jәne qazaq tilderinde oqulyqtar jazghan qazaq tarihshylaryn Batystyng yghyna jyghylghan falisifikatorlar degen esh tarihy negizsiz auyr aiyptar taghady. Olardyng asqan zerdeliligimen ómirge kelgen «Istoriya Kazahstana» dlya 11 klassov (3-e izdaniye, Almaty: Mektep, 2015 g.), Ayagan B.G., Shaymerdenova M.D. «Noveyshaya istoriya Kazahstana»: Ucheb. 9 kl. 2-e izd. Almaty, 2009, (Istoriya Kazahstana: Ucheb. dlya 9(8) klassa. /Kabulidenov Z.E., Shaymerdenova M.D., Kurkeev E.M. Almaty, 2019) syndy oqulyqtardy jerden alyp, jerge salady.

Atalghan avtorlardyng 1937-1939 jәne 1941-1945 jyly oryn alghan tarihy shyndyqty jazghan «Nachalo politicheskih repressiy», «Sistema GULAGA v Kazahstane» jәne «Deportasiya narodov v Kazahstan» atty oqulyq taraulary men paragraftary kommunisterge mýldem únamaydy eken. Onyng esesine bir kezderi sayasy tarsyryspen jazylghan Mústafa Shoqaydy últynan alastatudy kózdegen Serik  Shәkibaevtyng «Ýlken Týrkistannyng kýireui» kitabyn óskeleng úrpaqqa oqytudyng manyzy zor bolady-mys.  «Búlay etpesek, jastardy tap osynday iydeologiyalyq óndeuden ótkizuding nәtiyjesi: memlekettik sayasatqa ainalaghan Baltiya men  Ukrainadaghy dekommunizasiya men desovetizasiya arqyly bizde de kózge kórinedi. Qazaqstandaghy belgili bir sayasy kýshter antikommunistik tarihtyng otyn jaghyp, ózderining mysyq pighyldy sayasy oiyndaryna osynyng bәrin tamyzyq etude.

Búnday oigha bizdi oqulyq avtorlarynyng kommunistik partiyanyng is-әreketin totalitarizmdi ornyqtyrumen, sayasy qughyn-sýrgindi jәne halyqtardy jer audarudy jýzege asyruymen baylanystyratyn postulattary qaldyrady. Ári olar Úly Otan Soghysy jyldaryndaghy kommunister men komsomoldardyng erlikterining manyzdy róli jayynda jaq ashpaydy. Tap osynday antikommunistik betperde tarih oqulyqtarynan oryn almaugha tiyis, búl degeniniz baryp túrghan tarihy shyndyqqa say kelmeushilik», - dep jazypty Ashyq hattarynda.

Áli kýnge ózderining sanagha sinirgen jolsyzdyqtarynyng kesirinen aqtalmay otyrghan Týrkistan legionynyng sarbazdary kommunister ýshin әli satqyndar bolyp sanalady. «Olardyng úrpaqtary sonda satqyndardyng ýrim-bútaghy bolyp ómir sýrui kerek pe?» degen zandy súraq tuady.

Ashyq hattan keyin ile shala PKZSK.INFO saytynda QHKP OK hatshysy tarih ghylymdarynyng doktory  Dmitriy Legkiyding «Komu y zachem ponadobilasi dekommunizasiya istoricheskogo soznaniya?» atty maqalasy jaryq kórdi.

Onda maqala avtory: «Partiyalyq mәlimdemede: Qazaqstandaghy biylik qúrylymdary әli kýnge deyin kenestik ótken dәuirge qatysty solqyldaqtyq tanytyp, onyng múrasyn mektep oqulyqtarynda ýzdiksiz búrmalap ózgertuge jol berip otyrghandyghynyng keyinge shegeruge bolmaytyn faktisi nazar audartady. Bizding kommunister resmy dengeyde oqu baghdarlamalary men oqulyqtardyng dәp ózinde KSRO-nyn, VKP(b) jәne Qyzyl Armiyanyng Úly Otan soghysy jyldaryndaghy tarihy rólin qysqartyp berushilik jónsizdik sanaydy».

Odan әri «Novye podhody k istoriy otrazilisi v uchebnikah, gde predstavlen «slojnyy y dramaticheskiy puti» Turkestanskogo legiona, v osenke deyatelinosty kotorogo za poslednee desyatiyletie smestilsya aksent. Dolgoe vremya Turkestanskiy legion pokazyvaly kak voinskoe podrazdeleniye, nahodivsheesya na storone gitlerovskoy Germanii, v nastoyashee vremya v iydentichnom tekste legionery uje predstavleny «jertvamy voyny». Avtory namerenno dopuskayt falisifikasii, mol, «ispolizovati legion v boyah fashisty ne smogliy», «v itoge legion byl rasformirovan»» syndy tújyrym jasalynady.

Osy Ashyq Hatymen jәne oghan berilgen Dmitriy Legkiyding týsiniktemesi arqyly qazaq kommunisteri ózderining kim ekendikterin әshekerelep berdi.

Ábil-Serik Áliakbar

Abai.kz