Dýrbelenge toly dýniyening qazaqqa tosyn «syiy» dayyn túr dep kim oilapty teginde. 362 әulie jatqan kiyeli aimaqtyng tósinen shu shyqty eldi dýrliktirgen. Dәl tәuelsizdikting torqaly toyy qarsanynda býlikshiler (olay dep aitugha auzym barmaydy), sýttey úiyghan tynyshtyqtyng týndigin jelpip, órisimizge qyzyghyp, әr isimizge qyzghanyshpen qaraghandardy eleng etkizdi. Áp sәtte-aq әlem qúlaqtanyp, enseli elderding kóshine eruge talap qylghan memleketimiz azuly aiyptaular men әzәzil pikirlerding oshaghyna ainalyp shygha keldi. Jiyrma jylda jetken tamasha jetistikter men tolayym tabystardy joqqa shygharugha tyrysyp jatqandar da bayqalady. Alyp qashty sózderge arqa sýiegen aqparattar aghyny otandyq BAQ-yn janyshtap, demokratiyany jeleu etip, týimedeydi týiedey qylyp ózderin bir kórsetip qalugha tyrysuda. Qalay bolghanda da jahangha jariya bolghan oqighagha berilgen keybir sayasy baghalardyng shyndyqqa janasatynyn joqqa shygharmaymyn. Alayda pisui jetpegen shala dýniyelerding de órip jýrgeni jasyryn emes. Degenmen «attandap» jatqandardyng kópshiligi qazaq últynyng tozuyn ansaghan pighyldan tuyndap jatqany sózsiz. Osynday sәtte elge toqtau aityp, ashudy sabyrgha jendirudi súranyp jatqan el aghalarynyng ótinishterine qúlaq asqanymyz jón aghayyn. «Adasqannyng aldy jón, arty soqpaq» deydi atamyz qazaq.

Dýrbelenge toly dýniyening qazaqqa tosyn «syiy» dayyn túr dep kim oilapty teginde. 362 әulie jatqan kiyeli aimaqtyng tósinen shu shyqty eldi dýrliktirgen. Dәl tәuelsizdikting torqaly toyy qarsanynda býlikshiler (olay dep aitugha auzym barmaydy), sýttey úiyghan tynyshtyqtyng týndigin jelpip, órisimizge qyzyghyp, әr isimizge qyzghanyshpen qaraghandardy eleng etkizdi. Áp sәtte-aq әlem qúlaqtanyp, enseli elderding kóshine eruge talap qylghan memleketimiz azuly aiyptaular men әzәzil pikirlerding oshaghyna ainalyp shygha keldi. Jiyrma jylda jetken tamasha jetistikter men tolayym tabystardy joqqa shygharugha tyrysyp jatqandar da bayqalady. Alyp qashty sózderge arqa sýiegen aqparattar aghyny otandyq BAQ-yn janyshtap, demokratiyany jeleu etip, týimedeydi týiedey qylyp ózderin bir kórsetip qalugha tyrysuda. Qalay bolghanda da jahangha jariya bolghan oqighagha berilgen keybir sayasy baghalardyng shyndyqqa janasatynyn joqqa shygharmaymyn. Alayda pisui jetpegen shala dýniyelerding de órip jýrgeni jasyryn emes. Degenmen «attandap» jatqandardyng kópshiligi qazaq últynyng tozuyn ansaghan pighyldan tuyndap jatqany sózsiz. Osynday sәtte elge toqtau aityp, ashudy sabyrgha jendirudi súranyp jatqan el aghalarynyng ótinishterine qúlaq asqanymyz jón aghayyn. «Adasqannyng aldy jón, arty soqpaq» deydi atamyz qazaq. El tynyshtyghy ýshin  babalar danalyghyna zer salayyq. Sabyrgha keleyik, aghayyn. Últymyzdyng tynyshtyghy men birligine syzat týspesin. Búlay jalghasa berse tútastyghymyzgha qauip tóngeli túr. Álemde 250 myngha juyq últtarmen úlystar bar desek, sonyng 200-i ghana tәuelsiz memleketter bolsa, onyng bireui biz. Bile bilgenge, últynyng bolashaghyn oilaghangha, eng basty qúndylyghymyz  tәuelsizdik ekenin esten shygharmayyq. Ata-babamyz ansaghan arman kýndi uystan shygharyp almayyq danghazagha erip. Elbasynyng da eli ýshin sinirgen eren enbegin qadirleyik. Múnyng bәri mening analyq sózim, qaraqtarym. Jana ghana ensemizdi týzep, el bolyp kele jatqanda tosynnan lap ete qalghan úshqynnyn, qaugha tiygen órttey elimizding ózge aimaghyna shashyramauyn tileymin bir Alladan. Kýni keshe ghana Elbasynyng bar oblysty aralap shyqqanyn kózimizben kórdik. Arnayy baryp Manghystaudy da aralady. El júrtpen әngime dýken qúrdy. Ákimderden bastap aqyndargha sheyin, qazynaly qariyalar qostap, «bizde bәri tamasha, problemalar sheshimin tapty» dep shygharyp saldy patshamyzdy. Bәlkim sonda bәlen ay boyy ashtyq jariyalap jatqan beybaqtardyng talap tilekterin eskerip, Elbasyny oryndy orynsyz maqtap shuyldaghansha, (Ol kisi maqtaugha zәru me, әlem aldyndaghy bedelining ózi qanday) múnayshylardyng jaghdayyn júqalap jetkizgen qariya bolghanda býgingi eldi dýrliktirgen oqighanyng beybit maqsatta sheshimin tabuyna septigi tiygen bolar ma edi. «Átteng tonnyng keltesi ai» deysing osyndayda. Áytpese sypyra maqtau syqpytymyzdy qashyrdy әbden. «Aurudy ólim әshkere etedi» degendey oqighanyng asqynuynyng bir astary mynada jatqanday. Mamyrdyng ortasynda bastalghan múnayshylar sherui Ýkimetting úiqysyn, sheneunikterding kýlkisin búza almady. Osydan 8 ay búryn on myngha juyq manghystaulyqtar men múnayshylar Elbasydan bastap elimizding qos palatasy, halyqtyng múnyn múndap, joghyn joqtaydy dep senim artqan Senat pen Mәjilis tóraghalaryna, Ýkimet basshysyna, Bas Prokuror men Jogharghy sot tóraghasyna, Últtyq Qauipsizdik komiyteti tóraghasyna, Ishki Ister ministri men elimizdegi Adam qúqyqtary jónindegi basshydan arasha súrap, әdildik izdep manday termen tapqan enbekting ótemaqysyn adal әri zandy týrde sheship beruin talap etken bolatyn. Múnayshylardyng ashyq hatynda enbekshilerdi jazyqsyz qudalap, «jabayy» minez kórsetken jergilikti basshylardyn, júmbaq jaghdayda kóz júmghan enbekkerlerding joghyn joqtap, qazaq qyzynyng abyroyyn ayaqqa taptaghanyn, Enbek jәne әleumettik qorghau ministrligining jauapkershiligin kýsheytudi talap etip, osy jyldyng 10-qarashasyna deyin jauap berudi jalynyp ta súrady. Alayda, Ýkimet ýnsiz qalghan son, basqa da basshylar basyn auyrtqysy kelmedi. Olardyng múnyna jýrdim-bardym qaraghan biylik, ereuilshiler bas kótergende kýlkisin tiya almay qaldy. Jogharygha shaghynyp,  ýmitteri aqtalmaghasyn, ashtyq jariyalaghandardy da kózge ilgen jan bolmady. Búl bile bilgenge adam taghdyrymen «mysyq-tyshqan» oiyny tәrizdi kórinedi. Aq-qarasyn ashyp almay «múnayshylar býirekten siraq shygharyp otyr. Áytpese 400-500 myng jalaqy az emes, onday jalaqy Qazaqstan boyynsha joq, olar qútyrghan» dep aqparat taratqandary el esinde. Kópshilik búghan senip te qalghan. Endi mine aq-qarasy anyqtalyp, «bolary bolyp boyauy singende» múnayshylardyng jalaqysynyng 180 mynnan aspaytynyn sarapshylar anyqtap otyr. Búlda bolsa shiyelenisken oqighanyng órshuine dauyl bolyp tiygeni anyq.Osylaysha qay aqparatqa senerin bilmey halyq jýr. Ashyp aituymyz kerek, Tәuelsizdikting qazaqqa bergeni kóp. Birligimiz jarassa aldaghy kýnderden de  ýmitimiz zor. Býgingi bolyp jatqan qaqtyghystar, týsinbestikter, biylik tarapynan jiberilgen óreskel qatelikten tuyndap otyr. Múny basa aituymyz kerek. Bas uәzirge búl ýlken sabaq bolghany sózsiz. Áleumettik tensizdik, sheteldikterding qazaqtyng sayyn dalasynyng múnayyn, ózge de qazba baylyqtaryn atasynan qalghanday iyemdenip, qazaqtardy qor sanauy, qytaylyqtardyn, ózge de sheteldik júmysshylardyng keybir әbes qylyqtary búghan deyin de últarazdyghyn qozdyryp, aqyrynda «Qol synsa jeng ishinde, bas jarylsa bórik ishinde» degendey duyldap baryp basylghanyn úmytqan joqpyz. Keleshekte jergilikti jerding halqymen sanaspay, óreli biyikterge jete almaytynyn kimning bolsada bilip jýrgeni dúrys. Ásirese biylik basyndaghylar. El basynyng mәselening kýrt órshigenin týisinip, Janaózenge el ishin tynyshtandyru ýshin әsker jiberip komendanttyq saghat belgileuin,  yntymaqqa aqylgha keltiru ýshin jasalghan qadam dep týsineyik. Kórip otyrghanymyzday, ghalamtorda, basqa da aqparat qúraldarynda saliqaly pikir aitpay, kerisinshe halyqqa jany ashyghan bolyp, әrtýrli qaueset taratyp jatqandar jeterlik. Mening aitpaghym qúr bosqa arandatyp jastarymyzdy qyryp almayyq aghayyn. Ashudy aqylgha jendireyik. Ghalamtordan ereuilshilder «Evroparlament bizge kómek beretin boldy» degendi quana aityp jatty. Búl da bolsa mening jýregime shanshuday qadaldy. Tәuelsiz elimning mún-múqtajyn  Europarlament qaraydy degen ne masqara? Tap sonday kýn tua qalsa әlem aldynda masqaramyz shyghary anyq.

Janaózendi oqigha bir kýnde qozdaghan shoq emes. Ábden mazdap janyp, tútanghan órt. Ózderiniz kózderinizben kórgendey ereuilshilderding basym kópshiligi jastar. Olargha ne jetpedi degenge kelsek, olargha Otan anasynyng jyluy men qamqorlyghy jetispedi dep tolyq aita alamyn. Alghashynda óz qúqyqtaryn qorghaghany ýshin bәle izdegish atandy beybaqtar. Almaty men Astanagha baryp óz mún-múqtajyn Ýkimetke tyndata almaghany sonyng aighaghy. Bir naqty mysal keltireyin. Ýkimetke sózderin ótkize almaghan song qoghamdyq oryndargha baryp múndaryn shaghypty keybireuleri. Keyin qoghamdyq oryndar aralasty búl iske. Bәribir týkte shyqpady. Derek kózderine qarasam  02.08.11j. ereuilge  shyqqandargha 3 ay bolghanda Jaumitbay Seytmúratov degen zeynetker men Orazbay Túrsynbay ashyna shyryldap әdildik izdep sharq úrypty. Sózderide salmaqty. Bir sәt qúlaq týrip kórinizdershi ne degenderine. «Ýkimet nege beybit jolmen sheshpeydi ereuilshilerding talap tilekterin. Bizder Manghystaulyqtar shúghyl kontiynentalidy jerdemiz, bau-baqshamyz joq.  Kreditterimiz de bar. Kókónisterdi  qymbat baghamen bazardan satyp alamyz. Júmysshylardyng ailyghy jýzden asyp jyghylghanymen, tauarlardyng baghasy da aspandap túr. Kerek deseniz attestasiyalau óz dәrejesinde jýrmeydi. Radiasiya kesirinen balalar óliminen Qazaqstan boyynsha aldynghy oryndamyz. Halyqtyng densaulyghy da kónil kónshitpeydi. Sondyqtan ereuilshilermen sanasyp, ortaq mәmilege keluge nege asyqpaydy biylik? Kýni erteng ushyghyp ketip jatsa, kimdi kinәlaydy búlar. Biz Ýkimet basyndaghylardyng baylyghyna kóz alartyp otyrghan joqpyz. «Tilimiz bylay, dinimiz nege olay» depte otyrghamyz joq. Bizding tilegimiz, enbek zandylyqtaryndaghy әdiletsizdikterdi sheship, óz elimizde jýrip qúldyq beysharalyqtan arylugha jol ashuyn súraymyz» deydi alysty boljay biletinder. Aytyndarshy kim qúlaq týrdi olardyng zaryna. Býginderi Janaózen qalasynan shyqpay, halyqtyng aldynda viyse-ministr Ómirzaq Shókeev pen Múnay jәne gaz ministri Sauat Mynbaev t.b shendi-shekpendiler  sol kezde qayda bolghan? Eger sol kezde kónil bólip, isting mәn jayymen tolyq tanysqan bolsa elimizding atyna da, Elbasymyzdyng danqyna da kir kelmegen bolar edi.  06.08.2011j.29 jasar Jaksylyk Turabaev degen búrghylaushy jas azamat belgisiz sebeptermen baqilyq boldy. Ol kәsipodan úiymynyng belsendisi edi. Onyng qazasynyng týp negizi әli ashylghan joq. Odan kóp ótpey jas qazaq qyzyn qytay zorlapty. Aytugha ghana jenil bolghanymen, osy jerde últtyq namystyng taptalyp jatqany nege aitylmaydy?  Búghan namystanyp atqa qonu erlerding isi. Ashu-yzanyng qaynauyna osynday jat júrttyqtardyng kelensiz әreketteri әserin tiygizbedi deuge bola ma? Al әlgi dandaysyghan qytaygha qanshalyqty әdil sottyng sheshimi shyqqany kýmәndi. Osynday tartysqa toly múnayshylardyng ómirinen bir-eki ret barlyq telearnalar habar da taratty. Namysy bar qazaq azamattary óre týregeldi. Qazaq pen qytay júmysshylary arasyndaghy qaqtyghystarda osy kezde oryn aldy. Áleumettik tensizdikti jylap otyryp aitqan qazaq múnayshylarynyng sózine iyigen bir basshyny kórdik pe sol kezde. Býginde bәri jalpaqsheshey keypine týsipti. Kәdimgidey әleumetpen súhbattasyp, pikirlerimen sanasyp jatyr. Osynday dengeyge jetu ýshin Ýkimetimizge ereuil kerek pe? Halyq «Kóp qorqytyp, tereng batyryp» qanday úshpaqqa shyghady. Saghyzday sozylghan múnayshylardyng problemasyna, qoghamdyq úiymdar bolmasa, qandayda  bir qogham qayratkerin kórdik pe arasha týsken. Arqaly aqyn Temirhan Medetbek qana (09.08. 2011) óte oryndy pikir  aityp mýlgip ketken qoghamdy oyatqanday boldy. «Qara altynnyng kaytarymy az, sheteldikter qazaq múnayshylaryna óz elinde qúlynsha qaraydy. Búl degeniniz últty basynu ghoy. Áriyne shydamy tausylghan múnayshylar qala әkimine, bolmasa oblys әkimine barady, jazady biraq әlgi әkimder olardy qabyldamaydy, sebebi kelensizdikterdi jogharygha aitqylary kelmeydi, jogharygha tek maqtanu kerek qoy. Osydan baryp múnayshylar ashynyp ereuilge shyghady, ashtyq jariyalaydy. Biraq bizding Ýkimet pyskyrmaydy da. Aytyp-aytyp bir kýni sharshap qoyady deytin bolsa kerek. Mine osylaysha ashynghan halyq bir kýni bomba bolyp jarylady» depti. Aytqany aiday keldi emes pe aqynnyn? Qanshama jamandap tynysh elding ishin oirandady desek te, múnayshylardyng talap tilekterine Ýkimet moyynsúnyp, kelisimge kelip jatqany, «Halyq qalasa han atynan týsedinin» keri demey kór. Aq jaulyqty ana retinde kónilime kirbing týsirgen jayttardy da býgip qaludy jón kórmedim. Ereuilshilerding ekpini sәl sayabyrsyghanda, ereuilshilerdi kinәlap, telearnalardan basu aitqan túlghalardyng keybirine jiyirkene qaradym. 1986 jylghy jeltoqsanda tura osylay bolyp edi. Onda da  ziyalylardyng keybireui kósilip sóilep, ózining bauyrlaryn kinәlap jatqan... Dәl solar kezinde ózderi jazghyrghan jeltoqsanshylardyng arqasynda Tәuelsiz elimizde ataq-danqqa bólenip-aq jýr...

Eng soraqysy sol qazaq qazaqqa oq atty ne degen súmdyq. Qaru kezenip eldi sabasyna týsiremin deu, aqyldyng sholaqtyghy. Baylyqtyng buyna mastanghandardyng dóng aibaty. Búqara halyqty tobyrgha tenep jýrgenderding isi. Búl endi sabasyna týse bastaghan halyqty qayta kóteruge zardabyn tiygizip jýrmesin. Syrtqy jaulardyng búl iske qanshalyqty qatysy baryn bilmeymin. Olar tarapynan arandatushylyq bolghany anyq. Mysaly Rahat Áliyevtin, Viktor Hrapunovtyn, Múhtar Áblyazovtyng tәuelsizdigimizding qabyrghasyn qausatyp, reti kelse el ishine shy jýgirtip, alatayday býldiruge «ansarlarynyn» auyp túratynyn oqyp jýrmiz. Dәl osy elin satyp, halyqty tonap ketken qashqyndardyng arandatyp aqsha tólep otyrmaghanyna kim kepildik bere alady? Ghalamtordaghy olardyng el arasynda býlik salugha iytermeleytin «elbúzar» sózderine kim tosqauyl bolady?! Eldi qanap, dalanyng baylyghyn sypyryp ketkenderge kýshimizding jetpey jatqany da týrli oigha iytermeleydi. Nege olar jazadan qútylyp, ózge elde tayrandap jýruge tiyis. Búlda halyqtyng óresi jetpey jýrgen mәselening biri. Búghan naqty jauapty tabu qiyn bolyp túr. Alayda Ertisbaev myrzanyng ereuilshilerdi kesip piship, qaraqshylar dep atauyna jol bolsyn. Ertisbaev aitqysh bolsa, qashyp jýrgen naghyz qaraqshylardy, әdildigin aitsaq, «halyq jaulary» dep nege aita almaydy? «Oylanbay sóilegen auyrmay óletinin» bilmegen Ertisbaev óz sózi arqyly múnayshylardyn, onyng ishinde kýlli Qazaq elinin, Elbasynyng atyna kir keltirip otyr. Ásirese, biylik basynda otyrghan basshylar men qosshylardyng sóilegen kezde birjaqty pikir aitpay, әr sózin saraptap, saralap, ertengi últynyng bolashaghyn oilap sóilese eken. Áriyne, ghimarattardy órtep, bankomattardy tonaghandardyng qaraqshylar ekeni dausyz. Biraq ondaylardyng bes mynnyng ishinde sanauly ghana bolghanyn ishim sezedi. Liviyadaghy qantógis kim-kimge de sabaq bolsa iygi. Arasha týskendey bolmayyn, qúqyq qorghaushylargha qarsylyq kórsetip, ghimarattardy órtep jýrgender múnayshylar deuge auzym barmaydy. Mәselen, Janaózen qalasynda eluge juyq ghimarat órtengen. Olar qala túrghyndary ózderining qolymen túrghyzghan, barlyghyna kerek ghimarattar edi ghoy. Óz enbekterin, óz ótkenderin múnayshylar óz qoldarymen órtedi degenge senu qiyn. Áriyne, ashugha erik berip, ashynugha mәjbýr etse qaytpek. Biraq, adamgershilikten attap vandalizmge boy úru enbekting parqyn biletin, sol ýshin talap qoyyp tapjylmay jarty jyl alanda otyrghan múnayshylargha tәn emes qoy. Biraq múnayshylar biylikke әuelgi qoyghan talaptarynan qaytpaq emes. Jalaqylaryn kóteriluin, sheteldik mamandarmen birdey enbekaqy aludy qalaydy. Ony әleumettik tendik dep sanaydy. Biraq ol ýshin ghimarattardy órtep, qan tóguge barmaytyndaryn habarlauda. Búlda bolsa analyq kónilimdi bir kóterip tastady. Qazaq elining berekesine núqsan keltirip, ózara qyrqystyryp qoyghysy keletinder az emes. Antalaghan ashkóz jau kóp manayymyzda. Aqtaudaghy shiyelenisken jaghday dialogpen sheshilui kerek qalayda. Ol ýshin qaqtyghystar tolyq auyzdyqtalyp, bey-bereketsizdik toqtatylugha tiyis. El tizginin ústaghandar aimaqtargha baryp, halyqpen jýzdesip, sabyrgha shaqyryp, talaptaryna qúlaq týrip, ortaq sheshimge keludi rettegenderi dúrys. Jaghday ushyghyp túrghan aimaqqa Ishki ister minsitri emes, Ýkimet basshysy Kәrim Mәsimov baruy kerek edi, biraq... Bәlen aidan beri ushyghyp kele jatqan isti arandatushylardyng óz maqsattaryna paydalanatynyn bile túra jaybaraqattyqqa salynghan Ýkimet basshysynyng kinәsi kóp... Qalay bolghanda da búl jaghdaydyng sony beybit sheshilui tiyis. Halyq arandatushylargha ermeui kerek, al biylik kóp kýttirmey múnayshylarmen dialogqa keludi tezdetpese bolmaydy... Egerәky olay bolmasa, aldaghy saylau tynysh ótedi deuge auzym barmaydy. Bizding eldi osynday halge jetkizgen biylik baspaldaghynda otyrghan Ýkimet basshysymen birge sheneunikter de jazalanuy tiyis. Ereuildegen el emes, aldymen osy oqighany qoldan jasaghan qular qúryqtaluy kerek. Qatang jazanyng qamytyn solardyng moynyna ajyryq qylyp artu kerektigin qadap aitamyn. Elding ekpinin paydalanyp, otqa may tamyzghan sodyr soyqandar da әdil zannyng tóreliginen tys qalmauy qajet.

Janaózendegi ereuildi oralmandardyng isi dep kýnkildep jatqandardyng maqsaty aidan anyq. Kóksegenderi aghayyndar arasynda alauyzdyq tudyru. Oghan iysi qazaq balasy jol bermeydi dep senemin. Qazaq san ghasyr boyy ansaghan Tәuelsizdigine býkil әlemdi qamtyghan jýieli ózgerister kezeninde, 20 ghasyrdyng sonynda qol jetkizdi. Jas memleket 20 jyldy iri jetistiktermen qarsy aldyq. Ata-babamyz san ghasyr ansaghan Tәuelsizdik qasterli úghym. Ony saqtau, qorghau әr qazaqtyng basty mindeti jәne boryshy! Alayda, juyqta Janaózende bolghan oqigha barshamyzdy qatty alandatqany belgili. Elbasynyng osy komissiyagha Ýkimet basshysynyng orynbasarlarynyng arasynan Ómirzaq Shókeevti tandap aluynda ýlken mәn jatyr. Júmys istegen jerinde halyqtyng batasyn alyp, qazaqy tәrbiyeni boyyna sinirip, tili men dinin qúrmettegen azamattan halqynyng ýmiti zor.
Osy oqighagha baylanysty qúrylghan Ýkimettik komissiyanyng tóraghasynyng 20-jeltoqsan kýngi QazTAG jәne aqtaulyq «Lada» gazeti arqyly taratqan pikirine qarnym ashty. Komissiya tóraghasynyng otyz tisinen shyqqan sózi otyz ruly elge taraghany sózsiz. Barsha qazaqstandyqtarmen birge Atamekenge kelgen millionnan astam qandastyng jәne shettegi 5 mln. aghayynnyng kóniline qayau salmaghanymyz  jón bolar. «Enshisi bólinbegen Alashta» últty jerine, tegine qaray bólip-jaru qazaqtyng arghy-bergi tarihynda bolghan emes! Búny qalay týsinemiz aghayyn? Elbasymyz Dýniyejýzi qazaqtarynyng IV qúryltayynda «Azattyqtyng elen-alanyndaghy kýrdeli kezenge qaramastan kóshimiz kólikti boldy... Qazaqstan dýniyedegi әr qazaqtyng qasterli qúbylysy! Qazaqstan әlemdegi barsha qazaqtyng qútty qarashanyraghy!» «Qazaqstan Zaman» gazetining «Núr Otan» partiyasymen 3 jyl boyy, al biyldan bastap Auylsharuashylyghy ministrligimen birlesken ekspedisiyasy oblystargha, jylyna eki ret aralap, halyqtyng túrmys-tirshiligimen tanysyp halyqqa tanystyryp otyrdyq. Elding túrmysynyng jaqsaryp ensesining kóterilgenin eshqaysymyz joq dey almaymyz. Sonday ekspedisiyanyng eki jylda  Manghystaudyng alty audanyn aralaghanymyz bar. Aytpaqshy biyl da  jolymyz týsti.  Bizdey qanaghatshyl, tәubeshil halyq әlemde joq shyghar, barlyq oblystaghy qarapayym halyqtyng jaghdayyna kózimning jetkeni, Múnayly audandardaghy halyqtyn, qandastarymyzdyng da Elbasygha degen rizashylyqtaryn sózben aityp jetkize almaspyn. Elbasymyzdyng tikeley tapsyrmasymen 2007 jyly tek qandas bauyrlarymyzgha arnalyp Múnayly audany qúrylghan barshanyzgha belgili. Batyr siyaqty auylda bolyp, halqymyzdyng qandastarymyzdyng rizashylyghyn, kókeytesti mәselelerin gazetimizge jazyp otyrdyq. Tughan jerine tili men dilin, qasiyetti dinin qasterlep jetken olardy ózekke tepkenimiz jaramaydy. Janaózendegi oryn alghan oqighagha qandas bauyrlarymyzdy aralastyru, jauapkershilikten jaltaru, halyqtyng kózqarasyn basqa arnagha búru degen sóz. Osy jaghyna abay bolugha shaqyramyn.

Qazir meymanasy tasyp, qazaqtyng alauyzdyghyn tasadan qyzyqtap, rahatqa batyp otyrghan orys sayttaryna kirseniz, Janaózendegi ereuildi jana «dekabristerdin» dýniyege kelgen kýni dep qoptyrtyp otyr. Ázili me, qyjyly ma týsinbeysin. Sonymen qatar qazaqtardy ýshke bóluge qúshtar dúshpandarymyz da, Janaózendegi  ereuildi bas búzar Adaylardyng isi dep qaraugha den qoyypty. Rasyna kelgende «Bólingendi bóri ghana emes. Shiybóriler de talaytynyn» alash balasy zerdesine toqyp jýrgeni jaqsy. Shyndyghyna kelgende Janaózen oqighasy barsha qazaqtyng jandy jeri bolyp túr. Osydan shyghatyn taghy bir qorytyndy - Janaózendegi oqighalardan búryn oryn alghan jaghdaylardy taghy bir ret múqiyat, jan-jaqty taldau qajet. Yaghny biyl biz tap bolghan birqatar ekstremizm jәne lankestik kórinisterdi qaytadan egjey-tegjeyli taldauymyz qajet. Aytalyq, Atyrau, Aqtóbede oryn alghan keybir oqighalardyng artynda әleumettik narazylyqtyng bir kórinisi bolghan da shyghar. Biz osy ekstremizm oqighalarynyng tek qana diny astary bar dep bagha berip, jastardyng jana aghymdargha eliguine, missionerlerding yqpalyna, diny nasihattyng әserine baylanystyryp qana qarastyrghanymyz qatelik boluy әbden mýmkin. Al múnday kózqaras Atyrau, Aqtóbe, Taraz ben Janaózendegi oqighalardy basqa qyrynan, jýieli zertteuge mýmkindik beredi. Ýstimizdegi jyly elimizde oryn alghan qandy oqighalar qoghamdaghy keybir ishki mәseleler men prosessterdi obektivti baghalay almay otyrghannyng saldary. Ne bolmasa ol qanday da bir toqmeyilsushilikting nemese bizde eshqanday da problema joq, búnday oqighalar bizding elde boluy mýmkin emes, lankestik әreketter, kisi óltiruler, jappay tәrtipsizdikter biz ýshin qauipti emes dep óz-ózimizdi aldaghannyng nәtiyjesi. Jalpy janaózendik oqighalar sayasy prosesting barlyq qatysushylarynyng eldegi jaghdaygha degen qiyalshyl kózqarasyn aiyqtyruy tiyis. Sebebi osy oqighalargha qalaysha bagha berilgeni biylikting de, oppozisiyanyng da, býkil qoghamnyng da búl istegi jauapkershiligi bar-joghyn aiyryp bergen belgili bir kórsetkishke ainaldy. Milliardtaghan shyghyn óteler, jazyqsyz tógilgen múnayshylardyng qanynyng óteui, úl-qyzdarynan ajyraghan ata-analardyn, jetim balalar men jesir әielderding kóz jasyna kim jauapty?

«Janaózendegi jaghday jaqsardy, qala tolyghymen qalpyna keltirildi» dep habar taratudan aldyna jan salmaghan kók jәshiktegi әriptesterimizding sózi shynayy shyqpaghan sekildi. Qazir qaladaghy jergilikti qazaqtar men oralmandar arasynda ru-rugha bólinip, qyryq-pyshaq bolyp jatqan jayy bar. Ushyqqan jaghdaydy basugha komissiyanyng da qauqary jetpegen son, múnayshylardyng jaghdayyn biluge Janaózenge Elbasynyng ózi kelip, halyqpen sóilesip, olargha Manghystau oblysynyng jana әkimi Bauyrjan Múhametjanovpen tanystyrdy. Búrynghy basshy Qyrymbek Kósherbaev qyzmetinen qoshtasyp kete bardy. Aytpaqshy, sóz orayy kelgende aita ketu kerek, әkim bolardan bir kýn búryn ghana búrynghy senator, qazirgi su jana әkimimiz Bauyrjan Múhametjanov Senat otyrysynda polisiyalardyng is-әreketine ókpe-nazyn jetkizip, ereuilge әdildik izdep shyqqan múnayshylardy «búzaqylar» dey otyryp, olardy der kezinde basyp-janshyp ýlgere almaghan búrynghy әriptesterin jazghyryp, tereng oilanbay bir jaqty pikir aitty. «Men búl jerde polisiya әreketi tym kesh boldy dep esepteymin, sebebi Janaózende kýshter jetkilikti túghyn. Ol kýsh osynshama saldar tuyndamas ýshin búzaqy elementterge qarsylyq tanytuy tiyis edi. Men ózim IIM-ning búrynghy qyzmetkerimin. Biraq polisiyanyng mindeti, qay jerde bolmasyn qoghamdyq tәrtipti qorghau. Biz birtútas memlekette ómir sýrip jatyrmyz, sondyqtan Qazaqstannyng barlyq territoriyasynda birtútas tәrtip ornyghuy tiyis», - dedi eks-deputat jurnalisterge bergen súhbatynda. Jalpy, atyshuly «Shanyraqtaghy» jaghday  men Zamanbekting ólimi turaly aitylghanda jana saylanghan әkimning Ishki ister ministri bolyp jýrgen kezinde artynan jaqsy sóz ermegeni taghy belgili. Áriyne, Elbasy senim artqan son, halyq ta búl әkimge taghy senim artyp otyr. Tәrtipti zang týrinde qatal sheshudi ghana emes, «әkim bol, halyqqa jaqyn bol» degen qaghidany ústap adamgershilikpen sheshedi degen senimimiz bar.

Elbasy manghystaulyqtarmen kezdesuinde, «Ýkimet, «Samúryq-Qazyna» qory, «QazMúnayGaz» kompaniya­sy mening enbek dauyn der kezinde sheshu jónindegi tapsyrmamdy oryn­damady. Ókinishke qaray, olar búl mәseleni sheshude dәr­mensizdik ta­nytty. Últtyq kompaniya men onyng enshiles qú­rylymdarynyng basshylyghynda kóptegen kezdey­soq adamdar bol­ghan. Osynyng bar­lyghy menedjment tiyimdiligining tómendeuine әkelip soqtyrdy. Son­dyqtan men «QazMúnayGaz» últtyq kompa­niya­synyng jana bas­shylyghyna Lәzzat Qiynovty, al «Qaz­MúnayGaz» BÓ» kompaniya­sy­nyng basshylyghyna Alik Aydar­baev­ty taghayyndaymyn, - dedi. Búdan song Memleket basshysy múnayshylardyng múnyn der kezinde habarlamay, asqynghan aurudy meylinshe jauyp qalugha tyrysqan Ýkimet pen onyng qúrylymyndaghy barlyq jauapty qyzmetkerlerding beyqamdyghyn syngha alyp, Ýkimetke ókiletti ýkimettik qúrylymdardyn, «Qaz­MúnayGaz» kompaniyasyndaghy kinәlilerding ózderin de jazalau kerektigin erekshe eskertti. Memleket basshysy jappay tәrtipsiz­dik­ter­ding tuyndauyna basty sebep bol­ghan búzaqy top­ júmystan bosatyl­ghan qyz­metkerler men «Ózen­múnaygaz» kompaniyasy bas­shy­lyghy arasyn­daghy úzaqqa sozyl­ghan enbek jan­jalyn «sәtti» payda­langhanyn aitty. «Tergeu ba­ry­­syn men jeke baqylauymda ús­tay­tyn bolamyn», - dedi Memleket basshysy. Ne de bolsa, kýnirengen, yzaly halyqtyng Elbasy kelgen song ghana kónilderine ýmit úyalaghanday boldy.

Keshegi Jeltoqsannyng qúrbandarynyng әli kýnge aqtalyp jatqany, shyndyqtyng eshqashan qaltarysta qalmaytynyn kórsetse kerek. Úrpaghyna kýsh bergen babalar ruhy, Tәuelsizdigimizdi mәngilik ete gór dep tileymin tәnirden!

«Abay-aqparat»