Demokratiya instituttarynyng biri, qazaqshalap aitatyn bolsaq demokratiyanyng bir mýshesi - erikti, әdil saylau. Búdan shyghatyn qortyndy qanday da bir saylau bolsyn erikti týrde, saylaushylar dausyna jýginip әdil ótpese, Qazaqstanda demokratiyanyng /halyq biyliginin/ bir mýshesi mýgedek,  yaghny memleketti basqaru tetiginde manyzdy, әri qauipti aqau bar degen sóz.

Qoghamnyng órkendeui de, keri ketui de saylaudyng әdil nemese әdiletsiz ótuine baylanysty.

Biz osyghan deyin de birneshe ret preziydent, parlament saylauyn ótkizdik. Ol degenimiz - demokratiyalyq qogham ornatugha, azamattardyng qúqyn iygeruine, memleketti basqarugha jasaghan manyzdy qadam. Olay bolsa, kim erkin, baqytty ómir sýrgisi kelse, sol azamat saylaudyng әdil ótuin qadaghalap, saylaugha baqylau jasaudy azamattyq boryshym dep sanauy kerek. Halyq atynan biylik jýrgizuge ókildik berilgenderding adaldyghy, әdildigi, saylaudyng әdil ótuinde ekenin jasymyzdan, kәrimizge deyin biluimiz kerek.

Ótken preziydenttik saylauda әdiletsizdikter men qatar saylaudaghy komissiya tóraghalary men mýshelerining QR «Saylau turaly» zanynan beyhabar ekendigining kuәsi bolghan edim. Ótkendi ótti dep qaraugha bolmaydy. Ótkenning qatelikterin kórsete otyryp, bolashaqta onday qatelikterge, zansyzdyqtargha jol bermeuge tәjiriybe jinaqtauymyz qajet.

Demokratiya instituttarynyng biri, qazaqshalap aitatyn bolsaq demokratiyanyng bir mýshesi - erikti, әdil saylau. Búdan shyghatyn qortyndy qanday da bir saylau bolsyn erikti týrde, saylaushylar dausyna jýginip әdil ótpese, Qazaqstanda demokratiyanyng /halyq biyliginin/ bir mýshesi mýgedek,  yaghny memleketti basqaru tetiginde manyzdy, әri qauipti aqau bar degen sóz.

Qoghamnyng órkendeui de, keri ketui de saylaudyng әdil nemese әdiletsiz ótuine baylanysty.

Biz osyghan deyin de birneshe ret preziydent, parlament saylauyn ótkizdik. Ol degenimiz - demokratiyalyq qogham ornatugha, azamattardyng qúqyn iygeruine, memleketti basqarugha jasaghan manyzdy qadam. Olay bolsa, kim erkin, baqytty ómir sýrgisi kelse, sol azamat saylaudyng әdil ótuin qadaghalap, saylaugha baqylau jasaudy azamattyq boryshym dep sanauy kerek. Halyq atynan biylik jýrgizuge ókildik berilgenderding adaldyghy, әdildigi, saylaudyng әdil ótuinde ekenin jasymyzdan, kәrimizge deyin biluimiz kerek.

Ótken preziydenttik saylauda әdiletsizdikter men qatar saylaudaghy komissiya tóraghalary men mýshelerining QR «Saylau turaly» zanynan beyhabar ekendigining kuәsi bolghan edim. Ótkendi ótti dep qaraugha bolmaydy. Ótkenning qatelikterin kórsete otyryp, bolashaqta onday qatelikterge, zansyzdyqtargha jol bermeuge tәjiriybe jinaqtauymyz qajet.

Adam bolghan song qatelik bolady. Biraq ol bile túra qasaqana, kópshilik ýshin jasalatyn qatelik bolmauy tiyis. Bizding elde saylauda jiberiletin qateliktin, zansyzdyqtyng bәri aldyn-ala oilastyryp jasalatynyn kimnen jasyramyz?.. Ásirese, saylau kýnderi.

Ontýstik Qazastan oblysy (OQO) boyynsha saylaudy baqylau qoghamdyq komiytetine  15 qantarda ótetin mәslihat saylauyna qatysatyn ýmitkerlerden shaghymdar týsude. OQO Sozaq audandyq mәslihatyna ýmitkerler Ghabit Erbergenúly, B.Túrghanbaevtan týsken shaghymdarda ózderi týsken saylau uchaskelerining shekaralary 2011 jyly 23 qarashada gazetke jariyalanyp shyqqannan keyin, audan әkimshiligi tarapynan qoldau kórsetilip otyrghan deputattyqqa ýmitkerding paydasyna saylau uchaskelerining shekarasy taghy ózgertilgenin aitady. QR Konstitutsiyalyq «Saylau turaly» zanynyng 23 bap, 5- tarmaghynda Tiyisti әkimder saylau taghayyndalghannan nemese jariyalanghannan keyin jeti kýn merzim ishinde BAQ arqyly saylaushylardy әr bir saylau uchaskesining shekarasy jóninde habardar etedi.

Zangha sýienip  moyyndasaq, shekaragha ózgertu engizip  habarlau ýshin jeti kýnnen artyq merzim kórsetilmegen. Saylaugha týsetin ýmitkerler anyqtalghannan keyin saylau uchaskesining shekarasyn ózgertu zanda qaralmaghandyqtan zansyz deuge bolady.

Saylauda әkimshilik resurstardy jii paydalanudyng bir týri -- mektep múghalimderi men budjettik sala qyzmetkerlerin saylaushylar tizimin jasaugha, ýgit-nasihat júmystaryn jýrgizuge paydalanu . Búl joly da mektep múghalimderin saylau merzimi jariyalanbay túryp 2011 jyldyng qazan aiynan bastap әr mektepten 10 múghalimning tizimin erikti kómekshi /volonter/ retinde jasaqtay bastaghanyn bilemiz. Demek Mәjilisting merziminen búryn tarap, saylaudyng merziminen búryn ótetini belgili bolghan. Aytpaghymyz:  qanday is-shara bolsyn múghalimderge tynym joq. Olardyng da otbasy, júmysy bar -- jýikelerin tozdyryp demalystarynda ýy aralau onay ma ? Múghalimderding múny qansha jyr bolghanymen  soghan qúlaq týretin  bir basshy tabylmady.

Shymkent qalasynyng №101 saylau uchaskesin aralap saylaushylardyng tizimin, jeke kuәlik nomerin jazyp jýrgen №77 mektepting Áliya esimdi múghaliminen «kuәlikting nomerining qajeti ne?»  dep súrasam: «Aghay, biz tapsyrmany oryndap jýrmiz», deydi. Dúrys, Áliya tapsyrma oryndap jýr. Alayda, saylaushylar tizimin jasaghanda jeke kuәlik nomerleri jazylmaydy. Búlay jazu - kelmegen saylaushylardyng kuәlik nomerleri bar bulletenderin tolytyryp jәshikke tastay salady degen zandy kýmәn tudyrady.

QR «Saylau turaly» zanynyng 24 bap, 5-tarmaghyna sәikes, jergilikti әkimder basqa qúzretti organdar men úiymdardyng derekterin, aldyn-ala salystyrylghan saylaushylardyng tizimin әr jyldyng birinshi shildesinde jәne birinshi qantarynda tiyisti aumaqtyq saylau komissiyasyna berip túrugha mindetti. Mine, zang boyynsha saylaushylar tizimi jylyna eki ret tekserilip, tolyqtyrylyp túrady.

Zang boyynsha saylaugha 20 kýn qalghanda audan әkimderining qoly qoyylyp, uchaskelik saylau komissiyalaryna tapsyrylady.

Ekinshi, osy baptyng 4 tarmaghy boyynsha  saylaushylar tizimin jasaghanda tek aty-jóni, tughan jyly, meken jayy jazylu kerek. Yaghni. saylaushylardyng kuәlik nomerin jazu zanda qarastyrylmaghandyqtan zang búzyluda.

Búghan qatysty saualgha Shymkent qalalyq aumaqtyq saylau komissiyasynyng tóraghasy S.O.Pakeev: «Saylaushylardyng QR azamaty ekenin biluge әri belgilengen bazamen salystyru ýshin saylaushylardyng tizimin toltyrghanda kuәlik nomerin jazu qajet bolyp túr» deydi. Zanda sylaushylar tizimin saylau komissiyalary jasaytyny aitylmasa da saylau komissiyasyn qystyryp qoyypty. Osy arada súraq:  nelikten azamattyghyn bilu ýshin kuәlik nomeri kerek? Zang boyynsha  qanday baza bolsa da saylaushylardyng kuәlik nomeri jazylmauy kerek. Basqa súraq, jauap, aqtalu bolmaydy.

OQO  boyynsha saylaudy baqylau qoghamdyq komiytetine saylaugha qatysty shaghymdar kóptep  týsude. Tekserip, zerttelgennen keyin onyng bәrin osy Abai.kz aqparattyq portalynda jariya etetin bolamyz.

Jarqynbek Seytinbetúly,

Halyqaralyq baqylaushy,

OQO boyynsha saylaudy baqylau qoghamdyq

komiyteti

"Abay-aqparat"