Qazaqstan Respublikasy tәuelsizdik alghan otyz jylgha uaqytta ornyqty týrde damyp, halyqaralyq arenadaghy óz ornyn biyikten saylap aldy. Sodan bolar, әlemdik dengeydegi kóptegen mәselelerde bizding elding de óz aldyna aitar ústanymy men pozisiyasy ózgergen emes. Tipti halyqaralyq dengeydegi manyzdy mәselelerde sheshushi ról atqarghan kezderimiz de az emes.

Mәselen, yadrolyq qarulardan bas tartu, yadrosyz әlem qúru barysynda Qazaqstan halqy men Qazaqstan preziydentining (Túnghysh preziydent) alar orny erekshe boldy. Búdan bólek, aimaqtyq qauipsizdikti saqtau, týrli din basylarynyng bir jerde bas qosuyna da bizding el ýlken әser etkeni belgili.

Qazaqstannyng bas boluymen qolgha alynyp, jýzege asqan manyzdy mәseleler qataryna endi biologiyalyq qauipsizdik mәselesi de enui mýmkin. Óitkeni Memleket basshysy Qasym-Jomart Toqaevtyng biologiyalyq qauipsizdik jónindegi Halyqaralyq agenttik qúru jónindegi bastamasy әlemdik dengeydegi tәuelsiz sarapshylardan qoldau tauyp otyr.

Bәrimiz biletindey, ótken aidyng (qyrkýiek aiy) sonynda Birikken Últtar Úiymy Bas Assambleyasynyng 75-sessiyasy saltanatty týrde bolghan edi. BÚÚ Bas Assambleyasynyng mereytoylyq sessiyasy ayasynda sóz alghan Qazaqstan Preziydenti birqatar manyzdy mәselelerdi kótergen. Onlayn formatta ótken әlemdik dengeydegi manyzdy jinalysta Preziydent Toqaev úsynghan biologiyalyq qauipsizdik jayly bastamasy ong baghalanyp otyr. Demek, bizding el biologiyalyq qauipsizdikke qatysty manyzdy mәselede jetekshi ról atqarghan el atanuy mýmkin.

Atap aitqanda, Qazaqstannyng memleket basshysy Qasym-Jomart Toqaev Birikken Últtar Úiymy Bas Assambleyasynda biologiyalyq qauipsizdik jónindegi Halyqaralyq agenttik qúru iydeyasyn mәlimdegen bolatyn. Toqaevtyng búl bastamasyna Halyqaralyq himiyalyq qaru jóninidegi tәuelsiz sarapshy Richard Gatry ong bagha berip, qoldau bildirdi.

Tәuelsiz sarapshynyng aituynsha, әlemde yadrolyq nemese himiyalyq sekildi quatty qarugha qarsy is-qimyl jasau reti qalyptasqan. Janaghyday qauipti qaruy bar elderge qarsy qajet kezinde toqtau salugha bolady. Óitkeni qauipti qarugha tiyisti shara qabyldap, tiym salatyn halyqaralyq úiym búrynnan bar. Biraq himiyalyq qarularmen salystyrghanda qauiptiligi kózge kórinbeytin biologiyalyq qauipsizdikti saqtaudy qamtamasyz etetin halyqaralyq institut qazirshe joq. Sol ýshin de biologiyalyq qauipsizdik mәselesin nazardan tys qaldyrau kerek. Al múnday jahandyq manyzdy mәseleni yadrodan bas tartpaghan derjavalardyng biri úsynsa, eshqashan qoldau tappaytyny aidan aiqyn. Sol ýshin de yadrolyq qarudan alghash bolyp bas tartyp, joyqyn qarudy taratpaugha, onyng aldyn aulgha óte ýlken ýles qosyp otyrghan Qazaqstan sekildi elding múnday úsynys aitugha tolyq mýmkindigi bar. Tipti múny óte ontayly, oryndy qadam dep baghalaugha bolady.

Richard Gatri, Himiyalyq qaru boyynsha tәuelsiz sarapshy:

– Biologiyalyq ghylymnyng damuynyng ayaq alysy songhy jyldary әsirese qarqyndy. Biraq búl saladaghy jetistikter adamzattyng ózine tayaq bolyp tiii de ghajap emes. Sebebi ony teris pighylda iyemdenuge baryn salyp jatqandar bar. Sondyqtan halyqaralyq baqylaudy kýsheytu qajettiligi tuyndap túr. Qazaqstannyng osy mәseleni sheshude jetekshi rólge ie bolugha mýmkindigi bar.

Memleket basshysy Qasym-Jomart Toqaevtyng Birikken Últtar Úiymy Bas Assambleyasynda biologiyalyq qauipsizdik jóninde bastama kóterui teginnen-tegin emes. Qazirgi tanda koronavirus pandemiyasy tútas әlemdi tabanynan tik túrghyzyp, adamzat balasyna alapat uyn shashyp túr. Koronavirus infeksiyasy adamzat bolasy ýshin biologiyalyq indetting qanshalyq qauipti ekenin úqytyrdy.

Biz búl jerde koronavirusty biologiyalyq qaru dep otyrghan joqpyz. Tek koronavirustyng tútas әlemge sonsha jyldam taralyp, adamzatty әbigerge salghanyna qarap, alda-jalda әldebir el biologiyalyq qaru oilap tauyp, ony taratar bolsa, әlem qanday jaghdaygha tap bolatynyn kózben kórdik degen oimen aityp otyrmyz.

Preziydent Toqaevtyng adamzat balasynyng amandyghy, ghalamsharymyzdyng tynyshtyghy ýshin erte alandap, ortagha salghan biologiyalyq qauipsizdik jónindegi Halyqaralyq agenttik qúru bastamasyn sarapshylar qyzu qoldap otyr. Endeshe adamzat balasyna soghys qaupin tuyndatqan yadrolyq qarudn alghash bop bas tartqan Qazaqstan biologiyalyq qauipsizdik mәselesinde de alghash bolyp dabyl qaghyp otyr deuge tolyq negiz bar.

Abai.kz