QR Premier-Ministri
A.Ú. Maminge,

QR  Bas prokurory
Gh.D. Núrdauletovke!

«Aq jol» demokratiyalyq partiyasyna Taraz, Almaty, Aqtóbe, Taldyqorghan, Óskemen, Oral jәne basqa da ónirlerding kәsipkerlerinen «monitoringtik toptardyn» tarapynan qudalanu turaly narazylyq  ótinishter kelip týsude.

Shynynda da, búqaralyq aqparat qúraldarynda sanitarlyq-epiydemiologiyalyq shekteulerge qatyst jasyryn toylar men keshterding anyqtaluy turaly jii jariyalanady. Pandemiyanyng taraluyna qauip tóndiretin múnday  faktilerding mindetti týrde jolyn kesip jәne olardy úiymdastyrushylardy jauapqa tartu kerek.

Sonymen qatar, qúqyqtyq memleket qúrudyng jaqtaushylary retinde bizdi monitoringtik toptardyng qoldanatyn әdisteri kýmәn tughyzady. Kәsipkerlerdin  aituynsha, keyde búl toptardyng qúramynda qoghamdyq belsendiler men әkimdik qyzmetkerleri bar, olarmen birge polisiya jasaqtary ózara is-qimyl jasaydy.

Reyd kezinde monitoringtik toptar biznes obektilerine kirip, kәsipkerlerden naqty nemese jalghan búzushylyqtar turaly týsiniktemeler alady. Sodan keyin, osy týsindirmeler negizinde tekseruge mýldem qatyspaghan SES qyzmetkerleri әkimshilik qúqyq búzushylyq turaly hattama jasaydy jәne eshqanday eskertusiz qomaqty aiyppúldar salady.

Sonday-aq, bopsalau jәne tikeley arandatu turaly da  aitylady. Onda tekserushiler tútynushy retinde әreket etip, biznesti zandy búzugha  iytermeleydi (mysaly, kafede otyryp, biraz uaqyttan song kafeni bosatudan bas tartady), sodan son  «búzushylyqty» tirkeydi.

Sonymen qatar, kәsipkerlikti tekserulerdi jýrgizu tәrtibi QR Kәsipkerlik Kodeksimen naqty anyqtalghan jәne rettelgen. Atap aitqanda, әrbir tekserudi biznes subektisi tekseriletin salada memlekettik uәkiletti organ jýrgizui tiyis. Yaghni, sanitarlyq-epiydemiologiyalyq talaptardyng saqtaluyn tekserudi mindetti týrde SES basqaruy tiyis.

Kodeksting 155-babyna sәikes baqylau jәne qadaghalau subektileri (búl jaghdayda SES ókilderi) qúqyq búzushylyqty tirkeu ýshin ghana ýshinshi túlghalardy baqylau obektisinde bolghan kezinde ghana tekseruge qatystyrugha qúqyly. Demek, SES qyzmetkerleri óz ókilettikterin basqa adamdargha bermesten búryn ózderi tekseruler jýrgizui kerek. Al býgin barlyq jerde  kerisinshe jasaluda.

Mysaly, SES qyzmetkerlerining qatysuynsyz monitoringtik toptar (polisiya iriktep alghan týsiniktemeleri boyynsha hattamalar men aiyppúldardy ghana resimdeytin) kәsipkerlerdi QR ÁQBK-ning 425 baby (halyqtyng sanitariyalyq-epiydemiologiyalyq saulyghy salasyndaghy zannama talaptaryn, sonday-aq gigiyenalyq normativterdi búzu) jәne 462 baby (memlekettik inspeksiyalar men memlekettik baqylau jәne qadaghalau organdarynyng lauazymdy adamdaryna olardyng qyzmettik mindetterin oryndauyna kedergi keltiru, qaulylardy, núsqamalardy jәne ózge de talaptardy oryndamau) talaptary boyynsha jauapkershilikke tartady.

Alayda búl baptardyng eshqaysysy әkimdik ókilderining de, polisiya qyzmetkerlerining de, qogham belsendilerining de qúzyretine kirmeydi.

Kәsipkerlik Kodeksining 133-babyna sәikes qúqyq qorghau organdary jeke kәsipkerlik subektilerine qatysty baqylau jәne qadaghalau is-sharalaryn jedel-izdestiru qyzmeti, qylmystyq qudalau, әkimshilik is jýrgizu shenberinde ghana jýrgizedi.  Polisiya, prokuratura, әkimdik ókilderi, tipti belsendiler jýrgizetin shaghyn jәne orta biznes júmysynyng búqaralyq nemese uaqytsha rejiymin tekseru zang normalaryna sәikes kelmeydi.

«Aq jol» demokratiyalyq partiyasy zang búzushylarmen zandy búza otyryp kýresuge bolmaydy dep sanaydy.

Memleket zannamalyq normalardyng oryndaluyn tek zangha sýiene otyryp talap etui qajet. Áytpese, ol shekten tys jýgensizdik pen zansyzdyqtyng shenberine  ainaluy mýmkin.

Kәsipkerlik Kodekste kәsipkerlerding zandy qúqyqtaryn qorghaugha tiyis prokuratura organdarynda biznesting barlyq tekseristerin mindetti týrde tirkeu  turaly baptyng belgilengeni kezdeysoq emes.

Biraq  prokuraturanyn  zansyz tekseriletin biznesti qorghaghany turaly birde-bir fakt estilmeydi. Bәlkim, múnday tekseruler tirkelmeytin de shyghar.

Mýmkin, kәsipkerler aitqanday, zansyz tekseruler jii ýlken aiyppúldardy salu qaupi bar monitoringtik top mýshelerining bopsalauymen jýrgiziledi. Osylay biznes sybaylas jemqorlyq talaptarynyng nysanyna ainalyp,  osynday bopsalau әreketterine  kónuge mәjbýr.

Búl túrghyda tekserushiler ózderining is–әreketterin kәsipkerlik Kodeksting 144-babynyng 6-tarmaghyna siltey otyryp, býrkenedi. Atalmysh bapqa sәikes epiydemiya tuyndaghan nemese qauip tóngen jaghdayda obektilerge jospardan tys tekseru jýrgiziledi. Múnday tekseruding negizi sanitarlyq-epiydemiologiyalyq qadaghalau salasyndaghy memlekettik organnyng zang búzushylyq turaly aqparat aluy bolyp tabylady.

Alayda, ol kezde tekserudi SES ózi jýrgizui kerek jәne kelesi kýni prokuratura organdarynda tirkeui kerek. Sonymen qatar, tekseru tiyisti aqparatty alghannan keyin kәsipkerlerdi qorqytumen emes, tipten olardy búzushylyqtargha arandatu arqyly jýrgizilmeui kerek.

Býginde Preziydent pen Ýkimet ekonomikany qalpyna keltiru jәne shaghyn jәne orta biznesti qoldau boyynshv manyzdy sharalardy qabyldauda. Alayda  monitoringtik toptardyng zansyz әreketteri memleket pen biznesting kýsh-jigerine núqsan keltiredi.

Keybir azamattardyng jauapsyzdyghyn eskersek monitoringtik toptar mýmkin kerek te  shyghar. Biraq olardyng ókilettikterin retteu qajettiligi  tuyndap otyrghany anyq.

Jaqynda ghana Preziydent Q. Toqaev pandemiyagha qarsy is-sharalar salasyndaghf barlyq sybaylas jemqorlyq qaupi bar uchaskelerdi  qatang baqylaugha aludy tapsyrdy. Tekserushi organdardyn, yaghny polisiyanyn, әkimdikterdin, monitoringtik toptardyng júmys sapasyna erekshe nazar audarudy talap etkeni atap ótildi jәne tekserushilerdi ókilettikterdi teris paydalanbaugha, dúrys basqarugha jәne «kimdi qalasam, sony tekseremin» degen qaghidatty  qoldanbaugha shaqyrdy.

Osyghan baylanysty, «Aq jol» fraksiyasynyng deputattary shúghyl týrde:

1) kәsipkerlerdi zansyz әreketterden qorghau jәne olargha qarsy is-qimyl jasau qúqyqtaryn eskere otyryp, monitoringtik  toptardyng júmysyn zannamagha sәikes retteudi;

2) prokuratura organdaryna – biznesti tekserudi mindetti tirkeudi, olardyng zandylyghyn jәne kәsipkerlerding qúqyqtarynyng saqtaluyn baqylaudy qamtamasyz etudi súraymyz.

Qúrmetpen,

«Aq jol» fraksiyasynyng deputattary.

Azat Peruashev dy joldaghan Azat Peruashev 

Abai.kz