Tarihymyzdan oiyp túryp oryn alghan túlghalar bar. Olar eleusiz qalyp, shang basqan múraghattardyng sórelerinde jeke isteri qozghausyz qaluda. Solardyng biri – Asfendiyar Kenjiyn.
Asfendiyar Kenjin 30-jyldardaghy asyra silteu kezeninde jazyqsyz jazalanyp, kesh aqtalghan asyl azamat (Sәken Seyfullinning «Tar jol, tayghaq keshuinde» esimi úshyrasatynyn aitpaghanda) kýni býginge deyin jarytuly әngime qozghalmay keledi.
1936 jylghy shilde aiynyng bir kýni bolatyn.Búl kezde KSRO Halyq Komissarlar Kenesi dayyndau komiytetining Týrkimenstan boyynsha ókili bolyp qyzmet istep jýrgen Asfendiyar Kenjin júmystan keyin ýiine bettedi.
Jolshybay ony auyr oilar mazalap keledi. Ol, әsirese, songhy ailardaghy «janalyqtardan» sekem alyp jýretin. Ishki ister Halyq komissariaty Memlekettik qauipsizdigi basqarmasynyng erekshe bóliminde isteytinder ózderin tym erkin ústap, elding shyrqyn búza bastady. Olar kez kelgen adamdy «kontrrevolusiyalyq qyzmet ýshin» tútqyndaugha kiristi. Tipti әskery prokuraturanyng rúqsatyn da almaytyn boldy, tek bireuding ósegi nemese tergeude otyrghan adamdardyng eshbir derek-dәlelge negizdelmegen jalasy bolsa, jetip jatyr, alady da qamaydy…

Tarihymyzdan oiyp túryp oryn alghan túlghalar bar. Olar eleusiz qalyp, shang basqan múraghattardyng sórelerinde jeke isteri qozghausyz qaluda. Solardyng biri – Asfendiyar Kenjiyn.
Asfendiyar Kenjin 30-jyldardaghy asyra silteu kezeninde jazyqsyz jazalanyp, kesh aqtalghan asyl azamat (Sәken Seyfullinning «Tar jol, tayghaq keshuinde» esimi úshyrasatynyn aitpaghanda) kýni býginge deyin jarytuly әngime qozghalmay keledi.
1936 jylghy shilde aiynyng bir kýni bolatyn.Búl kezde KSRO Halyq Komissarlar Kenesi dayyndau komiytetining Týrkimenstan boyynsha ókili bolyp qyzmet istep jýrgen Asfendiyar Kenjin júmystan keyin ýiine bettedi.
Jolshybay ony auyr oilar mazalap keledi. Ol, әsirese, songhy ailardaghy «janalyqtardan» sekem alyp jýretin. Ishki ister Halyq komissariaty Memlekettik qauipsizdigi basqarmasynyng erekshe bóliminde isteytinder ózderin tym erkin ústap, elding shyrqyn búza bastady. Olar kez kelgen adamdy «kontrrevolusiyalyq qyzmet ýshin» tútqyndaugha kiristi. Tipti әskery prokuraturanyng rúqsatyn da almaytyn boldy, tek bireuding ósegi nemese tergeude otyrghan adamdardyng eshbir derek-dәlelge negizdelmegen jalasy bolsa, jetip jatyr, alady da qamaydy…
KSRO Ishki ister halyq komissary Ejovtyng asa qúpiya búiryghy men KSRO bas prokurory Vyshinskiyding núsqauy boyynsha tútqyndau ýshin prosessualdyq normany saqtaudyng jәne aldyn ala kelisim aludyng qajeti joq edi. Asfendiyar kezinde Alash partiyasynyng II sezine Guriev úiymynan delegat, Alashordanyng ortalyq Kenesine mýshelikke kandidat bolyp saylanghan edi. Torghaydaghy әskery kenesting mýshesi boldy. Qaumalaghan oy ýstinde ýiine jetken Asfendiyardy júbayy Janeta men balalary әdettegidey quana qarsy alyp edi. Biraq… kiyimin sheshinip ýlgermey jatyp esik zirkildep qaghyldy. Artynsha әskery kiyimdi eki adam kirdi de, Asfendiyargha qamaugha alu turaly orderdi kórsetti. Sóitip, 28 shildede BK(b)P Ortalyq Komiyteti janyndaghy Partiyalyq Baqylau Komiytetining Ashhabadtaghy kóshpeli «ýshtigi» A.Kenjindi Alashorda úiymymen baylanysta bolghany ýshin partiya qatarynan shygharady da, keyin atu jazasyna kesiledi. Kóp úzamay «halyq jauynyng әieli» bolghandyqtan Janeta Ramazanqyzy da 8 jyl merzimge jer audarylady. Janetanyng qyz kezindegi tegi Smoliskaya, Belorussiyada tuylghan. Ana tili – polyak tilimen qatar orys, ukraiyn, belorus tilderin óte jaqsy bilgen. Onyng ata-anasynyng músylman dinin qabyldaghany turaly derekter bar kórinedi.
Asfendiyar Kenjin 1887 jyly oblysymyzdyng Plotavin selolyq kenesindegi (Erkinqala) Toqtar aulynda dýniyege kelgen. Balalyq shaghyn әkesine kómektesip, qazaqtardyng malyn baghumen ótkizgen, sauatyn auyl mektebinde arab әlipbiyimen ashady.
A.Kenjin I Memlekettik Duma atyna qazaq jerining talan-tarajgha týsui jayynda eki ret hat joldaydy. Búl hattar Oiyldaghy polisiyanyng qolyna týsip, hat avtory baqylaugha alynady. Asfendiyar Kenjin ózining bilimi men biliktiligi, bedelining arqasynda jastardyng revolusiyalyq tanymdarynyng qalyptasuyna eleuli ýles qosady. Alash partiyasynyng bastauynda túrghan Álihan Bókeyhanovpen tyghyz qarym-qatynasta bolghan. Búl orayda Ahmet Baytúrsynovtyng yqpaly bolghandyghyn atap aitqan jón.
Asfendiyar Kenjin búratanalar bóliminde talay iygi isterding úitqysy bolady. 20-jyldary respublikamyzdyng oqu-aghartu Halyq komissariaty janyndaghy balalardyng túrmys jaghdayyn jaqsartu jónindegi ortalyq Komissiyanyng tóraghasy, ýsh ret BK(b)P ólkelik komiytetining mýshesi, respublika ortalyq Atqaru Komiytetining mýshesi, 4 saylanghan KSRO Ortalyq Atqaru Komiytetining mýshesi bolyp saylanady. Qazaq KSR Sauda Halyq Komissary, KSRO Sauda Halyq komissariaty qúrylys basqarmasy bastyghynyng orynbasary, Qazaqstan halyq sharuashylyghy Kenesining tóraghasy, Almaty shúgha fabrikasynyng diyrektory bolady. Al, 30-jyldary Qazaq ólkelik «Qoy sharuashylyghy» («ovsevod») kontorynyng ókili. Semey et kombinaty qúrylys bólimining bastyghy, «Qazles» orman tresining ókili, qughyngha úshyraghangha deyin KSRO Halyq Komissarlary Dayyndau Komiytetining Týrkimen KSR-y boyynsha ókili bolyp qyzmet istedi.

«Atyrau» oblystyq gazeti