(Syqaq әngime) 

-Bóke, oyausyz ba, túrdynyz ba? - dedi bajam Sylti, tanerteng telefonymdy titiretip.

-Oyau emespin, shyrt úiqyda jatyrmyn! - dedim, jynym juyqtap. 

-Áyda, davay, dayyndalynyz, men jarty saghattan keyin baramyn, - dedi  ghadetinshe eliginkirep sóiley bastap.

-IYә, ne boldy? Qala әkimi saghan qonaqasy bermekshi me? Soghan ala barmaqshysyng ba? Ol jaqqa ayaghym jýrmeydi! - dedim, men de ghadetimshe qityghynqyrap.

-Odan da artyq bolady, davay, dayyn túrynyz! - dedi de, telefonyn túnshyqtyra saldy. Senbi, jeksenbi kýndergi «konserti» osylay. Oiyna ózine «qyzyq» ony-múny birdene kele qalsa-aq qaljynynyng qarauylyna meni alady. Keyde, ýsh jas ýlkendik qúqymdy paydalanyp, bajam bolmaq túrghay qúdam bolsa da, dauysymdy salqyndatyp shygharyp: «Meni býgin týrtkileme, uaqytym joq!» dep, betin ary qaratyp jiberemin. Obaly kәni, kelesi senbi-jeksenbige deyin «oqyralamaydy». Al býgin  ol almaytyn qamal joq siyaqty. Kiyinuge kiristim. Tanertengi shayymyzdy iship ýlgirgenimizge shýkirshilik ettim de, bәibisheme:

-Zәke, men taghyda taydym! - dedim, oqys shoshytyp almas ýshin kónildene sóilep. 

-E, qayda?

-Álgi Sylty «Toyotosyn» typyrlatyp kele jatyr.

-Ói, sol  da... jaraydy, joldaryng bolsyn!

Qos baja jolgha shyqtyq.

- Shoshke komandirovkasynan kelipti, bәlemdi borshalap qaytayyq! – dep Sylty syl-sylq kýldi.

 «Shoshkesi» - parlamentimizding dóy deputaty Shoshaqqúl Shýregeev. Syltiymyzdyng dosy. «Dóidin» ózi: boyy eki metrge on santiymetr ghana jetpeytin shyghar, anyqtap ólshegen emespin. Salmaghy da, kóz ólshemimshe, bir sentnerge bes kilo ghana jetpeydi-au. Qyryq  jeti  jastaghy  qyrmasaqaldyn  boy shirkini endi óse almaydy, óser «shekaradan» ótip ketkeli qashan! Al salmaghy... ol shirkininde es joq qoy, qolayy kelse, - qosyla beredi, dep týigenimshe bolmady, oiymdy oqy qoyghanday-aq, Sylti  mejege jetken sәtimizde:

-Shoshekeng dosym biyl da, qazir bayqarmyz, bes-alty kilo qosady, qúday biledi.  Deputat bolghan ýsh jylda on eki kilo qosypty, ony әneugýni, kanikul degenderine shyghyp, audangha jol tartarynda ózi aitty, - degeni.

-«Shosheken» ne, «Shóshke» demeysing be?

-Á, oghan bәribir.

-Áy, qyrsyqsyn-au!..

Shóshke bizdi jayrandap qarsy alyp:

-Bәrekeldi, tórletinizder! Sylteke, sening habarlasqanyn, aghany ala kelgening jaqsy boldy! - dedi.

-Sen ózimizding auylda da bolypsyng ghoy, estidim. Sarqyt kóp, ә? - dedi bajam daryldap, alaqanyn ysqylap.

-Auylymyzda bir apta boldym, audandy aralaugha әdeyilep shyqqan song auylyma nege soqpayyn, tuystarymmen, birge oqyghan, birge ósken qúrby-qúrdastarymyzben kezdesip, bir rahattandym! «Osy bizding Sylty jerlesimiz tiri me, bar ma, qayda?» dep seni súrap, sәlem aitqandar boldy, - dedi Shóshke salmaqtana sóilep. Sodan song maghan iltipat jasap: - Agha, hal-ahualynyz jaqsy ma? Zәken, balalar esen-sau ma? - dedi.

-Qúdaygha shýkir. Myna dosyng oida joqta ala jónelip, bajalyghy boy bermey ketkende sóitetini bar, «Toyotosyna» mingenimizde ghana osynda keletinimizdi toq ettirdi.

-Dúrys boldy, agha, ynghaysyzdanbanyz. Jәmesh, kelininiz, qazir keledi, Syltekeng dәmetken sarqyt ta bar...

-O jaghyn qatyrasyndar, ә?! – dep qaldy Syltiy.  

-Audandy aralap, saylaushylarynmen kezdesip, biraz jәitti bilip-týiip qayttyng ghoy? - dedim, basy artyq sózding bazar kýlkisin azaytqym kelip.

-Áy, Shosheke, sen byltyr kanikulyndy Antaliyada ótkizdin, odan arghy jyly Italiyanyng bir kurortynda ótkizdin. Al biyl audanda, auylda ótkizgening qalay? - dep Sylty ekiaragha synasha qaghyla qaldy.

-Áy, Sylti, tormozyndy basa túrshy! - dedim, shyn renjip.

-Bajeke, aghasy, men Shoshekenning syryn bayaghydan bilem ghoy, naghashysy Noqay aqsaqalgha tartqan, sóilesin dep týrtkilep, tartqylap jetektemeseng auzyn ashpaydy. Parlamentke aparylghan ýsh jylda bir ret sóilep pe eken, ózinen súranyzshy!

Shóshkege kóz tastadym. Ol dosyna jymiya qarap, basyn shayqady, Syltekesine dizgin-shylbyryn berip qoyghan boldy.

-Al sonymen, deputat myrza, audanda, auylda ne kórdin, ne bildin, qosymsha nendey amanat arqalap qayttyn, aitsanshy! - dep Sylty taghyda sypyldady. Men oghan ejireymedim. Ekeuining súraq-jauaptaryn qyzyqtap otyrghym keldi.

-Audanda eki apta, auylymyzda bir apta boldym, - dedi Shoshke jaybaraqat ýnmen.

-Auylymyzda nendey ózgeris, qanday janalyq bar eken? 

-Kak raz men barghan kýni Topay kelin týsirdi, Topaydy bilesing ghoy?

-Ol itti bilmegende she? Bir úl, eki qyzy bar. Úly sýrboydaq edi.  

-Kelinshek aldy.

-Qúdasy kim eken?

-Orta mektepting múghalimi.

-E, mәz bolmapty ghoy.

-Kimdi aitasyn?

-Ekeuin de. Topay ómir boyy dәriger boldy. Eski somy men jana tengesin aralastyra eseptesen, aiyna alpys myng tengeden artyq jalaqy alyp kórgen joq. Myna múghalim qúdasy da sol manayda shyghar. Áy, Shosheke, osy senderding ailyqtaryng qansha?

-Sen ony eseptep sharshamay-aq qoy!

-Memlekettik qúpiya, ә?.. Men estigenmin, bәribir bilemin. Biri ala-qúlasy bar balalardy oqytyp, biri ynqyl-synqyly tausylmaytyn syrqat kәri-jasty emdep, sharshap-shaldyghyp jýrgen múghalim men dәrigerding ailyghynan tym bolmasa qúlaqtaryng kýnara bir ret shynyldamaytyn senderding ailyqtaryn  on ese kóp!

-Sylti, әi, sen, ne, Shóshkemen daulasqaly kelip pe edin?! Ondayyng bolghanda meni nege әkeldin?! Kәne, daurygha sypyldaghanyndy qoy! - dedim bajekeme, dauysymdy kóterip.

-Qoydym, oibay, qoydym, men ózi bala jastan tilalghyshpyn, - dep Sylty sylq etip, eki qolyn kótere yrjalaqtap kýldi.

-Saghan da bastyq bar eken, búdan bylay este bolsyn, - dedi Shóshken. 

-«Bastyq» demekshi, auylymyzdyng әkimi kim eken? Anau jyly barghanymda  Jarmaq jyndy edi, - dep Sylty maghan ezu tarta qarap: - Ol mening qúrdas dostarymnyng ishindegi, myna Shoshekeng siyaqty, qymbattarymnyng biri, búlardyng attaryn óndemey aita almaymyn, - dedi.

-Agha, jyndy Jarmaghy múny, myna bajanyzdy, «Saldyr-gýldir» dep ataytyn, dәl aitqan, kórip jýrsiz ghoy, - dep Shóshke úpayyn týgendedi.

-Ol jyndy «basqa jaqqa kóshemin» dep edi, kóship pe, әli de әkim bolyp jýr me eken?

-Bilmeymin.

-Shóshke, auyldaryng ýlken be, túrghyndary qansha? – dedim, bos sóz bazaryn  tarqatudy oilap.

-Auylymyz Tórtterek qoy, audanymyzdyng ortalyghy, túrghyndarynyng sany... saylau bolghan jyly jeti jýzge juyq desken.

-Klubtary kýshti edi, ózing bilesin, ony oblys ortalyghynda túratyn bir biznesmen satyp alyp, syrahana etipti, anau jyly barghanymda kórdim. Qatyryp jóndep, jaynatyp qoyypty. Mәdeniyet ýii men naubayhanasy da satylmaqshy edi, satylyp pa, kim alypty? - dep Sylty taghyda qystyryldy. E, meyili.

-Bilmeymin.

-Súramadyng ba?

-Joq. 

-«Uaqytym bolmady» deshi?

-Qaydan... bir kýni Qayyr men Sәuir Qonyrkólge alyp ketip, eki kýn sonda boldyq, shomylyp, balyq aulap.

-Sodan keyin? 

-Toqjigitti bilesing ghoy, sonyn  baldyzynyng ba... iyә, «baldyzym» dedi, sonyng qyzy bosanyp, shildәhanada boldym.

-Auylymyzda ústa bolghan Kógenbay shal esinde me?

-Esimde.

-Onyng úly elektrik Marqany bilesing ghoy?

-Bilem.

-Men anau jyly barghanymda sony kórdim. Búdan bes jyl búryn ba, Reseyge kóship ketken bolatyn. Qaytys bolghan әkesining jylyn beruge kelipti. Ótken-ketkendi aityp degendey, biraz әngimelestik. «Oy, agha, auylymyzdyng jaghdayy jaqsy emes eken. Keshe әkim Jarqyn agha shaqyryp alyp, auyldyng auyzsusyz qalghanyna eki jyl bolghanyn, elektr bir kýn janyp, eki kýn sónip, búrynghy elektr qúdyqtarynyng bәri sarqylyp qalghanyn, audan, oblys әkimderine, ózderi saylaghan arghy-bergi deputattaryna jazghan aryz-shaghymdarynan eshtene shyqpaghanyn aityp: «Sen elektriksing ghoy, qanday kómek kórsete alasyn?» dedi. «Aghatay, men ýsh kýnge súranyp keldim, erteng qaytamyn jәne elektr quaty túraqty emes jerde eshtene isteuge bolmaydy» dep qútyldym», -degen.

-Ol jaghdaylary endigi onalghan shyghar? – dedim, Shóshkege qarap. 

-Bilmeymin.

Syltiy:

-Onda sen auylgha emes, aidalagha barghan ekensin, - dey bergende...

-Sәlemetsizder me? – dep Jәmesh kelip kirdi. Sylty jalt qarap, kónildene sóilep:

-Á, súlu kelinshek, kelding be?! Sening deputatyng auyldan әkelgen sarqytynan bir týiir de tatyrmay, seni kýttirip qoydy, davay, kirisshi, tezdetshi! – dedi. «Saldyr-gýldir» ne dep sypyldasa da, «sening deputatyn»  degeni qate emes-au?!.

Ghabbas Qabyshúly

Abai.kz