ءبىر دەپۋتات
(سىقاق اڭگىمە)
-بوكە، وياۋسىز با، تۇردىڭىز با؟ - دەدى باجام سىلتي، تاڭەرتەڭ تەلەفونىمدى تىتىرەتىپ.
-وياۋ ەمەسپىن، شىرت ۇيقىدا جاتىرمىن! - دەدىم، جىنىم جۋىقتاپ.
-ءايدا، داۆاي، دايىندالىڭىز، مەن جارتى ساعاتتان كەيىن بارامىن، - دەدى عادەتىنشە ەلىگىڭكىرەپ سويلەي باستاپ.
-ءيا، نە بولدى؟ قالا اكىمى ساعان قوناقاسى بەرمەكشى مە؟ سوعان الا بارماقشىسىڭ با؟ ول جاققا اياعىم جۇرمەيدى! - دەدىم، مەن دە عادەتىمشە قيتىعىڭقىراپ.
-ودان دا ارتىق بولادى، داۆاي، دايىن تۇرىڭىز! - دەدى دە، تەلەفونىن تۇنشىقتىرا سالدى. سەنبى، جەكسەنبى كۇندەرگى «كونتسەرتى» وسىلاي. ويىنا وزىنە «قىزىق» ونى-مۇنى بىردەڭە كەلە قالسا-اق قالجىڭىنىڭ قاراۋىلىنا مەنى الادى. كەيدە، ءۇش جاس ۇلكەندىك قۇقىمدى پايدالانىپ، باجام بولماق تۇرعاي قۇدام بولسا دا، داۋىسىمدى سالقىنداتىپ شىعارىپ: «مەنى بۇگىن تۇرتكىلەمە، ۋاقىتىم جوق!» دەپ، بەتىن ارى قاراتىپ جىبەرەمىن. وبالى كانى، كەلەسى سەنبى-جەكسەنبىگە دەيىن «وقىرالامايدى». ال بۇگىن ول المايتىن قامال جوق سياقتى. كيىنۋگە كىرىستىم. تاڭەرتەڭگى شايىمىزدى ءىشىپ ۇلگىرگەنىمىزگە شۇكىرشىلىك ەتتىم دە، بايبىشەمە:
-زاكە، مەن تاعىدا تايدىم! - دەدىم، وقىس شوشىتىپ الماس ءۇشىن كوڭىلدەنە سويلەپ.
-ە، قايدا؟
-الگى سىلتي «تويوتوسىن» تىپىرلاتىپ كەلە جاتىر.
-ءوي، سول دا... جارايدى، جولدارىڭ بولسىن!
قوس باجا جولعا شىقتىق.
- شوشكە كومانديروۆكاسىنان كەلىپتى، بالەمدى بورشالاپ قايتايىق! – دەپ سىلتي سىل-سىلق كۇلدى.
«شوشكەسى» - پارلامەنتىمىزدىڭ ءدوي دەپۋتاتى شوشاققۇل شۇرەگەەۆ. سىلتيىمىزدىڭ دوسى. «ءدويدىڭ» ءوزى: بويى ەكى مەترگە ون سانتيمەتر عانا جەتپەيتىن شىعار، انىقتاپ ولشەگەن ەمەسپىن. سالماعى دا، كوز ولشەمىمشە، ءبىر تسەنتنەرگە بەس كيلو عانا جەتپەيدى-اۋ. قىرىق جەتى جاستاعى قىرماساقالدىڭ بوي شىركىنى ەندى وسە المايدى، وسەر «شەكارادان» ءوتىپ كەتكەلى قاشان! ال سالماعى... ول شىركىنىندە ەس جوق قوي، قولايى كەلسە، - قوسىلا بەرەدى، دەپ تۇيگەنىمشە بولمادى، ويىمدى وقي قويعانداي-اق، سىلتي مەجەگە جەتكەن ساتىمىزدە:
-شوشەكەڭ دوسىم بيىل دا، قازىر بايقارمىز، بەس-التى كيلو قوسادى، قۇداي بىلەدى. دەپۋتات بولعان ءۇش جىلدا ون ەكى كيلو قوسىپتى، ونى انەۋگۇنى، كانيكۋل دەگەندەرىنە شىعىپ، اۋدانعا جول تارتارىندا ءوزى ايتتى، - دەگەنى.
-«شوشەكەڭ» نە، «شوشكە» دەمەيسىڭ بە؟
-ءا، وعان ءبارىبىر.
-ءاي، قىرسىقسىڭ-اۋ!..
شوشكە ءبىزدى جايراڭداپ قارسى الىپ:
-بارەكەلدى، تورلەتىڭىزدەر! سىلتەكە، سەنىڭ حابارلاسقانىڭ، اعانى الا كەلگەنىڭ جاقسى بولدى! - دەدى.
-سەن ءوزىمىزدىڭ اۋىلدا دا بولىپسىڭ عوي، ەستىدىم. سارقىت كوپ، ءا؟ - دەدى باجام دارىلداپ، الاقانىن ىسقىلاپ.
-اۋىلىمىزدا ءبىر اپتا بولدىم، اۋداندى ارالاۋعا ادەيىلەپ شىققان سوڭ اۋىلىما نەگە سوقپايىن، تۋىستارىممەن، بىرگە وقىعان، بىرگە وسكەن قۇربى-قۇرداستارىمىزبەن كەزدەسىپ، ءبىر راحاتتاندىم! «وسى ءبىزدىڭ سىلتي جەرلەسىمىز ءتىرى مە، بار ما، قايدا؟» دەپ سەنى سۇراپ، سالەم ايتقاندار بولدى، - دەدى شوشكە سالماقتانا سويلەپ. سودان سوڭ ماعان ءىلتيپات جاساپ: - اعا، حال-احۋالىڭىز جاقسى ما؟ زاكەڭ، بالالار ەسەن-ساۋ ما؟ - دەدى.
-قۇدايعا شۇكىر. مىنا دوسىڭ ويدا جوقتا الا جونەلىپ، باجالىعى بوي بەرمەي كەتكەندە سويتەتىنى بار، «تويوتوسىنا» مىنگەنىمىزدە عانا وسىندا كەلەتىنىمىزدى توق ەتتىردى.
-دۇرىس بولدى، اعا، ىڭعايسىزدانباڭىز. جامەش، كەلىنىڭىز، قازىر كەلەدى، سىلتەكەڭ دامەتكەن سارقىت تا بار...
-و جاعىن قاتىراسىڭدار، ءا؟! – دەپ قالدى سىلتي.
-اۋداندى ارالاپ، سايلاۋشىلارىڭمەن كەزدەسىپ، ءبىراز ءجايتتى ءبىلىپ-ءتۇيىپ قايتتىڭ عوي؟ - دەدىم، باسى ارتىق ءسوزدىڭ بازار كۇلكىسىن ازايتقىم كەلىپ.
-ءاي، شوشەكە، سەن بىلتىر كانيكۋلىڭدى انتاليادا وتكىزدىڭ، ودان ارعى جىلى يتاليانىڭ ءبىر كۋرورتىندا وتكىزدىڭ. ال بيىل اۋداندا، اۋىلدا وتكىزگەنىڭ قالاي؟ - دەپ سىلتي ەكىاراعا سىناشا قاعىلا قالدى.
-ءاي، سىلتي، تورموزىڭدى باسا تۇرشى! - دەدىم، شىن رەنجىپ.
-باجەكە، اعاسى، مەن شوشەكەڭنىڭ سىرىن باياعىدان بىلەم عوي، ناعاشىسى نوقاي اقساقالعا تارتقان، سويلەسىن دەپ تۇرتكىلەپ، تارتقىلاپ جەتەكتەمەسەڭ اۋزىن اشپايدى. پارلامەنتكە اپارىلعان ءۇش جىلدا ءبىر رەت سويلەپ پە ەكەن، وزىنەن سۇراڭىزشى!
شوشكەگە كوز تاستادىم. ول دوسىنا جىميا قاراپ، باسىن شايقادى، سىلتەكەسىنە دىزگىن-شىلبىرىن بەرىپ قويعان بولدى.
-ال سونىمەن، دەپۋتات مىرزا، اۋداندا، اۋىلدا نە كوردىڭ، نە ءبىلدىڭ، قوسىمشا نەندەي امانات ارقالاپ قايتتىڭ، ايتساڭشى! - دەپ سىلتي تاعىدا سىپىلدادى. مەن وعان ەجىرەيمەدىم. ەكەۋىنىڭ سۇراق-جاۋاپتارىن قىزىقتاپ وتىرعىم كەلدى.
-اۋداندا ەكى اپتا، اۋىلىمىزدا ءبىر اپتا بولدىم، - دەدى شوشكە جايباراقات ۇنمەن.
-اۋىلىمىزدا نەندەي وزگەرىس، قانداي جاڭالىق بار ەكەن؟
-كاك راز مەن بارعان كۇنى توپاي كەلىن ءتۇسىردى، توپايدى بىلەسىڭ عوي؟
-ول ءيتتى بىلمەگەندە شە؟ ءبىر ۇل، ەكى قىزى بار. ۇلى سۇربويداق ەدى.
-كەلىنشەك الدى.
-قۇداسى كىم ەكەن؟
-ورتا مەكتەپتىڭ مۇعالىمى.
-ە، ءماز بولماپتى عوي.
-كىمدى ايتاسىڭ؟
-ەكەۋىن دە. توپاي ءومىر بويى دارىگەر بولدى. ەسكى سومى مەن جاڭا تەڭگەسىن ارالاستىرا ەسەپتەسەڭ، ايىنا الپىس مىڭ تەڭگەدەن ارتىق جالاقى الىپ كورگەن جوق. مىنا مۇعالىم قۇداسى دا سول ماڭايدا شىعار. ءاي، شوشەكە، وسى سەندەردىڭ ايلىقتارىڭ قانشا؟
-سەن ونى ەسەپتەپ شارشاماي-اق قوي!
-مەملەكەتتىك قۇپيا، ءا؟.. مەن ەستىگەنمىن، ءبارىبىر بىلەمىن. ءبىرى الا-قۇلاسى بار بالالاردى وقىتىپ، ءبىرى ىڭقىل-سىڭقىلى تاۋسىلمايتىن سىرقات كارى-جاستى ەمدەپ، شارشاپ-شالدىعىپ جۇرگەن مۇعالىم مەن دارىگەردىڭ ايلىعىنان تىم بولماسا قۇلاقتارىڭ كۇنارا ءبىر رەت شىڭىلدامايتىن سەندەردىڭ ايلىقتارىڭ ون ەسە كوپ!
-سىلتي، ءاي، سەن، نە، شوشكەمەن داۋلاسقالى كەلىپ پە ەدىڭ؟! وندايىڭ بولعاندا مەنى نەگە اكەلدىڭ؟! كانە، داۋرىعا سىپىلداعانىڭدى قوي! - دەدىم باجەكەمە، داۋىسىمدى كوتەرىپ.
-قويدىم، ويباي، قويدىم، مەن ءوزى بالا جاستان تىلالعىشپىن، - دەپ سىلتي سىلق ەتىپ، ەكى قولىن كوتەرە ىرجالاقتاپ كۇلدى.
-ساعان دا باستىق بار ەكەن، بۇدان بىلاي ەستە بولسىن، - دەدى شوشكەڭ.
-«باستىق» دەمەكشى، اۋىلىمىزدىڭ اكىمى كىم ەكەن؟ اناۋ جىلى بارعانىمدا جارماق جىندى ەدى، - دەپ سىلتي ماعان ەزۋ تارتا قاراپ: - ول مەنىڭ قۇرداس دوستارىمنىڭ ىشىندەگى، مىنا شوشەكەڭ سياقتى، قىمباتتارىمنىڭ ءبىرى، بۇلاردىڭ اتتارىن وڭدەمەي ايتا المايمىن، - دەدى.
-اعا، جىندى جارماعى مۇنى، مىنا باجاڭىزدى، «سالدىر-گۇلدىر» دەپ اتايتىن، ءدال ايتقان، كورىپ ءجۇرسىز عوي، - دەپ شوشكە ۇپايىن تۇگەندەدى.
-ول جىندى «باسقا جاققا كوشەمىن» دەپ ەدى، كوشىپ پە، ءالى دە اكىم بولىپ ءجۇر مە ەكەن؟
-بىلمەيمىن.
-شوشكە، اۋىلدارىڭ ۇلكەن بە، تۇرعىندارى قانشا؟ – دەدىم، بوس ءسوز بازارىن تارقاتۋدى ويلاپ.
-اۋىلىمىز تورتتەرەك قوي، اۋدانىمىزدىڭ ورتالىعى، تۇرعىندارىنىڭ سانى... سايلاۋ بولعان جىلى جەتى جۇزگە جۋىق دەسكەن.
-كلۋبتارى كۇشتى ەدى، ءوزىڭ بىلەسىڭ، ونى وبلىس ورتالىعىندا تۇراتىن ءبىر بيزنەسمەن ساتىپ الىپ، سىراحانا ەتىپتى، اناۋ جىلى بارعانىمدا كوردىم. قاتىرىپ جوندەپ، جايناتىپ قويىپتى. مادەنيەت ءۇيى مەن ناۋبايحاناسى دا ساتىلماقشى ەدى، ساتىلىپ پا، كىم الىپتى؟ - دەپ سىلتي تاعىدا قىستىرىلدى. ە، مەيىلى.
-بىلمەيمىن.
-سۇرامادىڭ با؟
-جوق.
-«ۋاقىتىم بولمادى» دەشى؟
-قايدان... ءبىر كۇنى قايىر مەن ءساۋىر قوڭىركولگە الىپ كەتىپ، ەكى كۇن سوندا بولدىق، شومىلىپ، بالىق اۋلاپ.
-سودان كەيىن؟
-توقجىگىتتى بىلەسىڭ عوي، سونىڭ بالدىزىنىڭ با... ءيا، «بالدىزىم» دەدى، سونىڭ قىزى بوسانىپ، ءشىلداحانادا بولدىم.
-اۋىلىمىزدا ۇستا بولعان كوگەنباي شال ەسىڭدە مە؟
-ەسىمدە.
-ونىڭ ۇلى ەلەكتريك مارقانى بىلەسىڭ عوي؟
-بىلەم.
-مەن اناۋ جىلى بارعانىمدا سونى كوردىم. بۇدان بەس جىل بۇرىن با، رەسەيگە كوشىپ كەتكەن بولاتىن. قايتىس بولعان اكەسىنىڭ جىلىن بەرۋگە كەلىپتى. وتكەن-كەتكەندى ايتىپ دەگەندەي، ءبىراز اڭگىمەلەستىك. «وي، اعا، اۋىلىمىزدىڭ جاعدايى جاقسى ەمەس ەكەن. كەشە اكىم جارقىن اعا شاقىرىپ الىپ، اۋىلدىڭ اۋىزسۋسىز قالعانىنا ەكى جىل بولعانىن، ەلەكتر ءبىر كۇن جانىپ، ەكى كۇن ءسونىپ، بۇرىنعى ەلەكتر قۇدىقتارىنىڭ ءبارى سارقىلىپ قالعانىن، اۋدان، وبلىس اكىمدەرىنە، وزدەرى سايلاعان ارعى-بەرگى دەپۋتاتتارىنا جازعان ارىز-شاعىمدارىنان ەشتەڭە شىقپاعانىن ايتىپ: «سەن ەلەكتريكسىڭ عوي، قانداي كومەك كورسەتە الاسىڭ؟» دەدى. «اعاتاي، مەن ءۇش كۇنگە سۇرانىپ كەلدىم، ەرتەڭ قايتامىن جانە ەلەكتر قۋاتى تۇراقتى ەمەس جەردە ەشتەڭە ىستەۋگە بولمايدى» دەپ قۇتىلدىم»، -دەگەن.
-ول جاعدايلارى ەندىگى وڭالعان شىعار؟ – دەدىم، شوشكەگە قاراپ.
-بىلمەيمىن.
سىلتي:
-وندا سەن اۋىلعا ەمەس، ايدالاعا بارعان ەكەنسىڭ، - دەي بەرگەندە...
-سالەمەتسىزدەر مە؟ – دەپ جامەش كەلىپ كىردى. سىلتي جالت قاراپ، كوڭىلدەنە سويلەپ:
-ءا، سۇلۋ كەلىنشەك، كەلدىڭ بە؟! سەنىڭ دەپۋتاتىڭ اۋىلدان اكەلگەن سارقىتىنان ءبىر ءتۇيىر دە تاتىرماي، سەنى كۇتتىرىپ قويدى، داۆاي، كىرىسشى، تەزدەتشى! – دەدى. «سالدىر-گۇلدىر» نە دەپ سىپىلداسا دا، «سەنىڭ دەپۋتاتىڭ» دەگەنى قاتە ەمەس-اۋ؟!.
عابباس قابىشۇلى
Abai.kz
