Qazaq jerine qatysty dauly mәlimdeme jasap aty shyqqan Resey Dumasynyng deputaty Evgeniy Fedorov taghy da Qazaqstangha shýilikti. Búl joly Fedorov «Qazaqstan - zansyz jәne uaqytsha moyyndalghan memleket» dep, aidy aspannan biraq shyghardy.  

Youtube-taghy «Golos Otechestva» kanalyna bergen súhbatynda ol:

«Qazaqstan astanamyz Orynbor bolghan deydi. Shyndyghynda Orynbor da, Qyzylorda, Almaty, Qazaqstan da Reseyding bir subektisi boldy.

Qazaq degen halyq bolghan emes. Halyq degen әlemdik soghys negizinde, eng joghary statusta qúrylady. Al, Qazaqstan degen bolghan joq. 1922 jylghy negizge qarasaq onyng tipti 1 milliymetr de jeri joq.

Qazaqstan zansyz jәne uaqytsha moyyndalghan dep payymdaymyn. KSRO tarady degen naqty birde bir qújat joq»,- deydi.

(Fedorovtyng Qazaqstan turaly pikiri 19:30 minuttan bastalady)

Búghan deyin ol «Qazaqstan territoriyasy - Reseyding syilyghy» dep, sóilegen Duma deputaty Nikonovtyng sózin qoldap: «Resey territoriyany qaytarudy talap etui kerek» degen, edi.

Sonymen qatar, qazaqtargha Resey azamattyghyn berudi úsynghan bolatyn.

«Qazaqstanmen birtútas memleketti qalpyna keltiruding zandyq negizine ie bolu ýshin jәne sәikesinshe Brestten Vladivostokqa deyin Qazaqstan azamattaryna Resey, Kenes azamattyghyn jәne keng baytaq Otan beru kerek. Eshkim eshkimdi qughysy kelmeydi, kerisinshe, biz Qazaqstannyng mәrtebesin ózi qúramyna kiretin ýlken, alyp memleketting dengeyine kótergimiz keledi. 

Biz, әriyne, birtútas otandy qalpyna keltirudi qoldaymyz. Biz Qazaqstan halqyn óz halqymyz dep sanaymyz. Mening atam men әkem Novgorod oblysynda dýniyege kelgenimen, men - qazaqpyn. Eshtene etpeydi, men qazaqpyn, óitkeni men orystyng qúramyna kiremin. Al, onyng qúramynda qazaqtar, bashqúrttar, udmurttar, tatarlar jәne basqalardyng bәri kiredi. Bastapqyda Reseydi 140 últ qúrdy. Sonyng ishinde slavyandar da, men de barmyn. 

Sondyqtan biz qazaq memleketining izbasarymyz. Biz Kenes Odaghynyn, tipti Kenes Odaghynyng ishki bóligi - Resey Federasiyasynyng bir bóligimiz», - dedi reseylik deputat.

Al, Dumanyng eski deputaty Jirinovskiy de Nikonovty qoldap, Kenes Odaghyn qúlatu turaly sheshimning búrys bolghanyn aitqan edi.

«Ol bәrin dúrys aitty. Nikonov óte sauatty adam. Eger onyng atasy Vyacheslav Nikolaevich Molotov ómir sýrgen bolsa, ol da múny rastaghan bolar edi. Onda Resey: Oral, Semey, Petropavl. Oghan Qazaqstannyng ne qatysy bar?

Onda bәri shatastyryldy - qyrghyzdar qayda, qazaqtar qayda, qaraqalpaqtar qay jerde, turaniyler-muraniyler jәne t.b. Biraq shekarasy bar, ýkimeti bar memleket bolghan joq - múnyng bәrin Kenes ýkimeti qoldan jasaghan, sondyqtan olar Nikonovty aiyptauda. Endi ony orys jerinde ómir sýrgeni ýshin keshirim súraugha mәjbýr etesiz be? Orystar ol jerde qalay payda boldy, olar kókten keldi me?»- dedi Jirinovskiy.

Ayta keteyik, Resey deputattarynyng dauly mәlimdemesi qoghamda ýlken pikirtalas tudyrdy. Osyghan oray QR SIM Resey Federasiyasynyng uaqytsha senimdi ókili Aleksandr Komarovqa qarsylyq notasy tabystaghan bolatyn.

Al, Syrtqy ister ministri Múhtar Tileuberdi reseylik deputattardyng sózine «Bred sivoy kobyly» dep bagha berdi.

«Kóterilgen mәsele ózekti. Nikonov myrzanyng aitylghan sózderinen keyin Syrtqy ister ministrligining ghimaratyna Resey Federasiyasynyng Uaqytsha ókilin shaqyrghan bolatynmyn. Ol kezde Elshileri Mәskeuge issapargha ketken bolatyn. Sondyqtan mening orynbasarym qabyldaghan bolatyn. Sol kezde biz Syrtqy ister ministrligining ústanymyn bildirdik. Qalyptasqan tәjiriybege sәikes olar resmy týrde jauap bermeydi, biraq qabyldaghan is-sharalar turaly bizge habarlaghan edi. Olar da Parlamentke, Preziydent әkimshiligine habarlasyp, «múnday sózderdi jariyalaugha bolmaydy» degendey syn aitqan bolatyn.

Al, Fedorov óz sózderinde búl mәseleni taghy da qaytalap jatyr. Eng birinshiden, qazaq retinde, Qazaqstan azamaty retinde onday sózderge namysym keledi. Biraq, joghary bilim alghan son, Otanymyzdyng tarihyn bilgennen keyin, múnday sózderge «Bred sivoy kobyly» dep jauap berer edim. Múnday sózder kóterilgen kezde aldymen tarihshylargha sýienu kerek»,- dedi ol.

Sonday-aq, ministr qazirgi tanda shekarany demarkasiyadan ótkizip jatqanyn aitty.

«Syrtqy ister ministri retinde aitarym, Reseyding ústanymy olardikimen sәikes kelmeydi. Bizding shekaramyz zandy týrde delimitasiyadan ótken. Ekijaqty tiyisti kelisimge qol qoyylghan. Qazir biz shekaramyzdy demarkasiyadan ótkizudemiz. Pandemiyagha baylanysty búl prosess sәl toqtap qaldy. Kelesi 3 jylda búl júmysty bitiremiz», - dedi ministr.

Núrbiyke Beksúltanqyzy

Abai.kz