قازاق جەرىنە قاتىستى داۋلى مالىمدەمە جاساپ اتى شىققان رەسەي دۋماسىنىڭ دەپۋتاتى ەۆگەني فەدوروۆ تاعى دا قازاقستانعا شۇيلىكتى. بۇل جولى فەدوروۆ «قازاقستان - زاڭسىز جانە ۋاقىتشا مويىندالعان مەملەكەت» دەپ، ايدى اسپاننان بىراق شىعاردى.  

Youtube-تاعى «گولوس وتەچەستۆا» كانالىنا بەرگەن سۇحباتىندا ول:

«قازاقستان استانامىز ورىنبور بولعان دەيدى. شىندىعىندا ورىنبور دا، قىزىلوردا، الماتى، قازاقستان دا رەسەيدىڭ ءبىر سۋبەكتىسى بولدى.

قازاق دەگەن حالىق بولعان ەمەس. حالىق دەگەن الەمدىك سوعىس نەگىزىندە، ەڭ جوعارى ستاتۋستا قۇرىلادى. ال، قازاقستان دەگەن بولعان جوق. 1922 جىلعى نەگىزگە قاراساق ونىڭ ءتىپتى 1 ميلليمەتر دە جەرى جوق.

قازاقستان زاڭسىز جانە ۋاقىتشا مويىندالعان دەپ پايىمدايمىن. كسرو تارادى دەگەن ناقتى بىردە ءبىر قۇجات جوق»،- دەيدى.

(فەدوروۆتىڭ قازاقستان تۋرالى پىكىرى 19:30 مينۋتتان باستالادى)

بۇعان دەيىن ول «قازاقستان تەرريتورياسى - رەسەيدىڭ سىيلىعى» دەپ، سويلەگەن دۋما دەپۋتاتى نيكونوۆتىڭ ءسوزىن قولداپ: «رەسەي تەرريتوريانى قايتارۋدى تالاپ ەتۋى كەرەك» دەگەن، ەدى.

سونىمەن قاتار، قازاقتارعا رەسەي ازاماتتىعىن بەرۋدى ۇسىنعان بولاتىن.

«قازاقستانمەن ءبىرتۇتاس مەملەكەتتى قالپىنا كەلتىرۋدىڭ زاڭدىق نەگىزىنە يە بولۋ ءۇشىن جانە سايكەسىنشە برەستتەن ۆلاديۆوستوكقا دەيىن قازاقستان ازاماتتارىنا رەسەي، كەڭەس ازاماتتىعىن جانە كەڭ بايتاق وتان بەرۋ كەرەك. ەشكىم ەشكىمدى قۋعىسى كەلمەيدى، كەرىسىنشە، ءبىز قازاقستاننىڭ مارتەبەسىن ءوزى قۇرامىنا كىرەتىن ۇلكەن، الىپ مەملەكەتتىڭ دەڭگەيىنە كوتەرگىمىز كەلەدى. 

ءبىز، ارينە، ءبىرتۇتاس وتاندى قالپىنا كەلتىرۋدى قولدايمىز. ءبىز قازاقستان حالقىن ءوز حالقىمىز دەپ سانايمىز. مەنىڭ اتام مەن اكەم نوۆگورود وبلىسىندا دۇنيەگە كەلگەنىمەن، مەن - قازاقپىن. ەشتەڭە ەتپەيدى، مەن قازاقپىن، ويتكەنى مەن ورىستىڭ قۇرامىنا كىرەمىن. ال، ونىڭ قۇرامىندا قازاقتار، باشقۇرتتار، ۋدمۋرتتار، تاتارلار جانە باسقالاردىڭ ءبارى كىرەدى. باستاپقىدا رەسەيدى 140 ۇلت قۇردى. سونىڭ ىشىندە سلاۆياندار دا، مەن دە بارمىن. 

سوندىقتان ءبىز قازاق مەملەكەتىنىڭ ءىزباسارىمىز. ءبىز كەڭەس وداعىنىڭ، ءتىپتى كەڭەس وداعىنىڭ ىشكى بولىگى - رەسەي فەدەراتسياسىنىڭ ءبىر بولىگىمىز», - دەدى رەسەيلىك دەپۋتات.

ال، دۋمانىڭ ەسكى دەپۋتاتى جيرينوۆسكي دە نيكونوۆتى قولداپ، كەڭەس وداعىن قۇلاتۋ تۋرالى شەشىمنىڭ بۇرىس بولعانىن ايتقان ەدى.

«ول ءبارىن دۇرىس ايتتى. نيكونوۆ وتە ساۋاتتى ادام. ەگەر ونىڭ اتاسى ۆياچەسلاۆ نيكولاەۆيچ مولوتوۆ ءومىر سۇرگەن بولسا، ول دا مۇنى راستاعان بولار ەدى. وندا رەسەي: ورال، سەمەي، پەتروپاۆل. وعان قازاقستاننىڭ نە قاتىسى بار؟

وندا ءبارى شاتاستىرىلدى - قىرعىزدار قايدا، قازاقتار قايدا، قاراقالپاقتار قاي جەردە، تۋرانيلەر-مۋرانيلەر جانە ت.ب. بىراق شەكاراسى بار، ۇكىمەتى بار مەملەكەت بولعان جوق - مۇنىڭ ءبارىن كەڭەس ۇكىمەتى قولدان جاساعان، سوندىقتان ولار نيكونوۆتى ايىپتاۋدا. ەندى ونى ورىس جەرىندە ءومىر سۇرگەنى ءۇشىن كەشىرىم سۇراۋعا ءماجبۇر ەتەسىز بە؟ ورىستار ول جەردە قالاي پايدا بولدى، ولار كوكتەن كەلدى مە؟»- دەدى جيرينوۆسكي.

ايتا كەتەيىك، رەسەي دەپۋتاتتارىنىڭ داۋلى مالىمدەمەسى قوعامدا ۇلكەن پىكىرتالاس تۋدىردى. وسىعان وراي قر ءسىم رەسەي فەدەراتسياسىنىڭ ۋاقىتشا سەنىمدى وكىلى الەكساندر كوماروۆقا قارسىلىق نوتاسى تابىستاعان بولاتىن.

ال، سىرتقى ىستەر ءمينيسترى مۇحتار تىلەۋبەردى رەسەيلىك دەپۋتاتتاردىڭ سوزىنە «برەد سيۆوي كوبىلى» دەپ باعا بەردى.

«كوتەرىلگەن ماسەلە وزەكتى. نيكونوۆ مىرزانىڭ ايتىلعان سوزدەرىنەن كەيىن سىرتقى ىستەر مينيسترلىگىنىڭ عيماراتىنا رەسەي فەدەراتسياسىنىڭ ۋاقىتشا وكىلىن شاقىرعان بولاتىنمىن. ول كەزدە ەلشىلەرى ماسكەۋگە ىسساپارعا كەتكەن بولاتىن. سوندىقتان مەنىڭ ورىنباسارىم قابىلداعان بولاتىن. سول كەزدە ءبىز سىرتقى ىستەر مينيسترلىگىنىڭ ۇستانىمىن بىلدىردىك. قالىپتاسقان تاجىريبەگە سايكەس ولار رەسمي تۇردە جاۋاپ بەرمەيدى، بىراق قابىلداعان ءىس-شارالار تۋرالى بىزگە حابارلاعان ەدى. ولار دا پارلامەنتكە، پرەزيدەنت اكىمشىلىگىنە حابارلاسىپ، «مۇنداي سوزدەردى جاريالاۋعا بولمايدى» دەگەندەي سىن ايتقان بولاتىن.

ال، فەدوروۆ ءوز سوزدەرىندە بۇل ماسەلەنى تاعى دا قايتالاپ جاتىر. ەڭ بىرىنشىدەن، قازاق رەتىندە، قازاقستان ازاماتى رەتىندە ونداي سوزدەرگە نامىسىم كەلەدى. بىراق، جوعارى ءبىلىم العان سوڭ، وتانىمىزدىڭ تاريحىن بىلگەننەن كەيىن، مۇنداي سوزدەرگە «برەد سيۆوي كوبىلى» دەپ جاۋاپ بەرەر ەدىم. مۇنداي سوزدەر كوتەرىلگەن كەزدە الدىمەن تاريحشىلارعا سۇيەنۋ كەرەك»،- دەدى ول.

سونداي-اق، مينيستر قازىرگى تاڭدا شەكارانى دەماركاتسيادان وتكىزىپ جاتقانىن ايتتى.

«سىرتقى ىستەر ءمينيسترى رەتىندە ايتارىم، رەسەيدىڭ ۇستانىمى ولاردىكىمەن سايكەس كەلمەيدى. ءبىزدىڭ شەكارامىز زاڭدى تۇردە دەليميتاتسيادان وتكەن. ەكىجاقتى ءتيىستى كەلىسىمگە قول قويىلعان. قازىر ءبىز شەكارامىزدى دەماركاتسيادان وتكىزۋدەمىز. پاندەمياعا بايلانىستى بۇل پروتسەسس ءسال توقتاپ قالدى. كەلەسى 3 جىلدا بۇل جۇمىستى بىتىرەمىز»، - دەدى مينيستر.

نۇربيكە بەكسۇلتانقىزى

Abai.kz