Aqyry deputattardyng kópten kýtken kanikuly da kelip jetti. Mausymnyng songhy kýni Mәjilis ghimaratynyng birlesken otyrys ótetin zalyna mamyrlay basyp jinalghan qos palata ókilderi ekinshi sessiya júmysyn bir qorytyndylady. Tek halyq qalaulylary ghana emes, Premier-ministr bastaghan Ýkimet mýsheleri de qatysqan alqaly jiynda Mәjilis tóraghasy Oral Múhamedjanov qana sóz alyp, bayandama jasady.
Qysyltayang kezde qabyldanghan zandar
Ótken sessiya deputattardyng týsine tek daghdarys mәselesin ghana kirgizgeni jasyryn emes. Elimizding eng joghary zang shygharushy organynyng songhy jyldarda atqarghan júmys auqymymen salystyra qaraghanda, ótken sessiyanyng asa bir qauyrt әri halyq qalaulylaryna ýlken jauapkershilik jýktegen sessiya bolghany anyq. Búl, әriyne, deputattardyng óz júmystaryn saralaudaghy basty ólshemi bolatyny da belgili. Osyghan oray Oral Bayghonysúly ótken sessiyagha: «Búl sessiya biz ýshin әlemdik ekonomika daghdarysynyng saldaryn enseru isine býkil qogham bolyp kýsh júmyldyra otyryp, zang shygharu qyzmetin jýzege asyrudyng biregey tәjiriybesin jinaqtaudyng kezeni boldy», – dep sipattama berdi. Ótken sessiyada Parlamentting qarauyna barlyghy 207 zang jobasy kelip týsken. Olardyng ishindegi 66 zang jobasy birinshi sessiyadan qalghan «múra» bolsa, 141-i – ekinshi sessiyanyng óz enshisinde. Parlament 127 zang qabyldap, Memleket basshysynyng qol qongyna jibergen. Olardyng arasynda Elbasynyng qoly qoyylghan 97 zang býginde zandy kýshine iye. Osylardyng qatarynda ótken sessiyada elimizding qazirgi damu satysy ýshin strategiyalyq manyzy bar birqatar zandar talqylanyp, qabyldanghanyn aita ketu kerek. Yaghny Parlament daghdarysqa qarsy sharalardy qúqyqtyq jaghynan retteudi qamtamasyz etetin 20-dan astam zang qabyldady.
Budjetke jasalghan jenildik
Parlamentting el ekonomikasynyn, qoghamnyng órkendeui ýshin әr salagha qajetti zang jobalaryn dayyndaghany aitpasa da týsinikti jayt. Biraq Parlamentting Elbasynyng 2009 jylghy 6 nauryzdaghy Qazaqstan halqyna Joldauynda kórsetilgen mindetterge say, qoldanystaghy respublikalyq budjetke jedel týrde týzetuler engizgeni este qalatyn is deuge layyq boldy.
Qarjylyq qiyndyq kezindegi búl týzetuler, ekonomikamyzdy odan әri janghyrtugha, әri elimizding daghdarystan keyin de túraqty damuy ýshin júmyspen qamtu strategiyasyn iske asyryp, jedel sheshim qabyldaudy talap etpeytin birqatar shyghystardy qysqartugha baghyttaldy. Búl jerde budjet qarajatyn ýnemdeuge zang shygharushy organ da óz ýlesin qosqanyn aita ketken jón. Parlament óz qyzmetin qamtamasyz etuge arnalghan shyghystardyng bir bóliginen bas tartqan bolatyn. Sonyng arqasynda Parlamentting 2009 jylgha arnalghan budjeti 1 mlrd 683 mln tengege qysqartyldy. Sonymen qatar barlyq shyghys baptary boyynsha da qosymsha 847 mln tenge ýnemdeldi.
Kemshilikter de joq emes
Qos palatanyng biylghy sessiyadaghy birlesken zang shygharu qyzmetine toqtala ketken Mәjilis spiykeri Parlamentting Ýkimetpen ózara is-qimylyn obektivti týrde baghalay kelip, zang shygharu qyzmetinde birqatar kemshilikterding bar ekenin jasyrghan joq. «Osy júmystaghy olqylyqtardyng biri – keybir zang jobalary boyynsha kelisu rәsimining tym sozylyp ketetini», – deydi Tómengi palata tóraghasy. Aytqan uәjine mysalyn da dayyndap әkelgen Orekeng «Qazaqstan Respublikasynyng keybir zannamalyq aktilerine mikroqarjylyq úiymdardyng qyzmetin retteytin mәseleler boyynsha ózgerister men tolyqtyrular engizu turaly» jәne «Áleumettik-kәsipkerlik korporasiyalar turaly» Qazaqstan Respublikasy zandarynyng jobalary boyynsha kelisu rәsimining birneshe aigha saghyzsha sozylghanyn aitty. Al Qazaqstanda әleumettik-kәsipkerlik korporasiyalardyng «ómir sýrip jatqanyna» ýsh jyldyng jýzi bolyp qalghany barshagha ayan. Taghy bir em qonbay kele jatqan «dert» – zang jobalaryn әzirleu kezinde vedomstvolar arasynda tiyisti ýilestiruding joqtyghy, sonday-aq zang jobalaryn Mәjiliske bergen kezde әrtýrli memlekettik organdar arasynda kelispeushilikterding oryn aluy. Sondyqtan deputattargha zang jobasymen júmys isteumen qatar, әrtýrli memlekettik organdardy mәmilege keltirumen de ainalysugha tura keledi. Mәjiliske týsken keybir zang jobalarynyng sapasy da oidan shyqpay jatatyny belgili. Osynday jobalardyng mazmúnyn deputattardyng 50-60 payyzgha deyin qayta óndeuine tura keletini jasyryn emes. Oghan mysal keltirsek, sóz úzap ketetini anyq…
Týiin
Sonymen qos palata eki aigha demalysqa attandy. Áriyne, barghan jerlerinde saylaushylarmen kezigip, halyqtyng mún-múqtajymen bólisetini de belgili. Kanikuldan keyin de júmys kýtip túratynyn Oral Bayghonysúly olardyng esine salyp jiberdi. Atyn atap, týsin týstegen zang jobalary ýshinshi sessiyada olardy jәne qarsy almaqshy. Ne bolsa da, demalystyng aty – demalys. Sóitip, jýzderinen quanysh tógilgen deputattar «auyl qaydasyn» dep atqa qonugha asyghyp bara jatty.

Múrat ALMASBEKÚLY
«Alash ainasy» gazeti 1 shilde 2009 jyl