«Qajetsiz shyghyndy qysqartu oiyny» bastaldy
Bizding eldegi oblys әkimderining tek qana bedelin kóteru ýshin qúrylghan, eng kedeyi degen jylyna sol oblystyng budjetinen keminde 4 milliard tengeni jambasqa basatyn futbol klubtarynyng ómirleri júmaqtay edi. Qúdaygha shýkir, aqsha jetedi. Sondyqtan da olar asa sarandyq tanytpay, qansha súrasa da sonsha berip, shetelderden legionerlder dep atalatyn kelimsekterdi shaqyrudy (dúrysy, satyp aludy) ózindik bir «dәstýrge» ainaldyryp alghan.
Bir ghana sifr. Elimizde anau-mynau emes, túp-tura 98 kәsiby sport kluby tirkelgen eken. Olardyng barlyghy derlik jergilikti budjetten qarjylandyrylady. Múny da az deseniz, olardyng keybireulderi últtyq kompaniyalar molynan bir qarpyp, jeke kәsipkerlerden eki qarpyp, tengeni dorbalap alyp jýrgendigi kópshilikke aqiqat.
Endi olardyng sheteldik әlgindey kelimsekterdi bayytatyn, oghan qosa ózderi de shalqyp ómir sýretin dәureni ayaqtalatyn shyghar degen ýmit oyanghan edi. Búghan Qazaqstan Respublikasynyng Preziydenti Qasym-Jomart Toqaevtyng byltyrghy jylghy qyrkýiek aiynyng basynda Parlamentting birlesken otyrysynda sóilegen sózinde: «Býgingidey qarajat tapshylyghyn erekshe sezinip otyrghan jaghdayda elimizdegi kәsiby sport klubtaryn tolyq budjet esebinen ústap otyrudyng esh mәni joq, al olardy qoldaugha ketken milliardtaghan tenge tym tiyimsiz júmsalady», dep ashyq aitqan bolatyn. Al janadan ósip kele jatqan úrpaqtyng sporttyq jәne shygharmashylyq әleuetine nazar audaryp, búqaralyq sport pen dene shynyqtyrughy kónil audarghan jón ekendigine erekshe toqtalghan.
Memleket basshyghy aitqan song amal joq, bizding biylik basyndaghy sheneunikter әdettegidey ózderinshe belsendi qimylgha kóshken qalyp tanytqan. Ótken jyldyng ayaq kezinde Mәjilisting plenarlyq otyrysynda elimizding mәdeniyet jәne sport ministri Aqtoty Rayymqúlova jylyna elimizde jalpy sportqa budjetten 160 milliard tenge bólentindigin, al onyng 55,5 milliardy kәsiby klubtardyng enshisine tiyetindigin habarlaghan. Onan son, ministr hanym atalmysh klubtargha júmsalatyn qarjynyng biyl eki ese qysqaryp, odan ýnemdelgen 22,2 milliard tenge búqaralyq sportqa júmsalatyn aityp, qalyng júrtty bir quantqan edi.
Alayda bizde qashanda sheneunikting aiqananynyng bәri sol qalpynda oryndala bermeydi ghoy. Búl joly da sol dәstýr búzylghan joq. Jaqynda ghana belgili bolghanday, әkimderding klubtaryna bólinetin mol qarjyny túp-tura eki esege qysqartugha olardyng qojayyndarynan qysylghan bolar, ol nebәri 1,6 ese ghana qysqarghan. Mәseelen, byltyr Qazaqstandaghy futbol klubtarynyng budjeti 27,3 milliard bolsa, endi ol әli de 16,9 milliard tenge qúrap otyr.
Al endi elimizdegi osy futbol klubtaryna bólinetin qarjylardyng qanday esepke nemese qisyngha sýienip qysqartylghany mýldem týsiniksiz. Mәselen, talqyqorghandyq «Jetisu» men qaraghandylyq «Shahter» әldekimderding qaharyna úshyrap, budjeti ýsh jarym ese qysqaryp, nebәri 800 milliongha ghana týsip qalghan. Qyzylordalyq «Qaysar» de eki ese kýzeldi.
Bir ghajaby, qysqartudan asa zardap shege qoymaghan Qostaanaydyng «Toboly» bolyp otyr. Ol biyl bas-ayaghy 1,4 ese qysqaryp, әli qolaqpanday 2,3 milliard tengeni qamtyp qaldy. Sirә, «Siynghynnan, sýiengening myqty bolsyn» degen maqal shyndyqtan alys emes shyghar.
Múny da az deseniz, «Taraz», «Qayrat» pen «Qyzyljar» qysqartudan mýldem zardap kórgen joq deuge de bolady. Sayyp kelgende tipti osy «Taraz» ben «Qyzyljardy» budjeti ósip ketti deuge de bolady.
Mine, bizdegi budjet qarjysyn ýneiydeu, qajetsiz shyghyndardy qysqartu degen júrtty aldau «oyyny» osynday qyzyq emes, shyjyqqa ainalyp otyr.
Jaybergen Bolatov
Abai.kz