Kópshiligimiz óz elimizdegi bilim beru jýiesin syngha alyp, basqa damyghan elderdegi balalar anaghúrlym jaqsy ortada oqyp, jaqsy bilim alady dep oilaymyz. Búl shyndyq boluy da mýmkin. 2019 jyly bizding soltýstik kórshimiz Resey býkilәlemdik kognitivti daghdylar men bilimge qol jetimdilik indeksi (Global Index of Cognitive Skills and Educational Attainment) boyynsha 34-shi oryngha ie boldy. Biraq qorytyndy jasaugha asyqpay túra túrayyq. Álem elderi ózderining oqu oryndary men mektepterin qalay úiymdastyratynyn qarap kóreyik.

QYTAY (30-ORYN)

Qytaylyq oqushylar әlemdegi eng kóp jýktemesi bar oqushylar dep esepteledi. Elestetip kórinizshi, balalar óte qatal jaghdayda oqidy jәne uniyversiytetting tek bir ghana orny ýshin eng kemi 200 bala baq synaydy. Qytayda oqu jyly 11 aigha sozylady jәne tek tamyzda jabylady, biraq búl ay da tәueldi mausym. Basqasha aitqanda, osy demalys kezinde eng kóp tapsyrmalar beriledi. Bastauysh synyp oqushylary kýndiz sabaqta úiyqtaydy. Eger mektepte demalys bólmesi bolmasa, oqushylar partalarynda otyryp úiyqtay beredi. Tolyq oqu jylynyng sonynda «Gaokao» nemese jalpy qabyldau emtihany bolady. Orta mektepti bitirip jatqan qytaylyq bozbala ýshin Gaokaodan qúlap qalu - apat qana emes, sonymen birge otbasyna degen satqyndyq bolyp esepteledi.

JAPONIYa (20 ORYN)

Japon balalary әlemdegi eng enbekqor jәne tәrtipti oqushylar bolyp sanalady. Bes-alty jasqa deyin balalar patshalyq dengeyde qamqorlyqta bolady. Sosyn 12 jyldyq oqytu bastalady, oqu jyly ýsh semestrge sozylady, al demalysta emtihangha dayyndalady. Olardyng múnday emtihandardy jylyna 2-3 ret tapsyruy - bilimning naghyz qatal synaghy bolyp tabylady.

FRANSIYa (17-ORYN)

Fransiyada 20 baldyq baghalau jýiesi bar. Basqasha aitqanda, 17 ball degenimiz óte joghary ball nemese óte jaqsy nәtiyje degendi bildiredi. Eger 15 ball bolsa әiteuir tapsyrmany oryndaghan eken dep týsinesiz. Fransuz bastauysh mektepterinde aptasyna tórt kýn ghana sabaq jýriledi. Dýisenbi - demalys kýni.

FINLYaNDIYa (6-ORYN)

«Findik ghajayyp» degen oqytu jýiesi mәjbýrleu emes, oqushylardyng óz erikterine sýienedi. Eger balanyng belgili bir ghylymdarmen, mysaly, matematikamen ainalysugha mýmkindigi bolmasa, ony úly matematik bolugha mәjbýrleuding qajeti joq dep esepteydi. Esesine ózin qyzyqtyratyn basqa salany, nemese, jasay alatyn basqa nәrseni ýirenuge bolatyndyghyn bildiredi.

Oqytudyng eng negizgi prinsiypi - tendik. Mektepte bәri birdey. Balalardyng kónil kýiin týsirmeytin, tynysh, beybit ortada orta mektepti bitirgennen keyin túraqty standarttalghan test tapsyryp, ómir jolyna týsedi.

ÚLYBRITANIYa (4 ORYN)

Úlybritaniyada balalardy mektepke oqytu búl elding ghasyrlar boyghy balalardy tәrbiyeleu dәstýrimen tyghyz baylanysty. Balalar mektepke erte qabyldanady jәne 15-16 jasynda jalpy bilim alyp bitiredi.

Búl elde jekemenshik mektepter kóp payyzdy qúraydy. Internetpen balalardy oqytu Úlybritaniyada qalypty kórinis, әri keng taralghan.

Dәstýr boyynsha mektepte úldar men qyzdardy bólek oqytady. Memlekettik mektep bitirushilerding JOO-na týsui siyrek bolady.

AQSh (1 ORYN)

Amerikandyq mektepter naghyz demokratiyalyq stilige ie dep aitugha bolady. Oqushylar óz pәnderin ózderi tandaydy. Búl qaghida olardy basqalardan erekshelendiredi. Joghary synyp oqushylary gumanitarlyq jәne ana tili siyaqty negizgi pәnderden belgili bir úpay jinauy kerek. Ol ýshin ózining jeke pәnin tandap ala alady.

Biraq demokratiya degenimiz tәrtipti úmyt qaldyru degendi bildirmeydi. Oqytu barysynda amerikandyq mektepter kelesi erejelerdi qoldanady:

• Sabaq jýrilip jatqan kezde dәlizde jýruge tyiym salynady.
• Sabaq kezinde juynatyn bólmege baru qajet bolsa, múghalim oqushygha kuәlik-karta beredi, al kezekshi múghalim ondaydy belgilep otyrady.
• Dәlizben jýrgende edendegi arnayy belgi talaptaryn oryndap jýredi.
• Synypta jәne mektep dәlizinde tamaqtanugha tyiym salynady.
• Sabaq bitpey túrghanda, tek arnayy sebeptermen ghana shyghyp kete alady.
• Mektepke esirtki, alkogoli nemese qaru-jaraq әkeluge qatang tyiym salynady.
• Sabaq barysynda karta oinaugha tiym salynady.
• Kez-kelgen jolmen jynystyq qysym jasaugha tyiym salynady.
• Mektepte qaruly kýzetshiler tәrtipti qadaghalaydy. Oqushylar tek sabaq ýstinde ghana óte erkin bolady. Sebebi Amerika - erkin el.

Amantay Toyshybayúlynyng jazbasy

Abai.kz