كوپشىلىگىمىز ءوز ەلىمىزدەگى ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىن سىنعا الىپ، باسقا دامىعان ەلدەردەگى بالالار اناعۇرلىم جاقسى ورتادا وقىپ، جاقسى ءبىلىم الادى دەپ ويلايمىز. بۇل شىندىق بولۋى دا مۇمكىن. 2019 جىلى ءبىزدىڭ سولتۇستىك كورشىمىز رەسەي بۇكىلالەمدىك كوگنيتيۆتى داعدىلار مەن بىلىمگە قول جەتىمدىلىك يندەكسى (Global Index of Cognitive Skills and Educational Attainment) بويىنشا 34-ءشى ورىنعا يە بولدى. بىراق قورىتىندى جاساۋعا اسىقپاي تۇرا تۇرايىق. الەم ەلدەرى وزدەرىنىڭ وقۋ ورىندارى مەن مەكتەپتەرىن قالاي ۇيىمداستىراتىنىن قاراپ كورەيىك.

قىتاي (30-ورىن)

قىتايلىق وقۋشىلار الەمدەگى ەڭ كوپ جۇكتەمەسى بار وقۋشىلار دەپ ەسەپتەلەدى. ەلەستەتىپ كورىڭىزشى، بالالار وتە قاتال جاعدايدا وقيدى جانە ۋنيۆەرسيتەتتىڭ تەك ءبىر عانا ورنى ءۇشىن ەڭ كەمى 200 بالا باق سىنايدى. قىتايدا وقۋ جىلى 11 ايعا سوزىلادى جانە تەك تامىزدا جابىلادى، بىراق بۇل اي دا تاۋەلدى ماۋسىم. باسقاشا ايتقاندا، وسى دەمالىس كەزىندە ەڭ كوپ تاپسىرمالار بەرىلەدى. باستاۋىش سىنىپ وقۋشىلارى كۇندىز ساباقتا ۇيىقتايدى. ەگەر مەكتەپتە دەمالىس بولمەسى بولماسا، وقۋشىلار پارتالارىندا وتىرىپ ۇيىقتاي بەرەدى. تولىق وقۋ جىلىنىڭ سوڭىندا «گاوكاو» نەمەسە جالپى قابىلداۋ ەمتيحانى بولادى. ورتا مەكتەپتى ءبىتىرىپ جاتقان قىتايلىق بوزبالا ءۇشىن گاوكاودان قۇلاپ قالۋ - اپات قانا ەمەس، سونىمەن بىرگە وتباسىنا دەگەن ساتقىندىق بولىپ ەسەپتەلەدى.

جاپونيا (20 ورىن)

جاپون بالالارى الەمدەگى ەڭ ەڭبەكقور جانە ءتارتىپتى وقۋشىلار بولىپ سانالادى. بەس-التى جاسقا دەيىن بالالار پاتشالىق دەڭگەيدە قامقورلىقتا بولادى. سوسىن 12 جىلدىق وقىتۋ باستالادى، وقۋ جىلى ءۇش سەمەسترگە سوزىلادى، ال دەمالىستا ەمتيحانعا دايىندالادى. ولاردىڭ مۇنداي ەمتيحانداردى جىلىنا 2-3 رەت تاپسىرۋى - ءبىلىمنىڭ ناعىز قاتال سىناعى بولىپ تابىلادى.

فرانتسيا (17-ورىن)

فرانتسيادا 20 بالدىق باعالاۋ جۇيەسى بار. باسقاشا ايتقاندا، 17 بالل دەگەنىمىز وتە جوعارى بالل نەمەسە وتە جاقسى ناتيجە دەگەندى بىلدىرەدى. ەگەر 15 بالل بولسا ايتەۋىر تاپسىرمانى ورىنداعان ەكەن دەپ تۇسىنەسىز. فرانتسۋز باستاۋىش مەكتەپتەرىندە اپتاسىنا ءتورت كۇن عانا ساباق جۇرىلەدى. دۇيسەنبى - دەمالىس كۇنى.

فينليانديا (6-ورىن)

«فيندىك عاجايىپ» دەگەن وقىتۋ جۇيەسى ماجبۇرلەۋ ەمەس، وقۋشىلاردىڭ ءوز ەرىكتەرىنە سۇيەنەدى. ەگەر بالانىڭ بەلگىلى ءبىر عىلىمدارمەن، مىسالى، ماتەماتيكامەن اينالىسۋعا مۇمكىندىگى بولماسا، ونى ۇلى ماتەماتيك بولۋعا ماجبۇرلەۋدىڭ قاجەتى جوق دەپ ەسەپتەيدى. ەسەسىنە ءوزىن قىزىقتىراتىن باسقا سالانى، نەمەسە، جاساي الاتىن باسقا نارسەنى ۇيرەنۋگە بولاتىندىعىن بىلدىرەدى.

وقىتۋدىڭ ەڭ نەگىزگى ءپرينتسيپى - تەڭدىك. مەكتەپتە ءبارى بىردەي. بالالاردىڭ كوڭىل كۇيىن تۇسىرمەيتىن، تىنىش، بەيبىت ورتادا ورتا مەكتەپتى بىتىرگەننەن كەيىن تۇراقتى ستاندارتتالعان تەست تاپسىرىپ، ءومىر جولىنا تۇسەدى.

ۇلىبريتانيا (4 ورىن)

ۇلىبريتانيادا بالالاردى مەكتەپكە وقىتۋ بۇل ەلدىڭ عاسىرلار بويعى بالالاردى تاربيەلەۋ داستۇرىمەن تىعىز بايلانىستى. بالالار مەكتەپكە ەرتە قابىلدانادى جانە 15-16 جاسىندا جالپى ءبىلىم الىپ بىتىرەدى.

بۇل ەلدە جەكەمەنشىك مەكتەپتەر كوپ پايىزدى قۇرايدى. ينتەرنەتپەن بالالاردى وقىتۋ ۇلىبريتانيادا قالىپتى كورىنىس، ءارى كەڭ تارالعان.

ءداستۇر بويىنشا مەكتەپتە ۇلدار مەن قىزداردى بولەك وقىتادى. مەملەكەتتىك مەكتەپ بىتىرۋشىلەردىڭ جوو-نا ءتۇسۋى سيرەك بولادى.

اقش (1 ورىن)

امەريكاندىق مەكتەپتەر ناعىز دەموكراتيالىق ستيلگە يە دەپ ايتۋعا بولادى. وقۋشىلار ءوز پاندەرىن وزدەرى تاڭدايدى. بۇل قاعيدا ولاردى باسقالاردان ەرەكشەلەندىرەدى. جوعارى سىنىپ وقۋشىلارى گۋمانيتارلىق جانە انا ءتىلى سياقتى نەگىزگى پاندەردەن بەلگىلى ءبىر ۇپاي جيناۋى كەرەك. ول ءۇشىن ءوزىنىڭ جەكە ءپانىن تاڭداپ الا الادى.

بىراق دەموكراتيا دەگەنىمىز ءتارتىپتى ۇمىت قالدىرۋ دەگەندى بىلدىرمەيدى. وقىتۋ بارىسىندا امەريكاندىق مەكتەپتەر كەلەسى ەرەجەلەردى قولدانادى:

• ساباق ءجۇرىلىپ جاتقان كەزدە دالىزدە جۇرۋگە تىيىم سالىنادى.
• ساباق كەزىندە جۋىناتىن بولمەگە بارۋ قاجەت بولسا، مۇعالىم وقۋشىعا كۋالىك-كارتا بەرەدى، ال كەزەكشى مۇعالىم وندايدى بەلگىلەپ وتىرادى.
• دالىزبەن جۇرگەندە ەدەندەگى ارنايى بەلگى تالاپتارىن ورىنداپ جۇرەدى.
• سىنىپتا جانە مەكتەپ دالىزىندە تاماقتانۋعا تىيىم سالىنادى.
• ساباق بىتپەي تۇرعاندا، تەك ارنايى سەبەپتەرمەن عانا شىعىپ كەتە الادى.
• مەكتەپكە ەسىرتكى، الكوگول نەمەسە قارۋ-جاراق اكەلۋگە قاتاڭ تىيىم سالىنادى.
• ساباق بارىسىندا كارتا ويناۋعا تيىم سالىنادى.
• كەز-كەلگەن جولمەن جىنىستىق قىسىم جاساۋعا تىيىم سالىنادى.
• مەكتەپتە قارۋلى كۇزەتشىلەر ءتارتىپتى قاداعالايدى. وقۋشىلار تەك ساباق ۇستىندە عانا وتە ەركىن بولادى. سەبەبى امەريكا - ەركىن ەل.

امانتاي تويشىبايۇلىنىڭ جازباسى

Abai.kz